1. Wat is beton?
D1.1 - De grondstoffen van beton benoemen en hun procentuele verdeling per m³ beton inschatten.
6% → lucht
10% → cement
18% → water
25% → zand
41% → grind
D1.3 - Enkele voor- en nadelen van beton benoemen.
Voordelen:
• Geschikt voor waterdichte constructies
• Sterk bij opname drukkrachten
• Grondstoffen veelvoudig voorhanden
• Bestand tegen hoge temperaturen
• Materiaal kan verschillende vormen en een verschillend uitzicht meegeven
Nadelen:
• Arbeidsintensief
• Niet geschikt voor tijdelijke constructies
• Kwaliteit uitzicht niet gegarandeerd
• Na verloop van tijd mogelijke schade
• Niet geschikt voor lichte en slanke constructies
Voor of nadeel?
Normaal beton = 2400kg/m³, gewapend beton = 2500kg/m³ → bv. voordeel bij dam die horizontale
druk van water moet weerstaan door zijn eigen gewicht
D1.4 - Het gewicht van gewoon beton en van gewapend beton inschatten.
D1.5 - De onderdelen van een betonspecificatie benoemen.
Terug te vinden in de prestatie-eisen, vermeld in het bestek. Vastgelegd door ontwerper of
ingenieur.
➢ Sterkteklasse: Welke druksterkte beton moet halen.
➢ Gebruiksdomein: Toepassing beton (OB = ongewapend beton, GB = gewapend beton en VB =
voorgespannen).
➢ Omgevingsklasse: Beschrijft omgeving waaraan beton zal worden blootgesteld (gekenmerkt
met letter E van environment).
• E0 = niet schadelijke omgeving
• EI = binnen omgeving (interior)
• EE1 = buitenomgeving (exterior)
• ES = zee omgeving (sea)
• EA = agressieve omgeving (aggresive)
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 1
, ➢ Consistentieklasse: Maat voor vloeibaarheid verse betonmengsel. Uitgedrukt met S1 tot S4
of F1 tot F6 → hoe hoger het cijfer, hoe vloeibaarder het beton
➢ Maximale korrelmaat Dmax: Geeft grootste korrelmaat van de granulaten aan. Te grote
granulaten → mogelijk probleem in gewapende betonelementen of verpomp baar beton.
➢ Eventuele aanvullende eisen: Bv. speciale cementsoort.
Eerste 3 eisen slaan op prestatie verharde beton in de definitieve constructie → constructie-eisen
Consistentieklasse en Dmax van belang tijdens uitvoeringsfase → uitvoerings-eisen
Ontwerpfase → stabiliteitsingenieur legt eisen vast in definitieve of verharde toestand (lastenboek +
vaak op bekistingsplannen
Voorbereidingsfase → aannemer legt bijkomende eisen op aan kenmerken verse beton (meestal
eisen over vloeibaarheid)
Op basis eisen verharde en verse beton vraagt aannemer prijs aan betoncentrale → betontechnoloog
zal een optimale betonsamenstelling berekenen
2. De productie van cement
D2.1 - Een definitie voor cement geven en haar rol in beton beschrijven.
Cement is een hydraulisch bindmiddel voor mortel en beton:
• Hydraulisch: Reageert met water en ondergaat een hydraulische reactie. Pasta vormt die
opstijft en verhardt tot cementsteen, een product niet meer oplosbaar in water.
• Bindmiddel: Bindt inerte materialen sterk aaneen
D2.2 - De grondstoffen en het productieproces van portlandcement beschrijven.
Belangrijkste bouwsteen voor de meeste cementen.
Grondstoffen (in een groeve ontgonnen en vermalen):
• Kalksteen, krijt, schiefer of mergel
• Klei, leisteen
• Eventueel pyriet (rijk aan ijzer)
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 2
,Productieproces:
• Na menging grondstoffen samenbrengen in draaiende (rond licht hellende as) cementhove
(warmste punt 1450°C) → resulteert in bolletjes met een diameter van 0.5 tot 3cm =
portlandklinker of cementklinker.
Op laagste punt cementoven blaast men mengsel van hete lucht en brandstoffen in. Door de
trommel te laten draaien schuiven grondstoffen geleidelijk aan naar laagste punt en worden
zo blootgesteld aan steeds toenemende temperaturen.
