H1: Mediarecht, vrijheid van meningsuiting en mediavrijheid
1.1 Wat is mediarecht?
= Het geheel van regels en beginselen die van toepassing zijn op het fenomeen ‘media’ in de
ruimste zin van het woord
Wat is dan ‘media’?
- Zowel oude als nieuwe media
- Zowel verspreiders als makers van boodschappen (media in technische zin en
‘content providers’)
Kunnen samenvallen = convergentie
In de 19e eeuw waren er andere massamedia dan nu. Zo werd er een opera opgebouwd in
Brussel 1830. Na de opvoering zijn er rellen ontstaan. Een maand later was Belgie al
onafhankelijk. Nog enkele maanden later was er al een grondwet. Onthoud dus dat er
andere media belangrijk was vroeger.
In Rusland worden er nu via sociale media boodschappen verspreid over de dood van
“Vanavaldi”.
Ook wordt er misbruik gemaakt van de massamedia om mensen op te histen in de 20 e eeuw
(voor antidemocratische doeleinden). Denk zo aan de bestorming van het kapitool wanner
Trump de verkiezingen verloor tegen Biden.
We gaan de media in brede zin bekijken: geschreven, pers, radio, internet, … Ook bekijken
we het in de technische zin, maar ook inhoudelijk. (Netwerkoperatoren, telenet, proximus, …
Bedrijven die de content tot bij jou zouden brengen.) Ook kijken we naar de
contentproviders (journalisten, productiehuizen, … Letterlijk de makers van de content.)
Hier zien we vaak een convergentie van: denk aan D4R productiehuis die Woestijnvis
hebben, maar ook Play 4 (?). Dit is een hele keten dat er voor zorgt dat beelden tot bij jou
komen.
MEDIARECHT IS COMPLEX
3 redenen:
1) Continu nieuwe uitdagingen en ontwikkelingen
• Liberalisering van de markt: meer spelers, meer concurrentie, meer conflicten
• Technologische ontwikkelingen
reclame doorspoelen, gegevens verzamelen
Evolutie is constant in evolutie. Op korte tijd is er heel veel veranderd. De markt is
geliberaliseerd. In de Jaren 80 was er maar 1 omroeporganisatie (BRT). Pas eind jaren 80
kregen ook VTM, een commerciele omroep. Er zijn veel spelers op de markt, wat natuurlijk
ook zorgt voor meer concurrentie en (juridische) conflicten. (DPG media >< Telenet) Tussen
al deze ondernemingen zijn er veel spanningen die juridisch moeten worden opgelost.
,Reclame doorspoelen is iets dat vroeger niet kon. Voor een commerciele omroep, waar zij
hier uit hun winst halen, zorgt voor een uitdaging. Adverteerders zullen minder betalen,
door de opkomst van een technologische ontwikkeling, wat zorgt voor minder winst voor vb.
VTM. Zo heeft recht invloed gekend door de technologische ontwikkelingen.
De internetgiganten verzamelen persoonsgegevens en verkopen die door aan
geinteresseerde ondernemingen, waar wij niet bij stil staan. Zo zal het recht hier ook weer
op moeten inspelen, om dit te kunnen reguleren en aan banden leggen.
Allerlei nieuwe uitdagingen ontstaan voor het recht door de technologie en de liberalisering
van de markt. Omdat het lang duurt om recht te bepalen, holt het recht hier wat op aan.
2) Conflicterende belangen
principe = vrijheid van meningsuiting
>< andere grondrechten: privacy, gelijkheid, kinderrechten, eerlijk proces…
Het basisprincipe in media is de vrijheid van meningsuiting. In principe zijn wij, als burgers
maar ook de journalisten etc. vrij om de mening te uiten. Maar, dit is niet onbegrenst. Dit
kan in conflict komen met andere grondwetten etc. (Denk aan recht van privacy.)
Stel je bent als journalist tegen de MeToo beweging. Dit is een uitdaging, omdat je je
natuurlijk ook niet wil doen aan haatspraak etc. Hiervoor is het zeer belangrijk om jou
rechten, plichten etc. te kennen.
