Radiotherapie 2.3
2.3a Voorbereiding referentie CT
3 casussen staan centraal:
- Longcarcinoom
- Hersenmetastasen
- Cervixcarcinoom
Stereotactische radiotherapie
= een vorm van uitwendige bestraling waarbij de (kleine) tumor met smalle stralenbundels vanuit
vele, verschillende kanten zeer nauwkeurig bestraald wordt.
Voornamelijk toegepast bij: hersenen en longen
Kenmerken:
- Hoge nauwkeurigheid (hele kleine CTV-PTV marges)
- Hoge fractiedosis per keer
- Beperkt aantal bestralingen
- Beperkte grootte tumor; vaak bij een kleine tumor
Eenmalige behandeling wordt ook wel radiochirurgie genoemd. Dus met een hoge fractiedosis wordt
heel de tumor dan weg gestraald.
Behandeling wordt uitgevoerd met:
- Gammaknife: staat in Tilburg en is speciaal ontwikkeld voor hersentumoren
- Cyberknife: kunnen voor verschillende doelgebieden gebruikt worden
- Novalis: kunnen voor verschillende doelgebieden gebruikt worden
- Lineaire versneller = gebruikelijke manier
De bovenste drie zijn speciaal gemaakt voor de stereotactische bestralingen.
Stereotactische radiotherapie hersenen:
- Fixatie hoofd met masker of frame
- ANTFrame is hiernaast afgebeeld en dit wordt gebruikt bij
een gammaknife. Hierbij kan de tumor exact in het hoofd
worden gelokaliseerd. Dit frame wordt in het hoofd
geboord. Dus wordt alleen bij een eenmalige radiotherapie gebruikt.
Voorbeelden dosisschema long:
- 3x18 Gy 3fr/week
- 5x10.8 Gy 3fr/week
- 8x6.75 Gy 3fr/week
,Voorbeeld dosisschema hersenen metastasen:
- 1x15-21 Gy
De keuze fractionering is afhankelijk van de grootte en ligging van de tumor. Hoe dichter de tumor
zal liggen bij OAR’s, hoe voorzichter men zal zijn in de fractionering. En dus eerder die van 8x6.75 Gy
zal kiezen bij de longen. Bij grote tumoren in de hersenen zal je eerder overgaan 1x15 Gy en bij kleine
tumoren naar 1x21 Gy.
Bij de conventionele radiotherapie wordt er maar 2Gy per fractie gegeven. Hierbij zie je dus dat de
fractieschema’s veel hoger zijn.
CT-voorbereiding RT
kenmerken CT-scan referentie:
- Vlak tafelblad
- Verstelbare lasers: voor de markering in de referentiehouding
- Scan in radiotherapie houding (hiernaast een voorbeeld voor een
cervixcarcinoom)
Stereotactische radiotherapie long
Scanprotocol RT: vergelijkbaar met gewone uitwendige bestraling, waarbij de armen boven het
hoofd komen te liggen.
- Bestralingshouding
- Plaatsen huidmarkeringen: onder de oksel, waarbij het niet veel verplaatst bij het omlaag en -
hoog doen van de armen.
- FOV en grootte scangebied: het gehele patiëntmodel wordt gescand inclusief alle OAR.
o Boven de longtop tot ruim onder de longpuntjes
- Ademhalingsregistratie: 4D-CT
- Intraveneus contrast om beter onderscheidt te maken in klierweefsel en tumorweefsel
- Gecombineerd met PET ter optimalisering van de interobserver observatie en dus ook ter
optimalisering voor CTV-PTV marges.
4D-CT zie ook samenvatting radiotherapie 2.2
Voordelen t.o.v. slow CT
- Registratie van beweging van organen/tumor gedurende de CT of bestraling
- Intekening van GTV, CTV nauwkeuriger
- Individuele CTV-PTV marges op basis van beweging is mogelijk
, Kenmerken:
- Verlengt de scantijd
- Extra dosis -> GEEN therapeutische dosis, want dit is in kV en niet in MV!
