B) Doorlopers door het ancien régime:
nieuwe werelden
B1) De West-Europeanen op ontdekkingstocht
Reconquista Spaanse term waarmee men de herovering ven gebieden op de Islamitische
Moren bedoelt. Die oorlog gaat pas goed van start in de 11 de E. In de 13de E
heeft men op het Iberische schiereiland bijna alles heroverd.
Tordesillas Het Verdrag van Tordesillas (Tordesillas, 7 juni 1494) regelde de opdeling
van de niet-Europese wereld tussen Castilië en koninkrijk Portugal, die de
eerste ontdekkingsreizen organiseerden.
Mare clausum enkel Spanje en Portugal mogen de zeeën bevaren
Mare liberum Iedereen mag de zeeën bevaren
De rol van de Ierse monniken in de eerste ontdekkingen uitleggen:
Ierse monniken zoeken tussen de 6e en 8e afgelegen plaatsen om te mediteren en bidden. Sommigen vestigen zich
langs de Britse en Ierse rotskust. Anderen vinden dat nog niet onherbergzaam genoeg en laten zich in lederen
bootjes afdrijven. God zal hen wel beschermen en op de juiste plaats afzetten. Enkele monniken bereiken zo IJsland.
Sommigen historici beweren zelfs dat de Ieren tot in Amerika zijn geraakt.
Het verloop en het einde van de ontdekkingen door de Vikingen weergeven:
De Vikingen bezitten vanaf de 9de E de juiste schepen om op ontdekkingstocht te gaan: die zijn zeewaardig en
hebben een geringe diepgang. Daardoor kunnen ze ook ondiepe baaien en rivieren opvaren. De Vikingen koloniseren
IJsland en Groenland. Olv Leif Eriksson verkennen ze vanuit Groenland een nieuw gebied. De Vikingen noemen het
Vinland (wijnland), naar de bessen die er groeien en op druiven zouden lijken. Historici vermoeden dat ze
Newfoundland (Noord-Amerika) bereikt hebben. Amerikaanse archeologen hebben er de restanten van een Viking
nederzetting blootgelegd. Rond 1300 teisteren zware stormen het N van de Atlantische oceaan. Scandinavië verliest
in de 14de E het contact met de Groenlandse Vikingen. Die sterven uit door gevechten met de Inuit (Eskimo’s),
ondervoeding en inteelt. Groenland en Vinland krijgen een plaats in de Scandinavische legenden.
De oorzaken van de verhoogde contacten met het Midden Oosten vanaf de 11de E geven:
Handeldrijven
Het christelijke geloof verspreiden
Bondgenoten zoeken tegen de Islam
De 4 hoofdoorzaken van de ontdekkingen vanaf de 14de E – 15de E uitleggen:
Economisch: Europese handel (vooral Italianen) met midden oosten (Indische producten, parels, reukwaren,
…). Maar Turkse veroveringsoorlog dus hinder met de handel dus zoektocht naar zeeweg naar Indië.
Godsdienstige: Spanje en Portugal t.o.v. de Islamitische Moren. 14 de – 15de E reconquista (herovering van de
gebieden). Portugese ontdekkingstochten naar Afrika om bondgenoten te vinden tegen de Islam. Ze hopen
ergens in Afrika het legendarische rijk van “Pape Jan” te vinden. Dat zou een Christelijke Priester-Koning zijn
die regeert over een machtig en welvarend rijk.
Technologische vernieuwingen:
1
, o Karveel: beter geschikt voor verre zeereizen.
o Kompas: magnetisch Noorden
o Astrolabium: breedtegraad
Wetenschappelijke oorzaken: geloof in bolvormigheid van de aarde, maar:
o Oceaangordeltheorie: vrees voor te grote oceanen
o Klimaatgordeltheorie: vrees voor ondoordringbare hittegordel
Vanaf 14de E steeds meer avonturiers durven verder reizen.