Een ander voorbeeld gaat over Connor Rousseau. Wanneer een journalist hierover wil
schrijven, moet hij “akkoord” vragen aan hem zelf. Hierdoor is hij snel naar de rechter
gegaan, om ervoor te zorgen dat dit niet werd gepubliceerd. Hij deed beroep op
privacyrechten en op het feit dat hij een eerlijk proces wou, want anders zou zijn proces al
uitgevochten worden in de media zelf. De rechter gaf hier Rousseau gelijk. Later ging hij
opnieuw naar de rechter, … Uiteindelijk was er een bemiddeling, en zal er geen strafproces
komen.
3) Regels van verschillende overheden
- Vlaanderen: Mediadecreet
- België: bescherming persoonsgegevens, auteursrechten, …
- EU: vrije concurrentie, vrijheid van verkeer, bescherming persoonsgegevens…
- WHO: auteursrechten
Mediarecht vinden we niet in één boekje terug, wat alles zou verzamelen. De regels zijn
verspreid over het Vlaams niveau (Vlaams media decreet), ook op Belgisch, Europees niveau,
… Dit is verspreid (de macht), omdat we anders te maken zouden krijgen met een
monopolie. Ook hier wordt door Europa, alsook op nationaal niveau in de gaten gehouden
dat mediamacht verspreid blijft, zodat er geen concentratie blijkt. Wat zeer belangrijk is, is
de GDPR (AVG) die allerlei recht vaststellen ter bescherming van de persoonsgegevens. Het
internationale niveau bespreekt dan weer de auteursrechten.
,Verschillende niveaus komen samen in mediarecht. Toch werken wij met een wetboek, als
samenvatting van alle mediarechten.
PROBLEMEN
Herkennen, oplossen de grote principes!
Veel bekende en minder bekende mensen gaan tijdens de les passeren, waarvan wij het
juridisch verhaal gaan leren. Het belangrijkste is om probelemen te herkennen en op te
lossen.
1.2 Praktische informatie
OVERZICHT LESSEN
Deel I – fundamentele rechten
Deel II – regulering van de media
Deel III – de Europese interne markt
Oefeningen en vragen
LESMATERIAAL
• Reading list
- deels te kennen, maar hoofdzakelijk achtergrondinfo
- ook zelf rechtspraak kunnen opzoeken
- NIET meenemen op examen
Readinglist is niet vanbuiten te kennen, maar wel zeker eens doornemen. Het is belangrijk
om te weten hoe dat recht werkt. Je moet niet tot het juiste antwoord komen, maar wel de
juiste beredenering te bekomen. Dit zal je ook op het examen moeten doen. (Vonissen en …)
• Slides en persoonlijke nota’s = te kennen (niet meenemen op examen dus)
• Wetgevingsbundel
- MOET je meenemen op examen
- enkel onderlijnen/markeren, kruisverwijzingen en post-its
Op voorhand al zeker vaak gebruiken, zodat je je later enkel kan focussen op grote
beginselen. We moeten geen regels vanbuiten leren, maar wel goed kunnen werken
hiermee. Je mag ook een kruisverwijzing noteren! Wel géén stukken tekst overschrijven in je
wetgevingsbundel. Dit zal worden gecontroleerd op het examen.
LEERDOELEN
1. Juridische problemen kunnen herkennen
2. Juridische vragen kunnen oplossen
Je krijgt een verhaal en moet hieruit een correct oordeel uit halen.
, EXAMEN
Schriftelijk
Gesloten boek
o.a. casusvraag
TIP
www.belgischegrondwet.be (‘thema’s’ en ‘dossiers’)
1.3 Vrijheid van meningsuiting
= Totale vrijheid om te zeggen, schrijven, publiceren, … wat je wil. Een van de belangrijkste
principes.