Al2O3 en Fe2O3 aan grondstoffenmengsel toegevoegd als smeltmiddel in de cementoven om
temperatuur beperkt te houden.
• Klinker verlaat oven op temp. van +- 1200°C, vervolgens luchtgekoeld tot 100°C en
fijngemalen (portlandklinker als poeder opgeslagen in silo’s).
D2.3 - Uitleggen wat hoogovenslak is. In eigen woorden verklaren waarom hoogovenslak kan
toegepast worden in de cementproductie.
Restproduct dat in hoogoven overblijft bij de productie van ruw ijzer. Deze ‘slak’ wordt afgetapt en
plots afgekoeld (afschrikken).
➢ Wat maakt hoogovenslak geschikt voor cementproductie?
De hoofdcomponenten van hoogovenslak (calciumoxide, aluminiumoxide, magnesiumoxide en
siliciumoxide) en portlandklinker zijn bijna hetzelfde!
Kan met water reageren tot een soort cementsteen, daarom een hydraulisch bindmiddel te noemen.
Men weet niet precies hoe de hydraulische reactie verloopt, maar het verloopt heel langzaak →
latent hydraulisch. (reactie slak kan versneld worden door het slak te activeren)
Combinatie portlandcement en hoogovenslak is ideaal:
• Portlandcement reageert met water waardoor pH waarde stijgt, werkt als activator voor
hoogovenslak.
→ exacte reden om hoogovenslak met portlandcement te combineren!
D2.4 - Uitleggen wat vliegas is. In eigen woorden verklaren waarom vliegas kan toegepast worden in
de cementproductie.
Restproduct in elektriciteitscentrale:
• Verbranding van steenkool, 10 tot 15% zijn onbrandbare bestanddelen (assen)
• Assen meegevoerd in schoorsteen met de rookgassen → gefilterd (fijn stof!) en afgevoerd
• In België wordt vliegas aangeleverd door elektriciteitscentrales van Langerlo en Rodenhuize
Het zijn kleine bolvormige glasachtige deeltjes die ontstaan door het gesmolten materiaal snel af te
koelen (= fijn poeder). De hoofdbestanddelen zijn SiO2 en Al2O3.
Het is een puzzolane stof, wat wil zeggen dat het geen reactie aangaat met water maar wel met kalk
als er water aanwezig is.
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 3
, ➢ Vliegas in cementindustrie:
• Puzzolaniteit: Vliegas reageert met calciumhydroxide, een kalk dat vrijkomt bij de hydratatie
van portlandcement → vliegas draagt bij aan de sterkte van cement.
• Korrelgrootte en korrelvorm: Vliegas lijkt op kleine glasbolletjes, die een kogellager effect in
de verse betonspecie veroorzaken → vliegas werkt plastificerend.
De korrelverdeling is belangrijk. Het vliegas is zeer fijn en sluit hierdoor goed aan bij de
korrelgrootte van cement.
D2.5 - De naamgeving van een cementsoort maken, vertrekkend van de omschrijving in woorden.
Naamgeving van cement is beschreven in een Europese norm NBN-EN 197-1:20002. In de
cementnaam zijn verschillende kenmerken van het cement opgenomen:
➢ De cementsoort:
Aanduiding = CEM + romeins cijfer
Vijf genormaliseerde hoofdtypes
CEM I → Portlandcement
CEM II → Portlandcomposietcement of een samengesteld portlandcement
CEM III → Hoogovencement
CEM IV → Puzzolaancement (niet verkrijgbaar in België)
CEM V → Composietcement
➢ Het klinkergehalte:
CEM I-V / A,B of C geeft gehalte van cementklinker aan
A = hoog klinkergehalte, C = laag klinkergehalte
CEM III/A → bevat 35 à 65% klinker
CEM III/B → 20 à 44%
CEM III/C → 5 à 9%
➢ Hoofdbestanddelen:
Andere bestanddelen worden aangeduid met een letter:
S → hoogovenslak (latent hydraulisch)
D → microsilica (puzzolaan)
P → natuurlijk puzzolaan (puzzolaan)
V → silicumhoudend vliegas (puzzolaan)
W → calciumhoudend vliegas (puzzolaan)
T → gebrande leisteen (puzzolaan)
L, LL → kalksteen (inert)
M → mengeling van bovenstaande stoffen
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 4
D1.1 - De grondstoffen van beton benoemen en hun procentuele verdeling per m³ beton inschatten.