- Meting ademhalingssignaal
- Meer CT-data: 10 fases waardoor de CT-data 10x zoveel wordt
Het gehele ademhalingssignaal wordt gescand. Dus voordat je
gaat beginnen wil je weten hoeveel ademhalingen per minuut
de patiënt heeft. Dit bepaald namelijk de pitch, de
scansnelheid.
Per ademhaling amplitude zul je een onscherp beeld krijgen,
maar door de plaatjes te gaan samenvoegen in fases krijg je
per fase een scherp beeld.
Definiëring PTV:
- Mid-ventilatie positie = in welke
fase bevindt de tumor zich het
langst? -> intekening CTV. Hoe groot
is de ademhaling -> marges PTV
- ITV = CTV is de geometrische
positie, dus waar je de tumor ziet.
Het gehele bewegingstraject ga je
opnemen in je ITV. Daaromheen
komt nog een marge voor de set-up
variatie, PTV.
- Gated: deel ITV = slechts een deel van de ITV gebruiken
o Bestraling uitgevoerd op een of meerdere fasen van de ademhalingscyclus
▪ Ademhalingscyclus wordt in 10 fasen verdeeld
▪ Bijv. twee fasen worden gebruikt voor de bestraling = verkleining van je ITV
en daarmee ook je marges van CTV-PTV
▪ Tumor intekenen op deze fasen
▪ Bestraling op dezelfde fasen in de ademhaling
▪ 4D-CT en ademhalingsregistratie op toestel noodzakelijk
▪ Geode ademhalingsinstructies door laborant belangrijk!
o Welk moment is het meest geschikt voor gated radiotherapie, in- of uitademing?
▪ Inademing omdat de longen dan zo groot mogelijk zijn, dus je kunt veel
gezond weefsel sparen. Daarentegen is dit niet geschikt omdat een hap lucht
de andere hap lucht niet is. De inademing is minder stabiel dan de
uitademing.
▪ Dus welk moment is het meest geschikt? Het moment net voor de maximale
inademing, dan krijg je een beetje van beide. Je hebt een redelijk stabiel punt
en de ontplooiing van de long.
ITV = internal target volume (ITV = CTV + IM)
2.3a Voorbereiding referentie CT
3 casussen staan centraal:
- Longcarcinoom
- Hersenmetastasen
- Cervixcarcinoom
Stereotactische radiotherapie
= een vorm van uitwendige bestraling waarbij de (kleine) tumor met smalle stralenbundels vanuit
vele, verschillende kanten zeer nauwkeurig bestraald wordt.
Voornamelijk toegepast bij: hersenen en longen
Kenmerken:
- Hoge nauwkeurigheid (hele kleine CTV-PTV marges)
- Hoge fractiedosis per keer
- Beperkt aantal bestralingen
- Beperkte grootte tumor; vaak bij een kleine tumor
Eenmalige behandeling wordt ook wel radiochirurgie genoemd. Dus met een hoge fractiedosis wordt
heel de tumor dan weg gestraald.
Behandeling wordt uitgevoerd met:
- Gammaknife: staat in Tilburg en is speciaal ontwikkeld voor hersentumoren
- Cyberknife: kunnen voor verschillende doelgebieden gebruikt worden
- Novalis: kunnen voor verschillende doelgebieden gebruikt worden
- Lineaire versneller = gebruikelijke manier
De bovenste drie zijn speciaal gemaakt voor de stereotactische bestralingen.
Stereotactische radiotherapie hersenen:
- Fixatie hoofd met masker of frame
- ANTFrame is hiernaast afgebeeld en dit wordt gebruikt bij
een gammaknife. Hierbij kan de tumor exact in het hoofd
worden gelokaliseerd. Dit frame wordt in het hoofd
geboord. Dus wordt alleen bij een eenmalige radiotherapie gebruikt.
Voorbeelden dosisschema long:
- 3x18 Gy 3fr/week
- 5x10.8 Gy 3fr/week
- 8x6.75 Gy 3fr/week
,Voorbeeld dosisschema hersenen metastasen:
- 1x15-21 Gy
De keuze fractionering is afhankelijk van de grootte en ligging van de tumor. Hoe dichter de tumor
zal liggen bij OAR’s, hoe voorzichter men zal zijn in de fractionering. En dus eerder die van 8x6.75 Gy
zal kiezen bij de longen. Bij grote tumoren in de hersenen zal je eerder overgaan 1x15 Gy en bij kleine
tumoren naar 1x21 Gy.