2 Portugese en 2 “Spaanse” ontdekkingsreizigers opnoemen:
Portugezen:
Bartolomeo Diaz
Cabral
Vasco Da Gama
Spanjaarden:
Christoffel Columbus, is eigenlijk Genuees. Maar de Portugezen willen hem niet financieren.
Magelhaes, een Portugees in Spaanse loondienst
Het verloop van de Portugese en de Spaanse ontdekkingen in grote lijnen beschrijven:
Portugezen Strijd tegen islam, ontdekkingsreizen ondernemen voor de handel, steeds nieuwe
ontdekkingen
◦ Eilanden Atlantische Oceaan: Madeira, Azoren, Kaapverdische eilanden
◦ Verkenning (west) Afrikaanse kust
Kaap de Goede Hoop: Diaz (1488)
Ontdekking Indië: Vasco Da Gama (1498)
◦ Brazilië: Cabral (1500)
Spanjaarden Onder invloed van Columbus’ expedities
◦ Columbus: snellere westwaartse weg naar Indië, via Canarische eilanden naar
Bahama’s ( Indië)
◦ Latere expedities: nieuw continent Amerika ( Amerigo Vespucci)
◦ Magelhaes: westwaartse weg naar Indië, verkenning Zuid-Amerikaanse kust,
Stille Oceaan, Filippijnen (overleden), Spanje eerste reis rond de wereld !
◦ Conclusie: westelijke weg Indië = te lang, nutteloos
De inhoud van het verdrag van Tordesillas kort weergeven:
15de – 16de E: Spanje/ Portugal verdelen wereld onder elkaar
Verdrag Van Tordesillas (1494) =
o Mare Clausum principe: enkel Sp. en Port. mogen de zeeën bevaren
↕
Mare Liberum principe: iedereen mag de zeeën bevaren, Eng., Fr., Noordel. Ned.
De koloniale grootmachten uit de 16de, 17de en 18de E opnoemen:
2
, Eind 16de E:
Spanje/Portugal verliezen monopolie. Reden: opdeling rijk na dood Karel V lege schatkist door oorlogen
17de E:
o Engeland: Canada, Indië, Australië, Nieuw-Zeeland
o Frankrijk: Canada, westkust Afrika, eilanden
o Noordelijke Nederlanden : Indonesië, Kaap (Z.-Afrika), Sri Lanka (Ceylon)
18de E: verkent de Engelse zeeman en wetenschapper James Cook de Oostkust van Australië en de Stille
Oceaan.
Het verschil tussen de Spaanse en Portugese kolonies weergeven:
Portugal= versterkte handelsnederzettingen
Spanje= zoveel mogelijk grondgebied inpalmen
Het ontstaan van de Europese slavenhandel in Afrika verklaren:
Handel met plaatselijke bevolking
Later inpalming kolonie + opstarten plantages en mijnbouw
o Werklui= inheemse bevolking maar zwaar werk + ziektes + oorlog indianen sterven
o Oplossing: zwarte slaven uit Afrika ontstaan van de slavendriehoek = demografische catastrofe
3 gevolgen van de ontdekkingen opnoemen en uitleggen:
naast de slavendriehoek en de demografische catastrofe:
Kolonies economisch onmisbaar: grondstoffen, producten verrijken moederland
Belangrijke handelscentra niet langer langs de Middellandse Zee maar Atlantische Oceaan
Toename contact tussen volkeren
o Wederzijdse beïnvloeding maar vooral de kolonisator beïnvloedt op vlak van taal, godsdienst,
cultuur (bv. voedingspatroon).
3
, De belangrijkste ontdekkingen uit het ancien regime m.b.v. een kaart beschrijven:
Mbv een document de moeilijkheden uitleggen die de ontdekkingsreizigers ondervinden:
Ongedierte aan boord die het voedsel compromitteerde
Verontreinigd drinkwater
Te weinig of geen verse voeding (groenten, fruit, vlees,…) waardoor ziektes ontstonden (scheurbuik,…)
Belangrijke kaarten:
4
nieuwe werelden
B1) De West-Europeanen op ontdekkingstocht
Reconquista Spaanse term waarmee men de herovering ven gebieden op de Islamitische
Moren bedoelt. Die oorlog gaat pas goed van start in de 11 de E. In de 13de E
heeft men op het Iberische schiereiland bijna alles heroverd.