6% → lucht
10% → cement
18% → water
25% → zand
41% → grind
D1.3 - Enkele voor- en nadelen van beton benoemen.
Voordelen:
• Geschikt voor waterdichte constructies
• Sterk bij opname drukkrachten
• Grondstoffen veelvoudig voorhanden
• Bestand tegen hoge temperaturen
• Materiaal kan verschillende vormen en een verschillend uitzicht meegeven
Nadelen:
• Arbeidsintensief
• Niet geschikt voor tijdelijke constructies
• Kwaliteit uitzicht niet gegarandeerd
• Na verloop van tijd mogelijke schade
• Niet geschikt voor lichte en slanke constructies
Voor of nadeel?
Normaal beton = 2400kg/m³, gewapend beton = 2500kg/m³ → bv. voordeel bij dam die horizontale
druk van water moet weerstaan door zijn eigen gewicht
D1.4 - Het gewicht van gewoon beton en van gewapend beton inschatten.
D1.5 - De onderdelen van een betonspecificatie benoemen.
Terug te vinden in de prestatie-eisen, vermeld in het bestek. Vastgelegd door ontwerper of
ingenieur.
➢ Sterkteklasse: Welke druksterkte beton moet halen.
➢ Gebruiksdomein: Toepassing beton (OB = ongewapend beton, GB = gewapend beton en VB =
voorgespannen).
➢ Omgevingsklasse: Beschrijft omgeving waaraan beton zal worden blootgesteld (gekenmerkt
met letter E van environment).
• E0 = niet schadelijke omgeving
• EI = binnen omgeving (interior)
• EE1 = buitenomgeving (exterior)
• ES = zee omgeving (sea)
• EA = agressieve omgeving (aggresive)
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 1
, ➢ Consistentieklasse: Maat voor vloeibaarheid verse betonmengsel. Uitgedrukt met S1 tot S4
of F1 tot F6 → hoe hoger het cijfer, hoe vloeibaarder het beton
➢ Maximale korrelmaat Dmax: Geeft grootste korrelmaat van de granulaten aan. Te grote
granulaten → mogelijk probleem in gewapende betonelementen of verpomp baar beton.
➢ Eventuele aanvullende eisen: Bv. speciale cementsoort.
Eerste 3 eisen slaan op prestatie verharde beton in de definitieve constructie → constructie-eisen
Consistentieklasse en Dmax van belang tijdens uitvoeringsfase → uitvoerings-eisen
Ontwerpfase → stabiliteitsingenieur legt eisen vast in definitieve of verharde toestand (lastenboek +
vaak op bekistingsplannen
Voorbereidingsfase → aannemer legt bijkomende eisen op aan kenmerken verse beton (meestal
eisen over vloeibaarheid)
Op basis eisen verharde en verse beton vraagt aannemer prijs aan betoncentrale → betontechnoloog
zal een optimale betonsamenstelling berekenen
2. De productie van cement
D2.1 - Een definitie voor cement geven en haar rol in beton beschrijven.
Cement is een hydraulisch bindmiddel voor mortel en beton:
• Hydraulisch: Reageert met water en ondergaat een hydraulische reactie. Pasta vormt die
opstijft en verhardt tot cementsteen, een product niet meer oplosbaar in water.
• Bindmiddel: Bindt inerte materialen sterk aaneen
D2.2 - De grondstoffen en het productieproces van portlandcement beschrijven.
Belangrijkste bouwsteen voor de meeste cementen.
Grondstoffen (in een groeve ontgonnen en vermalen):
• Kalksteen, krijt, schiefer of mergel
• Klei, leisteen
• Eventueel pyriet (rijk aan ijzer)
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 2
,Productieproces:
• Na menging grondstoffen samenbrengen in draaiende (rond licht hellende as) cementhove
(warmste punt 1450°C) → resulteert in bolletjes met een diameter van 0.5 tot 3cm =
portlandklinker of cementklinker.
Op laagste punt cementoven blaast men mengsel van hete lucht en brandstoffen in. Door de
trommel te laten draaien schuiven grondstoffen geleidelijk aan naar laagste punt en worden
zo blootgesteld aan steeds toenemende temperaturen.