Bij de conventionele radiotherapie wordt er maar 2Gy per fractie gegeven. Hierbij zie je dus dat de
fractieschema’s veel hoger zijn.
CT-voorbereiding RT
kenmerken CT-scan referentie:
- Vlak tafelblad
- Verstelbare lasers: voor de markering in de referentiehouding
- Scan in radiotherapie houding (hiernaast een voorbeeld voor een
cervixcarcinoom)
Stereotactische radiotherapie long
Scanprotocol RT: vergelijkbaar met gewone uitwendige bestraling, waarbij de armen boven het
hoofd komen te liggen.
- Bestralingshouding
- Plaatsen huidmarkeringen: onder de oksel, waarbij het niet veel verplaatst bij het omlaag en -
hoog doen van de armen.
- FOV en grootte scangebied: het gehele patiëntmodel wordt gescand inclusief alle OAR.
o Boven de longtop tot ruim onder de longpuntjes
- Ademhalingsregistratie: 4D-CT
- Intraveneus contrast om beter onderscheidt te maken in klierweefsel en tumorweefsel
- Gecombineerd met PET ter optimalisering van de interobserver observatie en dus ook ter
optimalisering voor CTV-PTV marges.
4D-CT zie ook samenvatting radiotherapie 2.2
Voordelen t.o.v. slow CT
- Registratie van beweging van organen/tumor gedurende de CT of bestraling
- Intekening van GTV, CTV nauwkeuriger
- Individuele CTV-PTV marges op basis van beweging is mogelijk
, Kenmerken:
- Verlengt de scantijd
- Extra dosis -> GEEN therapeutische dosis, want dit is in kV en niet in MV!
- Meting ademhalingssignaal
- Meer CT-data: 10 fases waardoor de CT-data 10x zoveel wordt
Het gehele ademhalingssignaal wordt gescand. Dus voordat je
gaat beginnen wil je weten hoeveel ademhalingen per minuut
de patiënt heeft. Dit bepaald namelijk de pitch, de
scansnelheid.
Per ademhaling amplitude zul je een onscherp beeld krijgen,
maar door de plaatjes te gaan samenvoegen in fases krijg je
per fase een scherp beeld.
Definiëring PTV:
- Mid-ventilatie positie = in welke
fase bevindt de tumor zich het
langst? -> intekening CTV. Hoe groot
is de ademhaling -> marges PTV
- ITV = CTV is de geometrische
positie, dus waar je de tumor ziet.
Het gehele bewegingstraject ga je
opnemen in je ITV. Daaromheen
komt nog een marge voor de set-up
variatie, PTV.
- Gated: deel ITV = slechts een deel van de ITV gebruiken
o Bestraling uitgevoerd op een of meerdere fasen van de ademhalingscyclus
▪ Ademhalingscyclus wordt in 10 fasen verdeeld
▪ Bijv. twee fasen worden gebruikt voor de bestraling = verkleining van je ITV
en daarmee ook je marges van CTV-PTV
▪ Tumor intekenen op deze fasen
▪ Bestraling op dezelfde fasen in de ademhaling
▪ 4D-CT en ademhalingsregistratie op toestel noodzakelijk
▪ Geode ademhalingsinstructies door laborant belangrijk!
o Welk moment is het meest geschikt voor gated radiotherapie, in- of uitademing?
▪ Inademing omdat de longen dan zo groot mogelijk zijn, dus je kunt veel
gezond weefsel sparen. Daarentegen is dit niet geschikt omdat een hap lucht
de andere hap lucht niet is. De inademing is minder stabiel dan de
uitademing.
▪ Dus welk moment is het meest geschikt? Het moment net voor de maximale
inademing, dan krijg je een beetje van beide. Je hebt een redelijk stabiel punt
en de ontplooiing van de long.
ITV = internal target volume (ITV = CTV + IM)
