Samenvatting Samenleving Verstaan 2

De keuze voor een parlementaire democratie met
scheiding der machten en algemeen stemrecht
Wat is democratie?
=een bestuursvorm en het betekent ‘het volk regeert’. De voltalige bevolking is
soeverein en alle autoriteiten zijn gebaseerd op de instemming van het volk

- Het is een Amerikaanse uitvinding
 In Europa hebben ze dit overgenomen na de Frans Revolutie
 In Engeland was dit er al eerder, rijken verkozen hun deel v/h parlement
- Europese geschiedenis v/d 19de E = een van de uitgestelde democratie
 De massa dwingt beetje per beetje het voorecht van de elite af
VB: NU, migrantenstemrecht
- Voordelen van de democratie
 Rechtszekerheid
 Verspreiding van respect voor de wet
 Burgerlijke vrijheden
 Gelijkheid van kansen
 Vooruitzicht van materiële rijkdom

Hoe is de democratie ontstaan?
Periode voor de Franse Revolutie = Ancien Régime (oud regeringsstelsel)

Kenmerken Ancien régime

- Economische, sociale, juridische , politieke en culturele verhoudingen die
verschillend zijn van de huidige
- Ongelijkheid tss verschillende bevolkingsgroepen op verschillende gebieden
- Eersterangs- en tweederangs mensen
- 80% v/d mensen leefden op het platteland
- Productiemiddelen = grond en lijfeigenen
- Hoofdzakelijk in de handen van de adel en de clerus
- Rijke leiden de gemeenschap
- Adel en clerus zorgen door recht en de politieke structuur dat hun positie
onaantastbaar is
- Standenmaatschappij
 Priester (clerus), krijgers (adel) en derde stand (boeren)
 Geboorte en wijding bepalen de positie in de sociale ordening
- Standen w vertegenwoordigt bij de standenvergadering (= voorloper parlement)
- Per stand -> 1 stem
 Adel en clerus = 1 groep -> 2 tegen 1
 Derde stand = politiek verwaarloosbaar
- Adel en clerus zorgen ervoor dat de horigen de structuur v/d maatschappij zien
als een door God gewilde orde
 Redenering is maatschappijbevestigend
 In vraag stellen van maatschappelijke orde is godslastering
 Hierdoor is de katholieke godsdienst verplicht en unaniem
 De bijbel is de enige bron van waarheid
- 80% v/d bevolking was analfabeet
 Niet mogelijk om met andere denkbeelden in contact te komen
 Opkomen voor hun rechten en kritisch denken is zeer moeilijk
 Kritische reflectie en het formuleren van soc. eisen vereist een min. Scholing
 Nt in staat de onderdelen tot 1 coherent geheel te verwerken + te verdedigen

, De gevolgen hiervan zijn wat de elite wenst:

- Volgzaam, blind gehoorzaam en slaafse onderdanig is de norm
- De analfabeten zijn politiek, juridisch, economisch en psychisch weerloos
- 18de eeuw: verandering op til
 Aanzet in de landbouw: nieuwe machines, nieuwe technieken, nieuwe teelten,
… leiden tot een hogere productie

Industriële Revolutie (midden 18de eeuw:

- Handelskapitalisme bereidt uit
- Paradox
 Gaan bestaande orde (eindelijk?) in vraag stellen
 Ontwikkelen nieuwe ideologie om overwicht te rechtvaardigen
- Periode van Verlichting en romantiek:
 Verlichting: rationele verklaringen voor natuurfenomenen en maatschappelijke
ordening
 Romantiek: wereld = organisch geheel dat leeft, plaats voor relationele en
emotionele benadering
- Periode van enorme discussie, ook over politieke filosofie o.a.
 Hobbes, Locke, Montesquieu, Voltaire, Rousseau

Nieuwe ideologieën:

- Thomas Hobbes:
 ‘Absolute monarchie’, rationele grondslag voor macht (ipv ‘Gods wil)
 Leer van het sociale contract: onderdanen staan deel van hun macht vrijwillig
af aan de koning
 Macht en staatsinrichting wordt vanaf nu beschouwd als een menselijke
creatie en niet langer als iets religieus geïnspireerd/bepaald
- John Locke (1632 – 1704):
 Alle mensen hebben van nature recht op leven, vrijheid en eigendom
→ Moeten beschermd worden door staatsmacht die het algemeen belang dient
 Macht van de vorst is niet onvoorwaardelijk
→ Vorst kan worden afgezet wanneer hij tekort schiet
VB: Engelse kolonies in Noord-Amerika en Franse Revolutie

Franse Verlichtingsfilosofen (belangrijk bij de popularisering van de verlichte ideeën)

- Montesquieu (1689 – 1755):
 Boek: De l’esprit des lois (1748)
→ Stelt het ideaal van een gematigde monarchie voorop
 De scheiding der machten: uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht
 ideaal van gematigde monarchie geïnspireerd op de maatschappelijke
geledingen in Engeland
- Voltaire (1694 – 1778): verlicht absolutisme, juridische gelijkheid:
 Verdedigt verlicht absolutisme
 Pleit voor gelijkheid van alle onderdanen tov vorst + voor vrijheid van denken
maar alleenheerser blijft noodzakelijk om welzijn te garanderen en te
beschermen tegen machtsmisbruik
 Rechtsgelijkheid
- J.J.Rousseau (1712 – 1778):
 Radicaler
 Boek: le contract social (1761)
→ Verdedigt volkssoevereiniteit, stelt republiek voor als ideale regeringsvorm
 Pleit voor economisch gelijkheid