Tenzij uitdrukkelijk verboden
><
dictatuur: verboden, tenzij expliciet toegelaten
In een land waar vrijheid telt, geldt dat je alles mag zeggen wat in je opkomt. Je bent vrij in
het doen wat je wil, behalve als iets uitdrukkelijk verboden is. Hiervoor moet de overheid
zeer duidelijk zijn. In een dictatuur werkt dit andersom: hier zal de overheid net zeggen wat
wel mag, en is de rest verboden. Dit is een abstract idee voor ons wara je je weinig bij kan
voorstellen. Bij coronapandemie kwamen wij toch in een systeem, waarbij we een idee
kregen hoe dit voelde en het besef hoe waradevol vrijheid is.
WAAROM HEBBEN WE DAN ‘MEDIARECHT’, ALS VRIJHEID VAN MENINGSUITING GELDT?
Omdat vrijheid van meningsuiting grenzen heeft.
- Vrijheid van anderen (privacy, gelijkheid, …)
o Wetgeving inzake laster en eerroof, ‘hate speech’, …
o “Mijn vrijheid stopt waar die van jou begint.”
Voortvloeiend uit die (grond)rechten, die in feite op hetzelfde niveau staan als vrijheid van
meningsuiting, zorgt voor conflicten, waardoor we recht nodig hebben om dit op te lossen.
Dit zijn allemaal wetten die de vrijheid aan meningsuiting aan banden leggen in belang van
andere regels en rechten.
- Algemeen belang (mediapluralisme, eerlijke concurrentie, …)
o O.a. Mediadecreet
Het belang dat wij allemaal hebben bij pluralistische media (dat onze openbare omroep een
pluraliteit aan meningen moet tonen.) Het is de bedoeling van de VRT om een veelheid aan
opinies aan bod te laten komen. Anderzijds is het ook belangrijk dat buiten de openbare
omroep er ook andere media zijn. Zodat wij niet maar nieuws krijgen via één medium. Dit is
een”garantie”, een waarborg dat de burgers in contact komen met zeer veel opinies. Bij
eerlijke concurrentie vloeien er natuurlijk ook meerdere regels uit voort.
1.1 Wat is mediarecht?
= Het geheel van regels en beginselen die van toepassing zijn op het fenomeen ‘media’ in de
ruimste zin van het woord
Wat is dan ‘media’?
- Zowel oude als nieuwe media
- Zowel verspreiders als makers van boodschappen (media in technische zin en
‘content providers’)
Kunnen samenvallen = convergentie
In de 19e eeuw waren er andere massamedia dan nu. Zo werd er een opera opgebouwd in
Brussel 1830. Na de opvoering zijn er rellen ontstaan. Een maand later was Belgie al
onafhankelijk. Nog enkele maanden later was er al een grondwet. Onthoud dus dat er
andere media belangrijk was vroeger.
In Rusland worden er nu via sociale media boodschappen verspreid over de dood van
“Vanavaldi”.
Ook wordt er misbruik gemaakt van de massamedia om mensen op te histen in de 20 e eeuw
(voor antidemocratische doeleinden). Denk zo aan de bestorming van het kapitool wanner
Trump de verkiezingen verloor tegen Biden.
We gaan de media in brede zin bekijken: geschreven, pers, radio, internet, … Ook bekijken
we het in de technische zin, maar ook inhoudelijk. (Netwerkoperatoren, telenet, proximus, …
Bedrijven die de content tot bij jou zouden brengen.) Ook kijken we naar de
contentproviders (journalisten, productiehuizen, … Letterlijk de makers van de content.)
Hier zien we vaak een convergentie van: denk aan D4R productiehuis die Woestijnvis
hebben, maar ook Play 4 (?). Dit is een hele keten dat er voor zorgt dat beelden tot bij jou
komen.
