Celine Uitendaal
Van organisme tot weefsel
Samenvatting
Vroegontwikkeling (thema 2)
Klievingsdelingen en gastrulatie (hoorcollege 3)
Partus = bevalling
1. Klievingsdelingen: bevruchte eicel klieft doormidden.
a. Zoogdier:
Oligolecitaal = weinig dooier. De dooier is nodig voor voedingsstoffen. Aangezien
zoogdieren dit via de placenta krijgen is dit dus niet nodig.
Holoblastisch = klievingen door hele cel. Dit is mogelijk doordat de cel weinig dooier
bevat.
Equaal = elke cel splitst in twee evengrote stukken.
- Er vindt geen celgroei plaats; het bolletje blijft evengroot.
b. Vogel:
, Celine Uitendaal
Polylecytaal = veel dooier
Meroblastisch= klievingsdelingen kunnen niet door de hele cel plaatsvinden, maar
slechts door een deel. Door de grote hoeveelheid dooier klieft de cel
niet makkelijk.
Discoïdaal = cellen vormen in de vorm van een schijf (discus)
2. Blastulatie: er gaat een kiest (holte gevuld met vocht) ontstaan; de blastocyst
a. Zoogdier:
- In de morula gaat vocht intreden, waardoor binnen dat klompje cellen een holte
met vocht ontstaat. Doordat er vocht naar binnen treedt, gaat de cel zich
herverdelen in trophectoderm/trofoblast, en inner cell mass (ICM).
- De eerste lichaamsas (dorso-ventraal) is ontstaan. De ICM zit met zijn toekomstige
ventrale zijde gericht naar de holte met vocht.
- De ICM deelt op in 2 lagen: de bilaminaire schijf.
o Epiblast zit dorsaal.
o Hypoblast zit ventraal.
b. Vogel:
- Onder het schijfje ontstaat ook een holte met vocht.
o Cellen die boven de holte liggen krijgen een doorschijnend uiterlijk. Dit is
de area pellucida. Dit wordt uiteindelijk het embryo. (nr 1 in de
afbeelding)
o Om die area pellucida heen zit een rand met cellen, die liggen niet over de
holte met vocht heen en zijn niet doorschijnend. Dit is de area opaca. De
bestemming hiervan zijn de vruchtvliezen. (nr. 2 in de afbeelding)
3. Gastrulatie: uit het epiblast ontstaan drie kiemlagen
- Het vormen van drie verschillende soorten kiembladen/cellen:
o Ectoderm vorming huid
o Endoderm vorming binnenste wand darm en blaas
o Mesoderm vorming alles daartussenin (grootste deel)
- Het hypoblast stuurt een inductiesignaal naar het epiblast om een primitiefgroeve
te vormen.
, Celine Uitendaal
- In het epiblast ontstaat een gleuf waardoorheen cellen naar binnen kunnen gaan:
de primitiefstreep.
o De primitiefstreep begint met ontstaan aan de caudale zijde van het
embryo en strekt zich uit richting craniaal: tweede as is ontstaan.
o Aan de craniale zijde van de primitiefgroeve zit de primitiefknop (vogels:
knop van Hensen). Deze geeft het startsignaal om in te rollen.
- Cellen gaan door de nu gevormde primitiefgroeve inrollen naar onder het epiblast.
o 1ste inrol: endoderm cellen verdrijven hypoblastcellen en nemen
hun plek in.
o 2e inrol: mesoderm cellen komen op endoderm te liggen, ze
verspreiden zich over de hele lengte en
breedte van de embryoschijf.
o Ectoderm epiblastcellen die er nog liggen.
- Cellen die niet via de primitiefgroeve, maar via de primitiefknop inrollen, worden
mesodermcellen die zich niet alle kanten op verspreiden. In plaats daarvan blijven
ze netjes op de middenlijn liggen, en migreren ze naar craniaal
o De primitiefknop trekt zich terug richting caudaal, terwijl constant cellen
in blijven rollen via de knop en op de middenlijn blijven liggen. Hierdoor
wordt over de cranio-caudale as van het embryo een staafje aan
bijzondere mesodermcellen gelegd: het notochord (= axiaal mesoderm).