Al2O3 en Fe2O3 aan grondstoffenmengsel toegevoegd als smeltmiddel in de cementoven om
temperatuur beperkt te houden.
• Klinker verlaat oven op temp. van +- 1200°C, vervolgens luchtgekoeld tot 100°C en
fijngemalen (portlandklinker als poeder opgeslagen in silo’s).
D2.3 - Uitleggen wat hoogovenslak is. In eigen woorden verklaren waarom hoogovenslak kan
toegepast worden in de cementproductie.
Restproduct dat in hoogoven overblijft bij de productie van ruw ijzer. Deze ‘slak’ wordt afgetapt en
plots afgekoeld (afschrikken).
➢ Wat maakt hoogovenslak geschikt voor cementproductie?
De hoofdcomponenten van hoogovenslak (calciumoxide, aluminiumoxide, magnesiumoxide en
siliciumoxide) en portlandklinker zijn bijna hetzelfde!
Kan met water reageren tot een soort cementsteen, daarom een hydraulisch bindmiddel te noemen.
Men weet niet precies hoe de hydraulische reactie verloopt, maar het verloopt heel langzaak →
latent hydraulisch. (reactie slak kan versneld worden door het slak te activeren)
Combinatie portlandcement en hoogovenslak is ideaal:
• Portlandcement reageert met water waardoor pH waarde stijgt, werkt als activator voor
hoogovenslak.
→ exacte reden om hoogovenslak met portlandcement te combineren!
D2.4 - Uitleggen wat vliegas is. In eigen woorden verklaren waarom vliegas kan toegepast worden in
de cementproductie.
Restproduct in elektriciteitscentrale:
• Verbranding van steenkool, 10 tot 15% zijn onbrandbare bestanddelen (assen)
• Assen meegevoerd in schoorsteen met de rookgassen → gefilterd (fijn stof!) en afgevoerd
• In België wordt vliegas aangeleverd door elektriciteitscentrales van Langerlo en Rodenhuize
Het zijn kleine bolvormige glasachtige deeltjes die ontstaan door het gesmolten materiaal snel af te
koelen (= fijn poeder). De hoofdbestanddelen zijn SiO2 en Al2O3.
Het is een puzzolane stof, wat wil zeggen dat het geen reactie aangaat met water maar wel met kalk
als er water aanwezig is.
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 3
, ➢ Vliegas in cementindustrie:
• Puzzolaniteit: Vliegas reageert met calciumhydroxide, een kalk dat vrijkomt bij de hydratatie
van portlandcement → vliegas draagt bij aan de sterkte van cement.
• Korrelgrootte en korrelvorm: Vliegas lijkt op kleine glasbolletjes, die een kogellager effect in
de verse betonspecie veroorzaken → vliegas werkt plastificerend.
De korrelverdeling is belangrijk. Het vliegas is zeer fijn en sluit hierdoor goed aan bij de
korrelgrootte van cement.
D2.5 - De naamgeving van een cementsoort maken, vertrekkend van de omschrijving in woorden.
Naamgeving van cement is beschreven in een Europese norm NBN-EN 197-1:20002. In de
cementnaam zijn verschillende kenmerken van het cement opgenomen:
➢ De cementsoort:
Aanduiding = CEM + romeins cijfer
Vijf genormaliseerde hoofdtypes
CEM I → Portlandcement
CEM II → Portlandcomposietcement of een samengesteld portlandcement
CEM III → Hoogovencement
CEM IV → Puzzolaancement (niet verkrijgbaar in België)
CEM V → Composietcement
➢ Het klinkergehalte:
CEM I-V / A,B of C geeft gehalte van cementklinker aan
A = hoog klinkergehalte, C = laag klinkergehalte
CEM III/A → bevat 35 à 65% klinker
CEM III/B → 20 à 44%
CEM III/C → 5 à 9%
➢ Hoofdbestanddelen:
Andere bestanddelen worden aangeduid met een letter:
S → hoogovenslak (latent hydraulisch)
D → microsilica (puzzolaan)
P → natuurlijk puzzolaan (puzzolaan)
V → silicumhoudend vliegas (puzzolaan)
W → calciumhoudend vliegas (puzzolaan)
T → gebrande leisteen (puzzolaan)
L, LL → kalksteen (inert)
M → mengeling van bovenstaande stoffen
Examen juni - leerdoelen betontechnologie - 4