MEDIARECHT IS COMPLEX
3 redenen:
1) Continu nieuwe uitdagingen en ontwikkelingen
• Liberalisering van de markt: meer spelers, meer concurrentie, meer conflicten
• Technologische ontwikkelingen
reclame doorspoelen, gegevens verzamelen
Evolutie is constant in evolutie. Op korte tijd is er heel veel veranderd. De markt is
geliberaliseerd. In de Jaren 80 was er maar 1 omroeporganisatie (BRT). Pas eind jaren 80
kregen ook VTM, een commerciele omroep. Er zijn veel spelers op de markt, wat natuurlijk
ook zorgt voor meer concurrentie en (juridische) conflicten. (DPG media >< Telenet) Tussen
al deze ondernemingen zijn er veel spanningen die juridisch moeten worden opgelost.
,Reclame doorspoelen is iets dat vroeger niet kon. Voor een commerciele omroep, waar zij
hier uit hun winst halen, zorgt voor een uitdaging. Adverteerders zullen minder betalen,
door de opkomst van een technologische ontwikkeling, wat zorgt voor minder winst voor vb.
VTM. Zo heeft recht invloed gekend door de technologische ontwikkelingen.
De internetgiganten verzamelen persoonsgegevens en verkopen die door aan
geinteresseerde ondernemingen, waar wij niet bij stil staan. Zo zal het recht hier ook weer
op moeten inspelen, om dit te kunnen reguleren en aan banden leggen.
Allerlei nieuwe uitdagingen ontstaan voor het recht door de technologie en de liberalisering
van de markt. Omdat het lang duurt om recht te bepalen, holt het recht hier wat op aan.
2) Conflicterende belangen
principe = vrijheid van meningsuiting
>< andere grondrechten: privacy, gelijkheid, kinderrechten, eerlijk proces…
Het basisprincipe in media is de vrijheid van meningsuiting. In principe zijn wij, als burgers
maar ook de journalisten etc. vrij om de mening te uiten. Maar, dit is niet onbegrenst. Dit
kan in conflict komen met andere grondwetten etc. (Denk aan recht van privacy.)
Stel je bent als journalist tegen de MeToo beweging. Dit is een uitdaging, omdat je je
natuurlijk ook niet wil doen aan haatspraak etc. Hiervoor is het zeer belangrijk om jou
rechten, plichten etc. te kennen.
Een ander voorbeeld gaat over Connor Rousseau. Wanneer een journalist hierover wil
schrijven, moet hij “akkoord” vragen aan hem zelf. Hierdoor is hij snel naar de rechter
gegaan, om ervoor te zorgen dat dit niet werd gepubliceerd. Hij deed beroep op
privacyrechten en op het feit dat hij een eerlijk proces wou, want anders zou zijn proces al
uitgevochten worden in de media zelf. De rechter gaf hier Rousseau gelijk. Later ging hij
opnieuw naar de rechter, … Uiteindelijk was er een bemiddeling, en zal er geen strafproces
komen.
3) Regels van verschillende overheden
- Vlaanderen: Mediadecreet
- België: bescherming persoonsgegevens, auteursrechten, …
- EU: vrije concurrentie, vrijheid van verkeer, bescherming persoonsgegevens…
- WHO: auteursrechten
Mediarecht vinden we niet in één boekje terug, wat alles zou verzamelen. De regels zijn
verspreid over het Vlaams niveau (Vlaams media decreet), ook op Belgisch, Europees niveau,
… Dit is verspreid (de macht), omdat we anders te maken zouden krijgen met een
monopolie. Ook hier wordt door Europa, alsook op nationaal niveau in de gaten gehouden
dat mediamacht verspreid blijft, zodat er geen concentratie blijkt. Wat zeer belangrijk is, is
de GDPR (AVG) die allerlei recht vaststellen ter bescherming van de persoonsgegevens. Het
internationale niveau bespreekt dan weer de auteursrechten.
,Verschillende niveaus komen samen in mediarecht. Toch werken wij met een wetboek, als
samenvatting van alle mediarechten.
PROBLEMEN
Herkennen, oplossen de grote principes!
Veel bekende en minder bekende mensen gaan tijdens de les passeren, waarvan wij het
juridisch verhaal gaan leren. Het belangrijkste is om probelemen te herkennen en op te
lossen.