- Het mesoderm deelt zich op in verschillende gebieden.
o Het paraxiaal mesoderm vormt somieten (oersegmenten). Deze worden
van craniaal naar caudaal in segmentjes aangelegd, en vormen weer drie
verschillende delen:
▪ Dermatoom gaat de huid vormen
▪ Myotoom gaat skeletspieren vormen
▪ Sklerotoom gaat de wervels vormen
De structuren die uit somieten komen (in ieder geval spier en huid)
, Celine Uitendaal
worden aangestuurd door een zenuw die ter hoogte van die somiet uit het
ruggenmerg treedt (ruggenmerg wordt naast de somieten gevormd).
o Het axiaal mesoderm vormt het notochord.
o Het intermediair mesoderm vormt het urogenitale stelsel (hoorcollege
15&16).
o Het laterale mesoderm vormt orgaanvliezen (hoorcollege 9&11) en
bloedvaten (hoorcollege 10).
Epithelia (hoorcollege 4)
Begrippen uit Dellmann’s:
Epithelia in contact met de buitenwereld, inclusief inwendige organen.
Endothelia belijning van ‘steriele’ orgaanholten zoals bloed- en lymfevaten, hart.
Mesothelia belijning van lichaamsholten (pericard, pleura, peritoneum).
Basaalmembraan scheidingslijn tussen epitheel en bindweefsel.
o Lamina basalis wordt door de epitheelcellen zelf gemaakt, bestaat uit
wat vezels en eiwitten, ligt aan de kant van de
epitheelcellen.
o Lamina reticularis wordt door onderliggend bindweefsel gemaakt, is de
laag tegen de lamina basalis aan.
Hechtstructuren die zich onder andere in het epitheel bevinden:
Er zijn twee soorten epithelia:
1. Dekepithelia
- Afdekkende functie, vormen belijning organen.
- Kunnen ook zaken (zoals slijm) produceren.
- Beschermen onderliggende weefsels.
- Kunnen stoffen opnemen en uitscheiden.
- Selectieve barrière.
Van organisme tot weefsel
Samenvatting
Vroegontwikkeling (thema 2)
Klievingsdelingen en gastrulatie (hoorcollege 3)
Partus = bevalling
1. Klievingsdelingen: bevruchte eicel klieft doormidden.
a. Zoogdier:
Oligolecitaal = weinig dooier. De dooier is nodig voor voedingsstoffen. Aangezien
zoogdieren dit via de placenta krijgen is dit dus niet nodig.
Holoblastisch = klievingen door hele cel. Dit is mogelijk doordat de cel weinig dooier
bevat.
Equaal = elke cel splitst in twee evengrote stukken.
- Er vindt geen celgroei plaats; het bolletje blijft evengroot.
b. Vogel:
, Celine Uitendaal
Polylecytaal = veel dooier
Meroblastisch= klievingsdelingen kunnen niet door de hele cel plaatsvinden, maar
slechts door een deel. Door de grote hoeveelheid dooier klieft de cel
niet makkelijk.
Discoïdaal = cellen vormen in de vorm van een schijf (discus)
2. Blastulatie: er gaat een kiest (holte gevuld met vocht) ontstaan; de blastocyst
a. Zoogdier:
- In de morula gaat vocht intreden, waardoor binnen dat klompje cellen een holte
met vocht ontstaat. Doordat er vocht naar binnen treedt, gaat de cel zich
herverdelen in trophectoderm/trofoblast, en inner cell mass (ICM).
- De eerste lichaamsas (dorso-ventraal) is ontstaan. De ICM zit met zijn toekomstige
ventrale zijde gericht naar de holte met vocht.
