RELIGIE ZINGEVING
- Pieter De Witte en Geertjan Zuijdwegt
Overzicht van de lessen
DATUM THEMA
1. 2 oktober Cognitieve, manipulatieve en zingevende interesse
2. 9 oktober Religie, wetenschap en zingeving
3. 16 oktober Religie, secularisatie en redelijkheid
4. 6 november Woede en straf Opdracht forum 1
5. 27 november De goddelijke en menselijke wet Deadline forum 1 + opdracht forum 2
6. 11 december Levenseinde: levensbeschouwing in de publieke sfeer Deadline forum
Praktisch
• Cursusmateriaal: Ultra (lesopnames + bijkomend materiaal)
• Evaluatie:
• Examen: meerkeuzevragen (met bestraffing van foute antwoorden) + open vragen
(18/20)
• Deelname aan discussiefora (2/20)
• Discussiefora:
Op 6 november krijg je de opdracht, dan heb je één week om een eerste reactie te plaatsen en
dan nog eens een week om te reageren op de reacties van de andere.
Opdracht Discussielijn Deadline
1. 6/11 13/11 27/11
2. 27/11 4/12 11/12
Voor discussiefora geldt
• “Alles of niets”: 0/2 of 2/2. Eén deadline gemist = 0/2
• Ook voor Erasmus-studenten
1
,Les 1: Wetenschap, technologie en de “zingevende interesse”
“Zingeving”: Wetenschap, betekenis, leefwereld
1. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens
2. Conclusie
1. Leefwereld Wetenschap Redelijkheid
Video cosmetic eye: a state of the art view of the universe
• Edmund Husserl (1859-1938)
Joods origine -> gestorven in de holocaust
Geschriften liepen gevaar om in Duitsland vernietigd te worden
Stroming: de fenomenologie
• Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol,…
Leefwereld = startpunt fenomenologie
Intersubjectief: Leefwereld deel je met andere, je hebt relaties met andere
Persoonlijk en betekenisvol: de dingen die we ontmoeten in de leefwereld zijn dingen die
betekenis hebben en verwijzen naar personen
Vb.: Ik wandel de aula binnen en zie stoelen, deze stoelen verwijzen naar de mensen
die erop gaan zitten.
Vb.: Computer van de prof is communicatiemiddel met andere mensen, middel om
zijn passie (lesgeven) te delen met andere.
Geen dode voorwerpen maar voorwerpen met een persoonlijke betekenis voor een rationeel
wezen.
• Wetenschap:
o Vertrekt van de leefwereld
Bestuderen van is pas het tweede feit, het eerste feit is het bestaan en erkennen van
iets dat bestaat.
Vb.: vooraleer dierenkundige deze kunnen bestuderen, moeten ze de betekenis van
dieren erkennen.
o Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid,
onpersoonlijk)
Vb.: Anatomie vertrekt van het hoogst interessante feit dat wij allemaal een lichaam
hebben dat uit allemaal onderdelen bestaat. Ze bestuderen dit. Maar hoe werkt dit? In
de normale wereld zijn dode lichamen hoogst persoonlijke en betekenisvolle dingen
waar men zeer veel eerbied en respect voor heeft. Maar wat doet de wetenschap? Gaat
hoogst betekenisvolle ding beschouwen als een object en opensnijden.
➢ Gebeurd in alle wetenschap
➢ Tijdelijke opschorting van normale relaties om de werking van de wetenschap
te garanderen maar zodra ze buiten het kader van de wetenschap treden
moeten ze weer terugkeren naar de normale leefwereld.
Vb.: als ik anatomie les niet goed heb begrepen en ik kom thuis en tref mijn
opa dood aan mag ik hem niet opensnijden om te oefenen.
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld
o Keert terug naar de leefwereld
• Filmpje als voorbeeld van vertrekt uit en terugkeer naar de leefwereld
2
, • Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
Moeten we leren meer rationeel te kijken naar elkaar? Elkaar meer zien als conglomeraten van
molecule? Of maakt dit eigenlijk niet uit omdat we in de leefwereld elkaar niet zo zien maar
als mensen.
o Een meer ‘wetenschappelijke’ leefwereld?
o Een autonome leefwereld?