Tordesillas Het Verdrag van Tordesillas (Tordesillas, 7 juni 1494) regelde de opdeling
van de niet-Europese wereld tussen Castilië en koninkrijk Portugal, die de
eerste ontdekkingsreizen organiseerden.
Mare clausum enkel Spanje en Portugal mogen de zeeën bevaren
Mare liberum Iedereen mag de zeeën bevaren
De rol van de Ierse monniken in de eerste ontdekkingen uitleggen:
Ierse monniken zoeken tussen de 6e en 8e afgelegen plaatsen om te mediteren en bidden. Sommigen vestigen zich
langs de Britse en Ierse rotskust. Anderen vinden dat nog niet onherbergzaam genoeg en laten zich in lederen
bootjes afdrijven. God zal hen wel beschermen en op de juiste plaats afzetten. Enkele monniken bereiken zo IJsland.
Sommigen historici beweren zelfs dat de Ieren tot in Amerika zijn geraakt.
Het verloop en het einde van de ontdekkingen door de Vikingen weergeven:
De Vikingen bezitten vanaf de 9de E de juiste schepen om op ontdekkingstocht te gaan: die zijn zeewaardig en
hebben een geringe diepgang. Daardoor kunnen ze ook ondiepe baaien en rivieren opvaren. De Vikingen koloniseren
IJsland en Groenland. Olv Leif Eriksson verkennen ze vanuit Groenland een nieuw gebied. De Vikingen noemen het
Vinland (wijnland), naar de bessen die er groeien en op druiven zouden lijken. Historici vermoeden dat ze
Newfoundland (Noord-Amerika) bereikt hebben. Amerikaanse archeologen hebben er de restanten van een Viking
nederzetting blootgelegd. Rond 1300 teisteren zware stormen het N van de Atlantische oceaan. Scandinavië verliest
in de 14de E het contact met de Groenlandse Vikingen. Die sterven uit door gevechten met de Inuit (Eskimo’s),
ondervoeding en inteelt. Groenland en Vinland krijgen een plaats in de Scandinavische legenden.
De oorzaken van de verhoogde contacten met het Midden Oosten vanaf de 11de E geven:
Handeldrijven
Het christelijke geloof verspreiden
Bondgenoten zoeken tegen de Islam
De 4 hoofdoorzaken van de ontdekkingen vanaf de 14de E – 15de E uitleggen:
Economisch: Europese handel (vooral Italianen) met midden oosten (Indische producten, parels, reukwaren,
…). Maar Turkse veroveringsoorlog dus hinder met de handel dus zoektocht naar zeeweg naar Indië.
Godsdienstige: Spanje en Portugal t.o.v. de Islamitische Moren. 14 de – 15de E reconquista (herovering van de
gebieden). Portugese ontdekkingstochten naar Afrika om bondgenoten te vinden tegen de Islam. Ze hopen
ergens in Afrika het legendarische rijk van “Pape Jan” te vinden. Dat zou een Christelijke Priester-Koning zijn
die regeert over een machtig en welvarend rijk.
Technologische vernieuwingen:
1
, o Karveel: beter geschikt voor verre zeereizen.
o Kompas: magnetisch Noorden
o Astrolabium: breedtegraad
Wetenschappelijke oorzaken: geloof in bolvormigheid van de aarde, maar:
o Oceaangordeltheorie: vrees voor te grote oceanen
o Klimaatgordeltheorie: vrees voor ondoordringbare hittegordel
Vanaf 14de E steeds meer avonturiers durven verder reizen.
