Kind en Vrije Tijd 1&F
Reader
Auteurs: Deze cursus is samengesteld door
verschillende docenten Titularissen: Eva Engelen
en Sarah Keuleneer
Professionele bachelor Pedagogie van het Jonge
Kind
Welzijn & Gezondheidszorg
Academiejaar: 2021-2022
Cursuscode: 8009_PB-PJK_2021-22
,INHOUD
Inhoud ...........................................................................................................
...... 2
Inleiding.........................................................................................................
...... 5
Studiewijzer...................................................................................................
....... 6
Deel 1 Het Kind en zijn vrije
tijd......................................................................... 9
1
Inleiding .......................................................................................................
10
1.1 Tijd geeft structuur aan onze
samenleving.................................................. 10
1.2 Definities van vrije tijd.............................................................................
10
1.3 Is dat hetzelfde voor
kinderen? ................................................................. 11
2 Tijd en vrije tijd van
kinderen .......................................................................... 12
2.1 Hoe ‘maken’ kinderen de
tijd?................................................................... 12
2.2 Wat is vrije tijd voor
kinderen? ................................................................. 27
3 Waarom houden we ons als pedagoog bezig met de vrije tijd van
kinderen?.......... 45
3.1 Het ontstaan van een derde
opvoedingsmilieu ............................................ 45
3.2 Waarom houden we ons nu als pedagoog bezig met de vrije tijd van
kinderen?46
3.3 Het recht op spel.....................................................................................
49
3.4 Tot slot: vrije tijd in de
opvang ................................................................. 54
Deel 2 Een visie ontwikkelen over vrije tijd van
kinderen..................................... 57
1 vrije tijd organiseren in 2
contexten ................................................................. 59
1.1 Vrijetijdsbeleving op het
speelplein............................................................ 60
1.2 Vrije tijd in de buitenschoolse
opvang ........................................................ 74
2 Diversiteit en vrije
tijd .................................................................................... 80
2.1
Vrijetijdsbestedingspatronen.....................................................................
80
2.2 Gender...................................................................................................
82
,2.3 10 tips om genderbewust op te voeden (Katlijn Demuynck,
2011)................. 85
2.4 Vier praktische werkfiches (Katlijn Demuynck,
2011) ................................... 93
2.5 Vrije tijd en
armoede ..............................................................................101
3 Hoe kunnen we rekening houden met
diversiteit?..............................................103
3.1
Kinderparticipatie ...................................................................................103
3.1.1 Redenen om kinderen te laten
participeren..........................................104
3.1.2 Drempels om kinderen te laten
participeren.........................................106
3.1.3 Aandachtspunten voor
kinderparticipatie .............................................108
3.1.4 Participatie in de
praktijk...................................................................118
4
Dilemma’s....................................................................................................1
23
4.1 Wat Kan? Wat
Mag .................................................................................123
4.2 Wikken en wegen: no risk no fun !("No Risk No Fun,"
2009) ........................124
5 Bouwstenen voor een pedagogische visie op een
vrijetijdsaanbod .......................130
5.1 Algemeen. Waarom organiseren we vrije
tijd?............................................131
5.2 Bouwstenen voor een visie op de vrije tijd van
kinderen..............................132
5.3 Tot slot: Toets aan het perspectief van
kinderen. .......................................135
Deel 3 Een vrijetijdsaanbod
ontwikkelen ..........................................................137
1 Intermezzo: de vrije tijd van kinderen onder
druk.............................................139
2 Natuur en
buitenspelen..................................................................................141
2.1 Waarom aandacht voor
natuur? ...............................................................141
2.1.1 Het laatste kind in het bos,
inleiding ...................................................142
2.1.2 Het laatste kind in het bos, hoofdstuk 8: de
natuurtekortstoornis ...........150
2.2 Een onderzoek naar
buitenspel ................................................................166
2.2.1 Het belang van
buitenspelen..............................................................166
