Onderzoekspracticum:
Longitudinaal onderzoek
PB 1712
, Thema 1: Inleiding longitudinaal onderzoek
1.1 Causaliteit
Drie vereisten voor een causale relatie:
1. Predictor gaat vooraf in tijd aan de afhankelijke variabele
2. Statistisch signi cant verband predictor en afhankelijke variabele
3. De relatie moet niet veroorzaakt worden door een derde (mogelijk onbekende) variabele
Een zuiver experiment kan als de deelnemers ‘at-random’ toegedeeld zijn en
aan alle drie de vereisten voldoen. Een vragenlijst kan alleen aan voorwaarde
1 voldoen.
Het tijdsinterval bij longitudinaal onderzoek moet goed gekozen worden. Bekende
storende variabelen kunnen als covariaat in de analyse worden betrokken.
X1
Bij exploratief onderzoek is causaliteit minder belangrijk, dit geld ook voor
classi catie problemen. M1 Y2
Moderatie -> Een variabele beïnvloedt het e ect tussen een variabele en het X1 x
criterium. Een moderatiemodel is een causaal model wat aan de drie M1
vereisten voor een causale relatie moet voldoen.
Mediatie -> Het e ect van een variabele op een criterium wordt (deels)
veroorzaakt door een derde variabele. Hierbij worden vaak drie causale
verbanden onderzocht (minimaal twee), tussen de voorspeller en mediator, X1 M2 Y3 de
mediator en afhankelijke variabele en de voorspeller en de afhankelijke
variabele.
1.2 Longitudinale modellen
Als op meerdere momenten bij dezelfde onderzoekseenheid een meting wordt gedaan spreken we van longitudinale data. Je
kunt hierdoor verandering binnen een persoon meten, erg handig bij studies naar de e ecten van een interventie. Ook wordt
het gebruikt om bijvoorbeeld een trend te meten zoals politieke voorkeur tijdens de verkiezingen.
Een lag-1-verband is een e ect tussen twee opeenvolgende metingen, een lag-2 verband gaat bijvoorbeeld over het verband
tussen X1 en X3.
De cross-lagged verbanden zijn vooral van belang, dit zijn verbanden tussen verschillende variabelen op verschillende
tijdstippen.
Thema 2: Moderatie
Bij moderatie is er interactie tussen de onafhankelijke variabele en de moderator.
2.1 Theoretisch kader
Als de moderator een groepsindeling representeert zoals bijvoorbeeld sekse is er sprake van een categorische of dichotome
variabele. Een moderator kan een e ect versterken of verzwakken.
Als er sprake is van moderatie, zul je deze moeten betrekken bij de verklaring van het hoofde ect tussen de onafhankelijke
en afhankelijke variabele. Het verband (e ect) hangt namelijk af van een andere variabele, je kunt dus niet spreken over een
hoofde ect.
Bij moderatie moet altijd een interactie term worden opgenomen in het model (X1 x M1). De onderzoeker bepaald met behulp
van een theorie welke variabele moderator is en welke onafhankelijke. Moderatie komt dus voort uit een theorie en interacties
zijn het rekenkundige equivalent daarvan.
Een correct geformuleerde moderatie hypothese klinkt als volgt: Mensen die weinig sporten vertonen meer ziekteverzuim dan
fanatieke sporters, en bij regelmatige alcohol gebruik is dit e ect sterker dan bij geheelonthouders.
2.2 Moderatie met dichotome moderatorvariabelen
Bij een afhankelijke variabele op interval niveau en twee dichotome predictorvariabelen wordt vaak een variantie analyse
(ANOVA) uitgevoerd. In een moderatiehypothese wordt de moderator meegenomen en zijn e ect.
fi ff fffi ff ff ff ff ff ff ffff
Longitudinaal onderzoek
PB 1712
, Thema 1: Inleiding longitudinaal onderzoek
1.1 Causaliteit
Drie vereisten voor een causale relatie:
1. Predictor gaat vooraf in tijd aan de afhankelijke variabele
2. Statistisch signi cant verband predictor en afhankelijke variabele
3. De relatie moet niet veroorzaakt worden door een derde (mogelijk onbekende) variabele
Een zuiver experiment kan als de deelnemers ‘at-random’ toegedeeld zijn en
aan alle drie de vereisten voldoen. Een vragenlijst kan alleen aan voorwaarde
1 voldoen.
Het tijdsinterval bij longitudinaal onderzoek moet goed gekozen worden. Bekende
storende variabelen kunnen als covariaat in de analyse worden betrokken.
X1
Bij exploratief onderzoek is causaliteit minder belangrijk, dit geld ook voor
classi catie problemen. M1 Y2
Moderatie -> Een variabele beïnvloedt het e ect tussen een variabele en het X1 x
criterium. Een moderatiemodel is een causaal model wat aan de drie M1
vereisten voor een causale relatie moet voldoen.
Mediatie -> Het e ect van een variabele op een criterium wordt (deels)
veroorzaakt door een derde variabele. Hierbij worden vaak drie causale
verbanden onderzocht (minimaal twee), tussen de voorspeller en mediator, X1 M2 Y3 de
mediator en afhankelijke variabele en de voorspeller en de afhankelijke
variabele.
1.2 Longitudinale modellen
Als op meerdere momenten bij dezelfde onderzoekseenheid een meting wordt gedaan spreken we van longitudinale data. Je
kunt hierdoor verandering binnen een persoon meten, erg handig bij studies naar de e ecten van een interventie. Ook wordt
het gebruikt om bijvoorbeeld een trend te meten zoals politieke voorkeur tijdens de verkiezingen.
Een lag-1-verband is een e ect tussen twee opeenvolgende metingen, een lag-2 verband gaat bijvoorbeeld over het verband
tussen X1 en X3.
De cross-lagged verbanden zijn vooral van belang, dit zijn verbanden tussen verschillende variabelen op verschillende
tijdstippen.
Thema 2: Moderatie
Bij moderatie is er interactie tussen de onafhankelijke variabele en de moderator.
2.1 Theoretisch kader
Als de moderator een groepsindeling representeert zoals bijvoorbeeld sekse is er sprake van een categorische of dichotome
variabele. Een moderator kan een e ect versterken of verzwakken.
Als er sprake is van moderatie, zul je deze moeten betrekken bij de verklaring van het hoofde ect tussen de onafhankelijke
en afhankelijke variabele. Het verband (e ect) hangt namelijk af van een andere variabele, je kunt dus niet spreken over een
hoofde ect.
Bij moderatie moet altijd een interactie term worden opgenomen in het model (X1 x M1). De onderzoeker bepaald met behulp
van een theorie welke variabele moderator is en welke onafhankelijke. Moderatie komt dus voort uit een theorie en interacties
zijn het rekenkundige equivalent daarvan.
Een correct geformuleerde moderatie hypothese klinkt als volgt: Mensen die weinig sporten vertonen meer ziekteverzuim dan
fanatieke sporters, en bij regelmatige alcohol gebruik is dit e ect sterker dan bij geheelonthouders.
2.2 Moderatie met dichotome moderatorvariabelen
Bij een afhankelijke variabele op interval niveau en twee dichotome predictorvariabelen wordt vaak een variantie analyse
(ANOVA) uitgevoerd. In een moderatiehypothese wordt de moderator meegenomen en zijn e ect.
fi ff fffi ff ff ff ff ff ff ffff