2 Portugese en 2 “Spaanse” ontdekkingsreizigers opnoemen:
Portugezen:
Bartolomeo Diaz
Cabral
Vasco Da Gama
Spanjaarden:
Christoffel Columbus, is eigenlijk Genuees. Maar de Portugezen willen hem niet financieren.
Magelhaes, een Portugees in Spaanse loondienst
Het verloop van de Portugese en de Spaanse ontdekkingen in grote lijnen beschrijven:
Portugezen Strijd tegen islam, ontdekkingsreizen ondernemen voor de handel, steeds nieuwe
ontdekkingen
◦ Eilanden Atlantische Oceaan: Madeira, Azoren, Kaapverdische eilanden
◦ Verkenning (west) Afrikaanse kust
Kaap de Goede Hoop: Diaz (1488)
Ontdekking Indië: Vasco Da Gama (1498)
◦ Brazilië: Cabral (1500)
Spanjaarden Onder invloed van Columbus’ expedities
◦ Columbus: snellere westwaartse weg naar Indië, via Canarische eilanden naar
Bahama’s ( Indië)
◦ Latere expedities: nieuw continent Amerika ( Amerigo Vespucci)
◦ Magelhaes: westwaartse weg naar Indië, verkenning Zuid-Amerikaanse kust,
Stille Oceaan, Filippijnen (overleden), Spanje eerste reis rond de wereld !
◦ Conclusie: westelijke weg Indië = te lang, nutteloos
De inhoud van het verdrag van Tordesillas kort weergeven:
15de – 16de E: Spanje/ Portugal verdelen wereld onder elkaar
Verdrag Van Tordesillas (1494) =
o Mare Clausum principe: enkel Sp. en Port. mogen de zeeën bevaren
↕
Mare Liberum principe: iedereen mag de zeeën bevaren, Eng., Fr., Noordel. Ned.
De koloniale grootmachten uit de 16de, 17de en 18de E opnoemen:
2
, Eind 16de E:
Spanje/Portugal verliezen monopolie. Reden: opdeling rijk na dood Karel V lege schatkist door oorlogen
17de E:
o Engeland: Canada, Indië, Australië, Nieuw-Zeeland
o Frankrijk: Canada, westkust Afrika, eilanden
o Noordelijke Nederlanden : Indonesië, Kaap (Z.-Afrika), Sri Lanka (Ceylon)
18de E: verkent de Engelse zeeman en wetenschapper James Cook de Oostkust van Australië en de Stille
Oceaan.
Het verschil tussen de Spaanse en Portugese kolonies weergeven:
Portugal= versterkte handelsnederzettingen
Spanje= zoveel mogelijk grondgebied inpalmen
Het ontstaan van de Europese slavenhandel in Afrika verklaren:
Handel met plaatselijke bevolking
Later inpalming kolonie + opstarten plantages en mijnbouw
o Werklui= inheemse bevolking maar zwaar werk + ziektes + oorlog indianen sterven
o Oplossing: zwarte slaven uit Afrika ontstaan van de slavendriehoek = demografische catastrofe
3 gevolgen van de ontdekkingen opnoemen en uitleggen:
naast de slavendriehoek en de demografische catastrofe:
Kolonies economisch onmisbaar: grondstoffen, producten verrijken moederland
Belangrijke handelscentra niet langer langs de Middellandse Zee maar Atlantische Oceaan
Toename contact tussen volkeren
o Wederzijdse beïnvloeding maar vooral de kolonisator beïnvloedt op vlak van taal, godsdienst,
cultuur (bv. voedingspatroon).
3
, De belangrijkste ontdekkingen uit het ancien regime m.b.v. een kaart beschrijven:
Mbv een document de moeilijkheden uitleggen die de ontdekkingsreizigers ondervinden:
Ongedierte aan boord die het voedsel compromitteerde
Verontreinigd drinkwater
Te weinig of geen verse voeding (groenten, fruit, vlees,…) waardoor ziektes ontstonden (scheurbuik,…)
Belangrijke kaarten:
4