, 2.2.2 Hoeveel ‘moeten’ kinderen
buitenspelen? ............................................167
2.2.3 Evolutie in het buitenspelen van kinderen is
onvermijdelijk....................167
2.2.4 Buitenspelen: niet alleen in het publieke
domein ..................................168
2.2.5 Het aantal buitenspelende kinderen in het publieke domein is
gehalveerd. Mogelijke
verklaringen...................................................................................168
2.2.6 De leeftijd van de
buitenspelers .........................................................171
2.2.7 Jongens en
meisjes ..........................................................................172
2.2.8 Variatie in
spelvormen ......................................................................174
2.2.9
Overgewicht ....................................................................................175
2.3 Natuurbeleving en buitenspel mogelijk
maken ...........................................176
2.3.1 Vitamine
G(roen) .............................................................................176 Kind en Vrije
Tijd
2.3.2 Kwaliteit van de
natuur .....................................................................184
2.3.3 Op zoek naar
speelnatuur..................................................................188
3
Cultuur ........................................................................................................1
93
3.1 Jong geleerd, jong gedaan. Onderzoek naar cultuurparticipatie en -
educatie voor de allerkleinsten (Vermeersch et al.,
2018) .........................................................193
3.2 Het culturele landschap voor
kinderen.......................................................197
3.3
Kunstbeleving ........................................................................................199
3.3.1 Kunst en creativiteit tijdens de kinderjaren (Trevartchen,
2008) ............199
3.3.2 Over kunst en leren (Deweerdt,
2008) ................................................203
3.4
Cultuurparticipatie..................................................................................205
3.4.1 Kinderen zeg je (Devos,
2007)...........................................................205
3.4.2 Sneeuwwitje en de zeven wat ? (Devos,
2007) ....................................205
3.4.3 Smaakbepalers (Devos,
2007) ...........................................................205
3.4.4 Tien succesformules voor kinderen en kunst (Devos,
2007) ...................205
Reader
Auteurs: Deze cursus is samengesteld door
verschillende docenten Titularissen: Eva Engelen
en Sarah Keuleneer
Professionele bachelor Pedagogie van het Jonge
Kind
Welzijn & Gezondheidszorg
Academiejaar: 2021-2022
Cursuscode: 8009_PB-PJK_2021-22
,INHOUD
Inhoud ...........................................................................................................
...... 2
Inleiding.........................................................................................................
...... 5
Studiewijzer...................................................................................................
....... 6
Deel 1 Het Kind en zijn vrije
tijd......................................................................... 9
1
Inleiding .......................................................................................................
10
1.1 Tijd geeft structuur aan onze
samenleving.................................................. 10
1.2 Definities van vrije tijd.............................................................................
10
1.3 Is dat hetzelfde voor
kinderen? ................................................................. 11
2 Tijd en vrije tijd van
kinderen .......................................................................... 12
2.1 Hoe ‘maken’ kinderen de
tijd?................................................................... 12
2.2 Wat is vrije tijd voor
kinderen? ................................................................. 27
3 Waarom houden we ons als pedagoog bezig met de vrije tijd van
kinderen?.......... 45
3.1 Het ontstaan van een derde
opvoedingsmilieu ............................................ 45
3.2 Waarom houden we ons nu als pedagoog bezig met de vrije tijd van
kinderen?46
3.3 Het recht op spel.....................................................................................
49
3.4 Tot slot: vrije tijd in de
opvang ................................................................. 54
Deel 2 Een visie ontwikkelen over vrije tijd van
kinderen..................................... 57
1 vrije tijd organiseren in 2
contexten ................................................................. 59
1.1 Vrijetijdsbeleving op het
speelplein............................................................ 60
1.2 Vrije tijd in de buitenschoolse
opvang ........................................................ 74
2 Diversiteit en vrije
tijd .................................................................................... 80
2.1
Vrijetijdsbestedingspatronen.....................................................................