- De ICM deelt op in 2 lagen: de bilaminaire schijf.
o Epiblast zit dorsaal.
o Hypoblast zit ventraal.
b. Vogel:
- Onder het schijfje ontstaat ook een holte met vocht.
o Cellen die boven de holte liggen krijgen een doorschijnend uiterlijk. Dit is
de area pellucida. Dit wordt uiteindelijk het embryo. (nr 1 in de
afbeelding)
o Om die area pellucida heen zit een rand met cellen, die liggen niet over de
holte met vocht heen en zijn niet doorschijnend. Dit is de area opaca. De
bestemming hiervan zijn de vruchtvliezen. (nr. 2 in de afbeelding)
3. Gastrulatie: uit het epiblast ontstaan drie kiemlagen
- Het vormen van drie verschillende soorten kiembladen/cellen:
o Ectoderm vorming huid
o Endoderm vorming binnenste wand darm en blaas
o Mesoderm vorming alles daartussenin (grootste deel)
- Het hypoblast stuurt een inductiesignaal naar het epiblast om een primitiefgroeve
te vormen.
, Celine Uitendaal
- In het epiblast ontstaat een gleuf waardoorheen cellen naar binnen kunnen gaan:
de primitiefstreep.
o De primitiefstreep begint met ontstaan aan de caudale zijde van het
embryo en strekt zich uit richting craniaal: tweede as is ontstaan.
o Aan de craniale zijde van de primitiefgroeve zit de primitiefknop (vogels:
knop van Hensen). Deze geeft het startsignaal om in te rollen.
- Cellen gaan door de nu gevormde primitiefgroeve inrollen naar onder het epiblast.
o 1ste inrol: endoderm cellen verdrijven hypoblastcellen en nemen
hun plek in.
o 2e inrol: mesoderm cellen komen op endoderm te liggen, ze
verspreiden zich over de hele lengte en
breedte van de embryoschijf.
o Ectoderm epiblastcellen die er nog liggen.
- Cellen die niet via de primitiefgroeve, maar via de primitiefknop inrollen, worden
mesodermcellen die zich niet alle kanten op verspreiden. In plaats daarvan blijven
ze netjes op de middenlijn liggen, en migreren ze naar craniaal
o De primitiefknop trekt zich terug richting caudaal, terwijl constant cellen
in blijven rollen via de knop en op de middenlijn blijven liggen. Hierdoor
wordt over de cranio-caudale as van het embryo een staafje aan
bijzondere mesodermcellen gelegd: het notochord (= axiaal mesoderm).
- Het mesoderm deelt zich op in verschillende gebieden.
o Het paraxiaal mesoderm vormt somieten (oersegmenten). Deze worden
van craniaal naar caudaal in segmentjes aangelegd, en vormen weer drie
verschillende delen:
▪ Dermatoom gaat de huid vormen
▪ Myotoom gaat skeletspieren vormen
▪ Sklerotoom gaat de wervels vormen
De structuren die uit somieten komen (in ieder geval spier en huid)
, Celine Uitendaal
worden aangestuurd door een zenuw die ter hoogte van die somiet uit het
ruggenmerg treedt (ruggenmerg wordt naast de somieten gevormd).
o Het axiaal mesoderm vormt het notochord.
o Het intermediair mesoderm vormt het urogenitale stelsel (hoorcollege
15&16).
o Het laterale mesoderm vormt orgaanvliezen (hoorcollege 9&11) en
bloedvaten (hoorcollege 10).
Epithelia (hoorcollege 4)
Begrippen uit Dellmann’s:
Epithelia in contact met de buitenwereld, inclusief inwendige organen.
Endothelia belijning van ‘steriele’ orgaanholten zoals bloed- en lymfevaten, hart.
Mesothelia belijning van lichaamsholten (pericard, pleura, peritoneum).
Basaalmembraan scheidingslijn tussen epitheel en bindweefsel.
o Lamina basalis wordt door de epitheelcellen zelf gemaakt, bestaat uit
wat vezels en eiwitten, ligt aan de kant van de
epitheelcellen.
o Lamina reticularis wordt door onderliggend bindweefsel gemaakt, is de
laag tegen de lamina basalis aan.
Hechtstructuren die zich onder andere in het epitheel bevinden:
Er zijn twee soorten epithelia:
1. Dekepithelia
- Afdekkende functie, vormen belijning organen.
- Kunnen ook zaken (zoals slijm) produceren.
- Beschermen onderliggende weefsels.
- Kunnen stoffen opnemen en uitscheiden.
- Selectieve barrière.