Ik zag in de video geen molecule en stoffen maar ik zag Louise.
Opm.: wereld is al verwetenschappelijkt.
➢ Vb.: datingsites vind via wetenschappelijke algoritmes een goede match
➢ Maar hoe ver mag deze wetenschap gaan?
Stel ik ben nieuw in Leuven en wil vrienden maken op een rationele en
effectieve wijze zodat ik niet na een jaar mensen niet meer interessant vind.
Dus ik deel persoonlijkheidstesten uit.
Vanuit wetenschappelijk oogpunt is dit perfect rationeel maar dit is compleet
van de bot gerukt in onze leefwereld. = te afstandelijk
• Redelijkheid en rationaliteit
Rationaliteit van de wetenschap is niet noodzakelijk gelijk aan de redelijkheid van de
leefwereld. In de leefwereld laten we vaak het toeval beslissen.
2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens
• Manipulatief: ik heb zin in brood dus ga naar de bakker
~ technologie
• Cognitief ~ wetenschap
• Zingevend: het verlangen om betekenisvol te zijn.
het cognitieve en manipulatieve worden vaak overschat en het
zingevende vaak onderschat:
2a. Zingevend & cognitief
Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan
over een ‘cognitieve interesse’, maar die eigenlijk
fundamenteel over zingeving gaan.
Pauze les -> iedereen begint met babbelen. Waarom praten wij
met elkaar?
➢ Vanuit cognitief standpunt: Om informatie uit te wisselen
met elkaar = dikke zever, de meeste dingen die we tegen
elkaar zeggen hebben niets te maken met cognitieve
interesses.
Vb.: Gesprekken tussen prof en buurman gaan enkel en alleen
over het weer en de tuin. In het geheel delen ze geen
informatie uit. Wat doen ze wel? Ze geven elkaar erkenning
van het buren zijn. Stel dat je elkaar ziet en je loopt door
zonder iets te zeggen of te knikken dan negeer je zijn bestaan,
dan erken je hem niet als mens, als buurman.
➢ Vanuit zingevend standpunt communiceren overheerst.
3
, Stelling 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en
‘irrationeel’ is
Stel ik vermoed dat mijn partner vreemdgaat dus ik installeer een tracker in zijn telefoon om hem te
volgen en af te luisteren
Cognitief zeer rationeel: zeer efficiënte manier van kennisverwerving maar dit is compleet niet redelijk
in de leefwereld.
Stelling 3: Wetenschappelijke (cognititeve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld.
Dingen die we weten vanuit de wetenschap hebben maar een beperkte impact in de leefwereld.
Het feit dat wij weten dat de iemand anders bestaat uit allemaal verschillende stofjes veranderd niets
aan het dagelijks leven = irrelevant in de leefwereld.
Voorbeeld 1 Liefde en Chemie
Veranderd niets in de leefwereld. “ohnee ik ben enkel verliefd op u vanwege uw geur….”
Voorbeeld 2 Straf
Zie video ppt.
Mens heeft geen vrije wil en dus heeft straffen geen zin.
2b. Zingevend & manipulatief
Stelling 1: Er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’, maar
die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan (en die niet kunnen bereikt worden door
manipulatief handelen). Bijvoorbeeld: geluk en erkenning.
Wij hebben de neigingmensen te beschouwen als een manipulatief wezen.
wij, mensen, hebben behoefte aan vrienden en gaan ander mensen gebruiken om die behoefte te
bevredigen = manipulatief mensbeeld dat niet in sé klopt.
➢ Voorbeeld geluk: Meeste filosofen zijn het er over eens dat het ultieme doel van de mens is,
het zoeken naar geluk.
Gedachtenexperiment met de geluksmachine (zie tekst): stel dat je de keuze kunt hebben om
voor de rest van u leven aan een geluksmachine gekoppeld te worden, zou je dit dan doen?
Volgens de filosofen De dijn en Burms zijn er heel weinig mensen die dit ook echt zouden
doen.