80
2.2 Gender...................................................................................................
82
,2.3 10 tips om genderbewust op te voeden (Katlijn Demuynck,
2011)................. 85
2.4 Vier praktische werkfiches (Katlijn Demuynck,
2011) ................................... 93
2.5 Vrije tijd en
armoede ..............................................................................101
3 Hoe kunnen we rekening houden met
diversiteit?..............................................103
3.1
Kinderparticipatie ...................................................................................103
3.1.1 Redenen om kinderen te laten
participeren..........................................104
3.1.2 Drempels om kinderen te laten
participeren.........................................106
3.1.3 Aandachtspunten voor
kinderparticipatie .............................................108
3.1.4 Participatie in de
praktijk...................................................................118
4
Dilemma’s....................................................................................................1
23
4.1 Wat Kan? Wat
Mag .................................................................................123
4.2 Wikken en wegen: no risk no fun !("No Risk No Fun,"
2009) ........................124
5 Bouwstenen voor een pedagogische visie op een
vrijetijdsaanbod .......................130
5.1 Algemeen. Waarom organiseren we vrije
tijd?............................................131
5.2 Bouwstenen voor een visie op de vrije tijd van
kinderen..............................132
5.3 Tot slot: Toets aan het perspectief van
kinderen. .......................................135
Deel 3 Een vrijetijdsaanbod
ontwikkelen ..........................................................137
1 Intermezzo: de vrije tijd van kinderen onder
druk.............................................139
2 Natuur en
buitenspelen..................................................................................141
2.1 Waarom aandacht voor
natuur? ...............................................................141
2.1.1 Het laatste kind in het bos,
inleiding ...................................................142
2.1.2 Het laatste kind in het bos, hoofdstuk 8: de
natuurtekortstoornis ...........150
2.2 Een onderzoek naar
buitenspel ................................................................166
2.2.1 Het belang van
buitenspelen..............................................................166
, 2.2.2 Hoeveel ‘moeten’ kinderen
buitenspelen? ............................................167
2.2.3 Evolutie in het buitenspelen van kinderen is
onvermijdelijk....................167
2.2.4 Buitenspelen: niet alleen in het publieke
domein ..................................168
2.2.5 Het aantal buitenspelende kinderen in het publieke domein is
gehalveerd. Mogelijke
verklaringen...................................................................................168
2.2.6 De leeftijd van de
buitenspelers .........................................................171
2.2.7 Jongens en
meisjes ..........................................................................172
2.2.8 Variatie in
spelvormen ......................................................................174
2.2.9
Overgewicht ....................................................................................175
2.3 Natuurbeleving en buitenspel mogelijk
maken ...........................................176
2.3.1 Vitamine
G(roen) .............................................................................176 Kind en Vrije
Tijd
2.3.2 Kwaliteit van de
natuur .....................................................................184
2.3.3 Op zoek naar
speelnatuur..................................................................188
3
Cultuur ........................................................................................................1
93
3.1 Jong geleerd, jong gedaan. Onderzoek naar cultuurparticipatie en -
educatie voor de allerkleinsten (Vermeersch et al.,
2018) .........................................................193
3.2 Het culturele landschap voor
kinderen.......................................................197
3.3
Kunstbeleving ........................................................................................199
3.3.1 Kunst en creativiteit tijdens de kinderjaren (Trevartchen,
2008) ............199
3.3.2 Over kunst en leren (Deweerdt,
2008) ................................................203
3.4
Cultuurparticipatie..................................................................................205
3.4.1 Kinderen zeg je (Devos,
2007)...........................................................205
3.4.2 Sneeuwwitje en de zeven wat ? (Devos,
2007) ....................................205
3.4.3 Smaakbepalers (Devos,
2007) ...........................................................205
3.4.4 Tien succesformules voor kinderen en kunst (Devos,
2007) ...................205