1.2 Praktische informatie
OVERZICHT LESSEN
Deel I – fundamentele rechten
Deel II – regulering van de media
Deel III – de Europese interne markt
Oefeningen en vragen
LESMATERIAAL
• Reading list
- deels te kennen, maar hoofdzakelijk achtergrondinfo
- ook zelf rechtspraak kunnen opzoeken
- NIET meenemen op examen
Readinglist is niet vanbuiten te kennen, maar wel zeker eens doornemen. Het is belangrijk
om te weten hoe dat recht werkt. Je moet niet tot het juiste antwoord komen, maar wel de
juiste beredenering te bekomen. Dit zal je ook op het examen moeten doen. (Vonissen en …)
• Slides en persoonlijke nota’s = te kennen (niet meenemen op examen dus)
• Wetgevingsbundel
- MOET je meenemen op examen
- enkel onderlijnen/markeren, kruisverwijzingen en post-its
Op voorhand al zeker vaak gebruiken, zodat je je later enkel kan focussen op grote
beginselen. We moeten geen regels vanbuiten leren, maar wel goed kunnen werken
hiermee. Je mag ook een kruisverwijzing noteren! Wel géén stukken tekst overschrijven in je
wetgevingsbundel. Dit zal worden gecontroleerd op het examen.
LEERDOELEN
1. Juridische problemen kunnen herkennen
2. Juridische vragen kunnen oplossen
Je krijgt een verhaal en moet hieruit een correct oordeel uit halen.
, EXAMEN
Schriftelijk
Gesloten boek
o.a. casusvraag
TIP
www.belgischegrondwet.be (‘thema’s’ en ‘dossiers’)
1.3 Vrijheid van meningsuiting
= Totale vrijheid om te zeggen, schrijven, publiceren, … wat je wil. Een van de belangrijkste
principes.
Tenzij uitdrukkelijk verboden
><
dictatuur: verboden, tenzij expliciet toegelaten
In een land waar vrijheid telt, geldt dat je alles mag zeggen wat in je opkomt. Je bent vrij in
het doen wat je wil, behalve als iets uitdrukkelijk verboden is. Hiervoor moet de overheid
zeer duidelijk zijn. In een dictatuur werkt dit andersom: hier zal de overheid net zeggen wat
wel mag, en is de rest verboden. Dit is een abstract idee voor ons wara je je weinig bij kan
voorstellen. Bij coronapandemie kwamen wij toch in een systeem, waarbij we een idee
kregen hoe dit voelde en het besef hoe waradevol vrijheid is.
WAAROM HEBBEN WE DAN ‘MEDIARECHT’, ALS VRIJHEID VAN MENINGSUITING GELDT?
Omdat vrijheid van meningsuiting grenzen heeft.
- Vrijheid van anderen (privacy, gelijkheid, …)
o Wetgeving inzake laster en eerroof, ‘hate speech’, …
o “Mijn vrijheid stopt waar die van jou begint.”
Voortvloeiend uit die (grond)rechten, die in feite op hetzelfde niveau staan als vrijheid van
meningsuiting, zorgt voor conflicten, waardoor we recht nodig hebben om dit op te lossen.
Dit zijn allemaal wetten die de vrijheid aan meningsuiting aan banden leggen in belang van
andere regels en rechten.
- Algemeen belang (mediapluralisme, eerlijke concurrentie, …)
o O.a. Mediadecreet
Het belang dat wij allemaal hebben bij pluralistische media (dat onze openbare omroep een
pluraliteit aan meningen moet tonen.) Het is de bedoeling van de VRT om een veelheid aan
opinies aan bod te laten komen. Anderzijds is het ook belangrijk dat buiten de openbare
omroep er ook andere media zijn. Zodat wij niet maar nieuws krijgen via één medium. Dit is
een”garantie”, een waarborg dat de burgers in contact komen met zeer veel opinies. Bij
eerlijke concurrentie vloeien er natuurlijk ook meerdere regels uit voort.