4
- Pieter De Witte en Geertjan Zuijdwegt
Overzicht van de lessen
DATUM THEMA
1. 2 oktober Cognitieve, manipulatieve en zingevende interesse
2. 9 oktober Religie, wetenschap en zingeving
3. 16 oktober Religie, secularisatie en redelijkheid
4. 6 november Woede en straf Opdracht forum 1
5. 27 november De goddelijke en menselijke wet Deadline forum 1 + opdracht forum 2
6. 11 december Levenseinde: levensbeschouwing in de publieke sfeer Deadline forum
Praktisch
• Cursusmateriaal: Ultra (lesopnames + bijkomend materiaal)
• Evaluatie:
• Examen: meerkeuzevragen (met bestraffing van foute antwoorden) + open vragen
(18/20)
• Deelname aan discussiefora (2/20)
• Discussiefora:
Op 6 november krijg je de opdracht, dan heb je één week om een eerste reactie te plaatsen en
dan nog eens een week om te reageren op de reacties van de andere.
Opdracht Discussielijn Deadline
1. 6/11 13/11 27/11
2. 27/11 4/12 11/12
Voor discussiefora geldt
• “Alles of niets”: 0/2 of 2/2. Eén deadline gemist = 0/2
• Ook voor Erasmus-studenten
1
,Les 1: Wetenschap, technologie en de “zingevende interesse”
“Zingeving”: Wetenschap, betekenis, leefwereld
1. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens
2. Conclusie
1. Leefwereld Wetenschap Redelijkheid
Video cosmetic eye: a state of the art view of the universe
• Edmund Husserl (1859-1938)
Joods origine -> gestorven in de holocaust
Geschriften liepen gevaar om in Duitsland vernietigd te worden
Stroming: de fenomenologie
• Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol,…
Leefwereld = startpunt fenomenologie
Intersubjectief: Leefwereld deel je met andere, je hebt relaties met andere
Persoonlijk en betekenisvol: de dingen die we ontmoeten in de leefwereld zijn dingen die
betekenis hebben en verwijzen naar personen
Vb.: Ik wandel de aula binnen en zie stoelen, deze stoelen verwijzen naar de mensen
die erop gaan zitten.
Vb.: Computer van de prof is communicatiemiddel met andere mensen, middel om
zijn passie (lesgeven) te delen met andere.
Geen dode voorwerpen maar voorwerpen met een persoonlijke betekenis voor een rationeel
wezen.
• Wetenschap:
o Vertrekt van de leefwereld
Bestuderen van is pas het tweede feit, het eerste feit is het bestaan en erkennen van
iets dat bestaat.
Vb.: vooraleer dierenkundige deze kunnen bestuderen, moeten ze de betekenis van
dieren erkennen.
o Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid,
onpersoonlijk)
Vb.: Anatomie vertrekt van het hoogst interessante feit dat wij allemaal een lichaam
hebben dat uit allemaal onderdelen bestaat. Ze bestuderen dit. Maar hoe werkt dit? In
de normale wereld zijn dode lichamen hoogst persoonlijke en betekenisvolle dingen
waar men zeer veel eerbied en respect voor heeft. Maar wat doet de wetenschap? Gaat
hoogst betekenisvolle ding beschouwen als een object en opensnijden.
➢ Gebeurd in alle wetenschap
➢ Tijdelijke opschorting van normale relaties om de werking van de wetenschap
te garanderen maar zodra ze buiten het kader van de wetenschap treden
moeten ze weer terugkeren naar de normale leefwereld.
Vb.: als ik anatomie les niet goed heb begrepen en ik kom thuis en tref mijn
opa dood aan mag ik hem niet opensnijden om te oefenen.
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld
o Keert terug naar de leefwereld
• Filmpje als voorbeeld van vertrekt uit en terugkeer naar de leefwereld
2
, • Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
Moeten we leren meer rationeel te kijken naar elkaar? Elkaar meer zien als conglomeraten van
molecule? Of maakt dit eigenlijk niet uit omdat we in de leefwereld elkaar niet zo zien maar
als mensen.
o Een meer ‘wetenschappelijke’ leefwereld?
o Een autonome leefwereld?
