Samenvatting thema 1 (vertering)
Paragraaf 1
Alles wat je eet en drinkt zijn voedingsmiddelen. Voedingsstoffen zijn alle bruikbare bestandsdelen
van voedingsmiddelen. Het dient als bouwstof voor organische moleculen bij de voortgezette
assimilatie (voor groei en ontwikkeling, vervanging van afgestorven cellen en herstel van
verwondingen). Het dient ook als brandstof om energie te leveren voor de dissimilatie (om te
kunnen bewegen, het op peil houden van de lichaamstemperatuur en voor groei, ontwikkeling en
herstel).
Eiwitten (of proteïnen):
- Functioneren voornamelijk als bouwstof
- Komt ook voor als tussencelstof (collageen, kraakbeen, been)
- Zijn nodig voor transport van stoffen (transporteiwitten)
- Zijn nodig voor cel communicatie (signalen overbrengen: hormonen en neurotransmitters)
- Zijn nodig voor immuniteit (antistoffen)
- Zijn nodig voor bloedstolling (stollingseiwitten)
Een teveel aan eiwitten wordt niet opgeslagen maar omgezet in glucose en vervolgens verbrand. In
het voedsel moeten essentiële aminozuren aanwezig zijn omdat ze niet of in onvoldoende
hoeveelheden in het lichaam van de mens kunnen worden gevormd.
Koolhydraten (of sachariden) functioneren voornamelijk als bouwstof maar ook voor een deel als
brandstof (in DNA, ATP en in celmembranen). Een teveel aan opgenomen koolhydraten wordt
omgezet in glycogeen of vet en opgeslagen. Voedingsvezels zijn stoffen afkomstig van plantaardige
voedingsmiddelen die niet door enzymen van de mens kunnen worden verteerd. Ze hebben als
functie de darmwerking bevorderen.
Vetten (of lipiden) functioneren voornamelijk als brandstof maar ook als bouwstof (fosfolipiden en
membranen) en als oplosmiddel voor sommige vitaminen (A,D,E en K). Vetmoleculen die opgebouwd
zijn uit een glycerolmolecuul en drie vetzuurmoleculen worden triglyceriden genoemd. De vetten
kunnen verzadigd of onverzadigd zijn. Bij een verzadigd vetzuur zijn alle bindingsplaatsen van C-
atomen bezet door waterstofatomen. Bij een onverzadigd vetzuur wordt een dubbele binding
gemaakt. Een teveel aan opgenomen vetten wordt opgeslagen onder de huid en rondom organen.
Essentiële vetzuren moeten in het voedsel aanwezig zijn.
Water functioneert als bouwstof. Het dient ook als oplosmiddel en transportmiddel en bepaalt
samen met de opgeloste stoffen de osmotische waarde van vloeistoffen in het lichaam. Organismen
bestaan voor het grootste gedeelte uit water.
Mineralen (of zouten) functioneren als bouwstof (bijvoorbeeld calcium en fosfor de tussencelstof
van beenweefsel en tandbeen). Mineralen die je slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig hebt
worden spoorelementen genoemd. Ze zijn vaak bestanddeel van enzymen of hormonen.
Vitaminen functioneren als bouwstoffen (bestanddeel van enzymen). Een vitamine-B-complex is een
verzamelnaam voor verschillende vitaminen B waarbij de afzonderlijke vitaminen worden
aangegeven met cijfers (B1, B6 etc.). Bij een tekort aan vitaminen in het voedsel ontstaan
gebreksziekten. Een teveel kan ook schadelijk zijn. Vitaminen kunnen niet in het lichaam aanwezig
, zijn en moeten dus in het voedsel aanwezig zijn. Sommige vitaminen kunnen wel in het lichaam
gevormd worden als er via het voedsel provitaminen aanwezig zijn.
Paragraaf 2
Darmperistaltiek is het afwisselend samentrekken van kringspieren en lengtespieren in de wand van
het darmkanaal waardoor de voedselbrij wordt voortgeduwd, gekneed en gemengd met de
verteringssappen. Verteringssappen worden aan de voedselbrij afgegeven door verteringsklieren en
bevatten enzymen. Vertering gebeurt in het darmkanaal (verteringskanaal). Mechanische vertering is
het kauwen en kneden (darmperistaltiek) en chemische vertering is het afbreken van
voedingsstoffen tot moleculen die cellen in de darmwand kunnen opnemen (doormiddel van
enzymen in verteringssappen).
Verteringsorganen (BiNaS 82C):
- De mondholte bevat speekselklieren die speeksel produceren. Het gebit zorgt ervoor dat dat
het voedsel kan worden afgebeten en verkleind.
- De keelholte beschikt over de slikreflex: de huig sluit de neusholte af en het strotklepje sluit
de luchtpijp af.
- De slokdarm verbindt de keelholte met de maag.
- De maag heeft als functie de tijdelijke opslag van voedsel. Kringspieren bij de ingang en
uitgang (maagportier of pylorus) kunnen de maag afsluiten. Maagsapklieren produceren
maagsap. Zoutzuur (HCl) in maagsap zorgt voor een sterk zuur milieu waardoor bacteriën in
het voedsel worden gedood. Slijm in het maagsap beschermt de maagwand tegen het
maagsap.
- De lever heeft als functie voor de spijsvertering het produceren van gal. Gal bevat
galkleurstoffen en galzouten. Het wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas en afgevoerd via
de galbuis.
- De alvleesklier (pancreas) produceert alvleessap.
- De twaalfvingerige darm (eerste deel van dunne darm) mengt gal en alvleessap met de
voedselbrij.
- In de dunne darm produceren darmsapklieren darmsap.
Fagocytose is het opnemen van voedsel in de cel door het afsnoeren van blaasjes (voedingsvacuole).
Een voedingsvacuole is een blaasje met voedingsstoffen dat ontstaat door instulping en afsnoering
van het celmembraan. Intracellulaire vertering is vertering in de cel en extracellulaire vertering
vindt plaats in een speciale ruimte in het lichaam namelijk de maagdarmholte. Dat is een holte in het
lichaam met maar één opening die de mond en de anus tegelijk is en waarin vertering van voedsel
plaatsvindt.
Paragraaf 3
Speeksel bevat slijm en amylase. Slijm maakt het voedsel glad waardoor het inslikken makkelijker
gaat. Amylase (pH-optimum 6,6) verteert zetmeel tot maltose. De speekselproductie wordt geregeld
door het autonome zenuwstelsel.
Maagsap bevat zoutzuur, slijm en pepsinogeen (een inactief pro-enzym). De productie van maagsap
wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel (voedsel zien/ruiken) en door het hormoon gastrine
(als het voedsel in de maag is aangekomen) in de maagwand. Een inactief pro-enzym is een niet-
actief enzym dat door chemische reacties met andere stoffen wordt omgezet in een actief enzym. De
productie van maagsap:
Paragraaf 1
Alles wat je eet en drinkt zijn voedingsmiddelen. Voedingsstoffen zijn alle bruikbare bestandsdelen
van voedingsmiddelen. Het dient als bouwstof voor organische moleculen bij de voortgezette
assimilatie (voor groei en ontwikkeling, vervanging van afgestorven cellen en herstel van
verwondingen). Het dient ook als brandstof om energie te leveren voor de dissimilatie (om te
kunnen bewegen, het op peil houden van de lichaamstemperatuur en voor groei, ontwikkeling en
herstel).
Eiwitten (of proteïnen):
- Functioneren voornamelijk als bouwstof
- Komt ook voor als tussencelstof (collageen, kraakbeen, been)
- Zijn nodig voor transport van stoffen (transporteiwitten)
- Zijn nodig voor cel communicatie (signalen overbrengen: hormonen en neurotransmitters)
- Zijn nodig voor immuniteit (antistoffen)
- Zijn nodig voor bloedstolling (stollingseiwitten)
Een teveel aan eiwitten wordt niet opgeslagen maar omgezet in glucose en vervolgens verbrand. In
het voedsel moeten essentiële aminozuren aanwezig zijn omdat ze niet of in onvoldoende
hoeveelheden in het lichaam van de mens kunnen worden gevormd.
Koolhydraten (of sachariden) functioneren voornamelijk als bouwstof maar ook voor een deel als
brandstof (in DNA, ATP en in celmembranen). Een teveel aan opgenomen koolhydraten wordt
omgezet in glycogeen of vet en opgeslagen. Voedingsvezels zijn stoffen afkomstig van plantaardige
voedingsmiddelen die niet door enzymen van de mens kunnen worden verteerd. Ze hebben als
functie de darmwerking bevorderen.
Vetten (of lipiden) functioneren voornamelijk als brandstof maar ook als bouwstof (fosfolipiden en
membranen) en als oplosmiddel voor sommige vitaminen (A,D,E en K). Vetmoleculen die opgebouwd
zijn uit een glycerolmolecuul en drie vetzuurmoleculen worden triglyceriden genoemd. De vetten
kunnen verzadigd of onverzadigd zijn. Bij een verzadigd vetzuur zijn alle bindingsplaatsen van C-
atomen bezet door waterstofatomen. Bij een onverzadigd vetzuur wordt een dubbele binding
gemaakt. Een teveel aan opgenomen vetten wordt opgeslagen onder de huid en rondom organen.
Essentiële vetzuren moeten in het voedsel aanwezig zijn.
Water functioneert als bouwstof. Het dient ook als oplosmiddel en transportmiddel en bepaalt
samen met de opgeloste stoffen de osmotische waarde van vloeistoffen in het lichaam. Organismen
bestaan voor het grootste gedeelte uit water.
Mineralen (of zouten) functioneren als bouwstof (bijvoorbeeld calcium en fosfor de tussencelstof
van beenweefsel en tandbeen). Mineralen die je slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig hebt
worden spoorelementen genoemd. Ze zijn vaak bestanddeel van enzymen of hormonen.
Vitaminen functioneren als bouwstoffen (bestanddeel van enzymen). Een vitamine-B-complex is een
verzamelnaam voor verschillende vitaminen B waarbij de afzonderlijke vitaminen worden
aangegeven met cijfers (B1, B6 etc.). Bij een tekort aan vitaminen in het voedsel ontstaan
gebreksziekten. Een teveel kan ook schadelijk zijn. Vitaminen kunnen niet in het lichaam aanwezig
, zijn en moeten dus in het voedsel aanwezig zijn. Sommige vitaminen kunnen wel in het lichaam
gevormd worden als er via het voedsel provitaminen aanwezig zijn.
Paragraaf 2
Darmperistaltiek is het afwisselend samentrekken van kringspieren en lengtespieren in de wand van
het darmkanaal waardoor de voedselbrij wordt voortgeduwd, gekneed en gemengd met de
verteringssappen. Verteringssappen worden aan de voedselbrij afgegeven door verteringsklieren en
bevatten enzymen. Vertering gebeurt in het darmkanaal (verteringskanaal). Mechanische vertering is
het kauwen en kneden (darmperistaltiek) en chemische vertering is het afbreken van
voedingsstoffen tot moleculen die cellen in de darmwand kunnen opnemen (doormiddel van
enzymen in verteringssappen).
Verteringsorganen (BiNaS 82C):
- De mondholte bevat speekselklieren die speeksel produceren. Het gebit zorgt ervoor dat dat
het voedsel kan worden afgebeten en verkleind.
- De keelholte beschikt over de slikreflex: de huig sluit de neusholte af en het strotklepje sluit
de luchtpijp af.
- De slokdarm verbindt de keelholte met de maag.
- De maag heeft als functie de tijdelijke opslag van voedsel. Kringspieren bij de ingang en
uitgang (maagportier of pylorus) kunnen de maag afsluiten. Maagsapklieren produceren
maagsap. Zoutzuur (HCl) in maagsap zorgt voor een sterk zuur milieu waardoor bacteriën in
het voedsel worden gedood. Slijm in het maagsap beschermt de maagwand tegen het
maagsap.
- De lever heeft als functie voor de spijsvertering het produceren van gal. Gal bevat
galkleurstoffen en galzouten. Het wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas en afgevoerd via
de galbuis.
- De alvleesklier (pancreas) produceert alvleessap.
- De twaalfvingerige darm (eerste deel van dunne darm) mengt gal en alvleessap met de
voedselbrij.
- In de dunne darm produceren darmsapklieren darmsap.
Fagocytose is het opnemen van voedsel in de cel door het afsnoeren van blaasjes (voedingsvacuole).
Een voedingsvacuole is een blaasje met voedingsstoffen dat ontstaat door instulping en afsnoering
van het celmembraan. Intracellulaire vertering is vertering in de cel en extracellulaire vertering
vindt plaats in een speciale ruimte in het lichaam namelijk de maagdarmholte. Dat is een holte in het
lichaam met maar één opening die de mond en de anus tegelijk is en waarin vertering van voedsel
plaatsvindt.
Paragraaf 3
Speeksel bevat slijm en amylase. Slijm maakt het voedsel glad waardoor het inslikken makkelijker
gaat. Amylase (pH-optimum 6,6) verteert zetmeel tot maltose. De speekselproductie wordt geregeld
door het autonome zenuwstelsel.
Maagsap bevat zoutzuur, slijm en pepsinogeen (een inactief pro-enzym). De productie van maagsap
wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel (voedsel zien/ruiken) en door het hormoon gastrine
(als het voedsel in de maag is aangekomen) in de maagwand. Een inactief pro-enzym is een niet-
actief enzym dat door chemische reacties met andere stoffen wordt omgezet in een actief enzym. De
productie van maagsap:
