Samenvatting celbiologie
Strategie juni 2022 → celbio 1 slagen en celbio 2 in augustus/september doen (deeloverdrachten
binnen academiejaar mogelijk
Let wel:
Een student die afziet van de deeloverdracht moet dit melden volgens de procedure bij art 89 van het onderwijs-
en examenreglement: ‘Hernemen van examens over opleidingsonderdelen binnen het academiejaar –
deeloverdrachten’.
Inleiding
Celbio 1 = h1 – 7 + 13
Celbio 2 = 8 – 20 (-13) en ook hoofdstuk 10 niet kennen
H1: introductie tot cellen – celbiologie
We bespreken in dit opo
- Cytologie
- Biochemie
, - Genetica
➔ Veel overlap
We bespreken levende materie
➔ Een levend organisme bestaat uit 1 of meerder cellen
➔ Levende cellen kunnen zichzelf repliceren
➔ Cellen ontstaan dus altijd uit andere cellen
Voor elk levend weefsel is de cel de basis
Deze cellen kunnen we bestuderen onder een microscoop
➔ Werd vroeger ontwikkeld en is steeds meer geoptimaliseerd naargelang de tijd vorderde,
maar het principe van een lichtmicroscoop bleef hetzelfde
➔ Door met de optica van microscopen te spelen kan je verschillende soorten beelden
bekomen van eenzelfde cel
Men kan nu gebruikmaken van bv:
- Kleuren van cellen
➔ Meer detail zichtbaar
- Fluoricerende microscoop
➔ Laat ook verschillende kleuren zien adh fluorecente kleurstoffen
- Laserstraal om preparaten in laagjes te kunnen bekijken en kunnen reproduceren als een 3
dimensionaal beeld
- Supermicroscopen
- Electronenmicroscopen
➔ Electronen gaan door het preparaat → meer detail (resolutie) mogelijk
Overzicht resolutie:
,Voorkomen en functies van cellen
Ze hebben verschillende functies doordat ze op een bepaald moment differentiëren naar die
functie
➔ Ze hebben dus allemaal eenzelfde basis namelijk dit auto-katalytisch proces:
Wat is replicatie?
➔ Het proces waarbij het DNA volledig wordt bijgemaakt
➔ = DNA synthese
Transcriptie
➔ Overschrijven van DNA naar RNA
Translatie
➔ Vertaling van van het RNA naar proteïnen gevormd uit
aminozuren
➔ Alle cellen delen zich mbv dit Auto-katalytisch proces
Voorkomen
- Prokaryote
- Eukaryote
Cellen
Prokaryoten:
- Grootste en meest diverse
groep op aarde
- 2 domeinen:
o Bacteriën
o archaea (leven in heel
extreme
omstandigheden)
- Geen celorganellen
- Hebben vaak
o Flagellum
o Ribosomen in cytosol
o Deze structuur dus →
- Bacteriën hebben verschillende
vormen en maten
- Bacteriën gebruiken
verschillende
voedingsbronnen: van licht tot
zwavel, stikstof…
Eukaryote cellen:
- 0Heeft celorganellen (zoals een celkern) → bv gistcellen zijn 1cellig en hebben celorganellen
➔ Organellen onderscheiden zich met membranen
, Celkern:
- Dubbel membraan
- Poorten (kernporieën) → laat een complex transportsysteem toe
- Nucleoli (vormen ribosomen die via kern poriën naar cytoplasma worden gebracht
- DNA is vaak gelokaliseerd dicht aan
kernmembraan → extra goed zichtbaar
tijdens celdeling (zie zwarte lijnen op
afbeelding)
Mitochondriën:
- Hebben veel membraanstrucuren
- Vermoedelijk ontstaan uit bacteriën
(want ze hebben een beperkte
hoeveelheid DNA die niet overeenkomt
met de celkern
- Kunnen energetische moleculen produceren in aerobe omstandigheden
Endoplasmatisch reticulum
- Membraanachtige structuren met
ribosomen
➔ Produceren eiwitten
Het golgi- apparaat:
- Verzorgt het verpakking van
elementen die uit en in de cel gaan en
komen
Lysosomen, peroxysomen, vesikels:
- Kleine organellen
- Lysosomen: (recycleren van bv
eiwitten)
- Peroxysomen (vrije zuurstofradicalen opnemen en omzetten naar water en zuurstof)
Cytosol:
- Viscues taai vloeistof
- Alles wat in het celmembraan zit zonder celorganellen
- Bevat heel veel mogelijke componenten, een grote soep
Cytoplasma
= cytosol + organellen zonder kern
Er is import en export in en uit de cel
, ➔ Endo
➔ En exocytose
➔ Incapseling van elementen in mebranen
Eukaryote cellen zijn meestal enkel omgeven door een
plasmamembraan
➔ Niet stevig
➔ Kan dus ook een cyotskelet bevatten
Cytoskelet:
Levert een structuur aan de cel mbv 3 soorten strengen:
Microtubuli:
- Zichtbaar tijdens mitose (celdeling)
- Bij het spoelfiguur (tubiline-eiwitten)
Modelorganismen
- Bv : escherichia coli (E. coli)
➔ Makkelijk en snel en veilig om te onderzoeken en te manipuleren
➔ Kan DNA en eiwitten uit gewonnen worden
, ➔ Klein genoom
- Bv: gist
➔ Zelfde eigenschappen als e coli
- Bv zandraket (plant) (arabidopsis thaliana)
➔ Voor plantonderzoek
- Bv: fruitvliegjes, zebravissen,….