Ik zag in de video geen molecule en stoffen maar ik zag Louise.
Opm.: wereld is al verwetenschappelijkt.
➢ Vb.: datingsites vind via wetenschappelijke algoritmes een goede match
➢ Maar hoe ver mag deze wetenschap gaan?
Stel ik ben nieuw in Leuven en wil vrienden maken op een rationele en
effectieve wijze zodat ik niet na een jaar mensen niet meer interessant vind.
Dus ik deel persoonlijkheidstesten uit.
Vanuit wetenschappelijk oogpunt is dit perfect rationeel maar dit is compleet
van de bot gerukt in onze leefwereld. = te afstandelijk
• Redelijkheid en rationaliteit
Rationaliteit van de wetenschap is niet noodzakelijk gelijk aan de redelijkheid van de
leefwereld. In de leefwereld laten we vaak het toeval beslissen.
2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens
• Manipulatief: ik heb zin in brood dus ga naar de bakker
~ technologie
• Cognitief ~ wetenschap
• Zingevend: het verlangen om betekenisvol te zijn.
het cognitieve en manipulatieve worden vaak overschat en het
zingevende vaak onderschat:
2a. Zingevend & cognitief
Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan
over een ‘cognitieve interesse’, maar die eigenlijk
fundamenteel over zingeving gaan.
Pauze les -> iedereen begint met babbelen. Waarom praten wij
met elkaar?
➢ Vanuit cognitief standpunt: Om informatie uit te wisselen
met elkaar = dikke zever, de meeste dingen die we tegen
elkaar zeggen hebben niets te maken met cognitieve
interesses.
Vb.: Gesprekken tussen prof en buurman gaan enkel en alleen
over het weer en de tuin. In het geheel delen ze geen
informatie uit. Wat doen ze wel? Ze geven elkaar erkenning
van het buren zijn. Stel dat je elkaar ziet en je loopt door
zonder iets te zeggen of te knikken dan negeer je zijn bestaan,
dan erken je hem niet als mens, als buurman.
➢ Vanuit zingevend standpunt communiceren overheerst.
3
, Stelling 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en
‘irrationeel’ is
Stel ik vermoed dat mijn partner vreemdgaat dus ik installeer een tracker in zijn telefoon om hem te
volgen en af te luisteren
Cognitief zeer rationeel: zeer efficiënte manier van kennisverwerving maar dit is compleet niet redelijk
in de leefwereld.
Stelling 3: Wetenschappelijke (cognititeve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief belang
voor de zingevende relaties in de leefwereld.
Dingen die we weten vanuit de wetenschap hebben maar een beperkte impact in de leefwereld.
Het feit dat wij weten dat de iemand anders bestaat uit allemaal verschillende stofjes veranderd niets
aan het dagelijks leven = irrelevant in de leefwereld.
Voorbeeld 1 Liefde en Chemie
Veranderd niets in de leefwereld. “ohnee ik ben enkel verliefd op u vanwege uw geur….”
Voorbeeld 2 Straf
Zie video ppt.
Mens heeft geen vrije wil en dus heeft straffen geen zin.
2b. Zingevend & manipulatief
Stelling 1: Er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’, maar
die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan (en die niet kunnen bereikt worden door
manipulatief handelen). Bijvoorbeeld: geluk en erkenning.
Wij hebben de neigingmensen te beschouwen als een manipulatief wezen.
wij, mensen, hebben behoefte aan vrienden en gaan ander mensen gebruiken om die behoefte te
bevredigen = manipulatief mensbeeld dat niet in sé klopt.
➢ Voorbeeld geluk: Meeste filosofen zijn het er over eens dat het ultieme doel van de mens is,
het zoeken naar geluk.
Gedachtenexperiment met de geluksmachine (zie tekst): stel dat je de keuze kunt hebben om
voor de rest van u leven aan een geluksmachine gekoppeld te worden, zou je dit dan doen?
Volgens de filosofen De dijn en Burms zijn er heel weinig mensen die dit ook echt zouden
doen.
4