➔ Voor ontwikkelingsonderzoek
Om celonderzoek te kunnen doen met menselijke cellen wordt er vaak gebruik gemaakt van
celculturen
Nadeel: momenteel enkel in 2D laten groeien
➔ Er worden geen echte weefsels gevormd
Er kan ook bv een muis/rat gebruikt worden omdat die veel gemeenschappelijke genen
hebben
De makkelijkheid van zulk
onderzoek hangt vaak af van de
grootte van het genoom
➔ Geeft niet de complexiteit van een
organisme weer
➔ Normale meercelige organismen
hebben een diploid genoom = 2
keer eenzelfde haploid genoom
Les 2: H2 Chemische componenten van de cel
Mogelijks veel herhaling van chemie eerste semester
,Een levende cel volgt de wetten van de fysica en scheikunde
Biochemie =
- Koolostofchemie
- Complex en strikt
- Regeling door enzymen in waterige omgeving
- …
Meer herhaling…
Over die chemie feitjes wordt niet direct een vraag gesteld
In biochemie zijn er heel veel
Covalente bindingen (delen van elektronen)
➔ Vaak sterke bindingen en elementair in cellen
➔ Hebben een bepaalde bindingslengte en bindingshoek
➔ Sommige atomen trekken harder aan
elektronen → polaire bindingen
➔ Waterstofbruggen mogelijk
Bij ionische bindingen is er vaak
kristalvorming die uiteenvallen in
waterigmilieu in ionen
Types bindingen:
- Veel raakoppervlak → veel mogelijkheid tot
bindingen → sterke binding
- Vanderwaals krachten
- Waterstofbruggen
- Elektrostatische krachten
,covalente bindingen zijn sterk genoeg om niet spontaan te ontbinden onder de energie van
zichtbaar licht
In het lichaam komen vooral lange aaneenschakelingen voor van moleculen
Met deze samenstelling:
Suikers:
,- Energierijke stoffen
- carbonylgroep
Bv:
- Glucose! (te kennen)
- Sachariden hebben net zoals andere macromoleculen een nummering
➔ Heel belangrijk
Isomeren bepalen andere soorten suikers
Bv: galactose
➔ Enzymen interpreteren deze isomer anders
Disacchariden komen vaak in onze voeding voor
- Fructose
- Sucrose
Polysachariden
- Lange ketens van suikers
- Afleidingen zijn mogelijk
Vorming en afbraak van sachariden:
Vetzuren
- Bouwstenen van membranen (bv fosfolipiden) en energievrijgave
, - Groot hydrofobe staart met een hydrofiele kop
- verzadigt/ onverzadigd (geen/wel dubbele binding aanwezig )
- Micelle = groep van lipiden die een bol vormen in waterig milieu
- Zo kan ook een laag gevormd worden op een waterig milieu
- zo kunnen membranen gevormd worden
Voor beelden van lipiden:
- Cholesterol → LDL (low density lipoprotein cholesterol) slechter dan HDL
➔ Verhouding daartussen is belangrijk, HDL vermijdt dat LDL klonters kan vormen
- Testosteron
Aminozuren
- Bevatten altijd:
Strategie juni 2022 → celbio 1 slagen en celbio 2 in augustus/september doen (deeloverdrachten
binnen academiejaar mogelijk
Let wel:
Een student die afziet van de deeloverdracht moet dit melden volgens de procedure bij art 89 van het onderwijs-
en examenreglement: ‘Hernemen van examens over opleidingsonderdelen binnen het academiejaar –
deeloverdrachten’.
Inleiding
Celbio 1 = h1 – 7 + 13
Celbio 2 = 8 – 20 (-13) en ook hoofdstuk 10 niet kennen
H1: introductie tot cellen – celbiologie
We bespreken in dit opo
- Cytologie
- Biochemie
, - Genetica
➔ Veel overlap
We bespreken levende materie
➔ Een levend organisme bestaat uit 1 of meerder cellen
➔ Levende cellen kunnen zichzelf repliceren
➔ Cellen ontstaan dus altijd uit andere cellen
Voor elk levend weefsel is de cel de basis
Deze cellen kunnen we bestuderen onder een microscoop
➔ Werd vroeger ontwikkeld en is steeds meer geoptimaliseerd naargelang de tijd vorderde,
maar het principe van een lichtmicroscoop bleef hetzelfde
➔ Door met de optica van microscopen te spelen kan je verschillende soorten beelden
bekomen van eenzelfde cel
Men kan nu gebruikmaken van bv:
- Kleuren van cellen
➔ Meer detail zichtbaar
- Fluoricerende microscoop
➔ Laat ook verschillende kleuren zien adh fluorecente kleurstoffen
- Laserstraal om preparaten in laagjes te kunnen bekijken en kunnen reproduceren als een 3
dimensionaal beeld
- Supermicroscopen
- Electronenmicroscopen
➔ Electronen gaan door het preparaat → meer detail (resolutie) mogelijk
Overzicht resolutie:
,Voorkomen en functies van cellen
Ze hebben verschillende functies doordat ze op een bepaald moment differentiëren naar die
functie
➔ Ze hebben dus allemaal eenzelfde basis namelijk dit auto-katalytisch proces:
Wat is replicatie?
➔ Het proces waarbij het DNA volledig wordt bijgemaakt
➔ = DNA synthese
Transcriptie
➔ Overschrijven van DNA naar RNA
Translatie
➔ Vertaling van van het RNA naar proteïnen gevormd uit
aminozuren
➔ Alle cellen delen zich mbv dit Auto-katalytisch proces
Voorkomen
- Prokaryote
- Eukaryote
Cellen
Prokaryoten:
- Grootste en meest diverse
groep op aarde
- 2 domeinen:
o Bacteriën
o archaea (leven in heel
extreme
omstandigheden)
- Geen celorganellen
- Hebben vaak
o Flagellum
o Ribosomen in cytosol
o Deze structuur dus →
- Bacteriën hebben verschillende
vormen en maten
- Bacteriën gebruiken
verschillende
voedingsbronnen: van licht tot
zwavel, stikstof…
Eukaryote cellen:
- 0Heeft celorganellen (zoals een celkern) → bv gistcellen zijn 1cellig en hebben celorganellen
➔ Organellen onderscheiden zich met membranen
, Celkern:
- Dubbel membraan
- Poorten (kernporieën) → laat een complex transportsysteem toe
- Nucleoli (vormen ribosomen die via kern poriën naar cytoplasma worden gebracht
- DNA is vaak gelokaliseerd dicht aan
kernmembraan → extra goed zichtbaar
tijdens celdeling (zie zwarte lijnen op
afbeelding)
Mitochondriën:
- Hebben veel membraanstrucuren
- Vermoedelijk ontstaan uit bacteriën
(want ze hebben een beperkte
hoeveelheid DNA die niet overeenkomt
met de celkern
- Kunnen energetische moleculen produceren in aerobe omstandigheden
Endoplasmatisch reticulum
- Membraanachtige structuren met
ribosomen
➔ Produceren eiwitten
Het golgi- apparaat:
- Verzorgt het verpakking van
elementen die uit en in de cel gaan en
komen
Lysosomen, peroxysomen, vesikels:
- Kleine organellen
- Lysosomen: (recycleren van bv
eiwitten)
- Peroxysomen (vrije zuurstofradicalen opnemen en omzetten naar water en zuurstof)
Cytosol:
- Viscues taai vloeistof
- Alles wat in het celmembraan zit zonder celorganellen
- Bevat heel veel mogelijke componenten, een grote soep
Cytoplasma
= cytosol + organellen zonder kern
Er is import en export in en uit de cel
, ➔ Endo
➔ En exocytose
➔ Incapseling van elementen in mebranen
Eukaryote cellen zijn meestal enkel omgeven door een
plasmamembraan
➔ Niet stevig
➔ Kan dus ook een cyotskelet bevatten
Cytoskelet:
Levert een structuur aan de cel mbv 3 soorten strengen:
Microtubuli:
- Zichtbaar tijdens mitose (celdeling)
- Bij het spoelfiguur (tubiline-eiwitten)
Modelorganismen
- Bv : escherichia coli (E. coli)
➔ Makkelijk en snel en veilig om te onderzoeken en te manipuleren
➔ Kan DNA en eiwitten uit gewonnen worden
, ➔ Klein genoom
- Bv: gist
➔ Zelfde eigenschappen als e coli
- Bv zandraket (plant) (arabidopsis thaliana)
➔ Voor plantonderzoek
- Bv: fruitvliegjes, zebravissen,….
➔ Voor ontwikkelingsonderzoek
Om celonderzoek te kunnen doen met menselijke cellen wordt er vaak gebruik gemaakt van
celculturen
Nadeel: momenteel enkel in 2D laten groeien
➔ Er worden geen echte weefsels gevormd
Er kan ook bv een muis/rat gebruikt worden omdat die veel gemeenschappelijke genen
hebben
De makkelijkheid van zulk
onderzoek hangt vaak af van de
grootte van het genoom
➔ Geeft niet de complexiteit van een
organisme weer
➔ Normale meercelige organismen
hebben een diploid genoom = 2
keer eenzelfde haploid genoom
Les 2: H2 Chemische componenten van de cel
Mogelijks veel herhaling van chemie eerste semester
,Een levende cel volgt de wetten van de fysica en scheikunde
Biochemie =
- Koolostofchemie
- Complex en strikt
- Regeling door enzymen in waterige omgeving
- …
Meer herhaling…
Over die chemie feitjes wordt niet direct een vraag gesteld
In biochemie zijn er heel veel
Covalente bindingen (delen van elektronen)
➔ Vaak sterke bindingen en elementair in cellen
➔ Hebben een bepaalde bindingslengte en bindingshoek
➔ Sommige atomen trekken harder aan
elektronen → polaire bindingen
➔ Waterstofbruggen mogelijk
Bij ionische bindingen is er vaak
kristalvorming die uiteenvallen in
waterigmilieu in ionen
Types bindingen:
- Veel raakoppervlak → veel mogelijkheid tot
bindingen → sterke binding
- Vanderwaals krachten
- Waterstofbruggen
- Elektrostatische krachten
,covalente bindingen zijn sterk genoeg om niet spontaan te ontbinden onder de energie van
zichtbaar licht
In het lichaam komen vooral lange aaneenschakelingen voor van moleculen
Met deze samenstelling:
Suikers:
,- Energierijke stoffen
- carbonylgroep
Bv:
- Glucose! (te kennen)
- Sachariden hebben net zoals andere macromoleculen een nummering
➔ Heel belangrijk
Isomeren bepalen andere soorten suikers
Bv: galactose
➔ Enzymen interpreteren deze isomer anders
Disacchariden komen vaak in onze voeding voor
- Fructose
- Sucrose
Polysachariden
- Lange ketens van suikers
- Afleidingen zijn mogelijk
Vorming en afbraak van sachariden:
Vetzuren
- Bouwstenen van membranen (bv fosfolipiden) en energievrijgave
, - Groot hydrofobe staart met een hydrofiele kop
- verzadigt/ onverzadigd (geen/wel dubbele binding aanwezig )
- Micelle = groep van lipiden die een bol vormen in waterig milieu
- Zo kan ook een laag gevormd worden op een waterig milieu
- zo kunnen membranen gevormd worden
Voor beelden van lipiden:
- Cholesterol → LDL (low density lipoprotein cholesterol) slechter dan HDL
➔ Verhouding daartussen is belangrijk, HDL vermijdt dat LDL klonters kan vormen
- Testosteron
Aminozuren
- Bevatten altijd:
