ERFGOED & HERBESTEMMING
HANDOUT 2: definiëring, indeling & categorisering
Definiëring
“Erfgoed is de term die men gebruikt om datgene aan te duiden, wat men van de voorouders erft
(ook: het zgn. nalatenschap). Het belang van erfgoed wordt door een maatschappij bepaald en
gedragen. Met andere woorden, de term erfgoed wordt toegekend aan zaken die mensen waarderen,
zich mee identificeren en willen bewaren voor toekomstige generaties. Als fundament van een
maatschappij werkt de materie ook toekomstgericht.”
Dit is één mogelijke definiëring, maar eigenlijk bestaat er geen pasklare definitie
Erfgoed is een ‘verzamelbegrip’ voor alles (zowel materieel als immaterieel) wat we overervend,
zowel van natuurlijke als culturele aard, dat we het bewaren waard vinden
Indeling ‘cultureel & natuurlijk erfgoed’
Erfgoed kan van ‘natuurlijke’ of ‘culturele’ aard zijn
Natuurlijk erfgoed
= Erfgoed dat door de natuur ontstaan is (dus zonder menselijke interactie)
Het betreft in hoofdzaak ongerepte natuurgebieden met inbegrip van hun flora & fauna – ook
ecosystemen genoemd.
Een ecosysteem is een natuurlijk systeem, dat bestaat uit de biologische interacties tussen alle
organismen die in een bepaald gebied voorkomen, en de wisselwerking tussen deze
organismen en hun abiotische factoren.
De biologische factoren zijn de biotische factoren, de invloeden die planten, dieren en micro-
organismen in een ecosysteem op elkaar uitoefenen. Ze vormen samen een
levensgemeenschap.
Zeldzame (vaak bedreigde) dier- & plantsoorten maken deel uit van dergelijke ecosystemen.
Voorbeelden van abiotische invloeden zijn de hoeveelheid neerslag, de temperatuur en de
bodemgesteldheid, zoals de bodemvruchtbaarheid en de bodemstructuur.
Het concept ecosysteem werd in 1935 door de Engelse botanicus Arthur Tansley geïntroduceerd en
verder ontwikkeld door de Amerikaanse ecoloog Eugene Odum
,Voorbeelden van natuurlijk erfgoed:
- Zeldzame ongerepte landschappen of onderdelen ervan:
- Oceanen & zeeën met inbegrip van koraalriffen
Het Groot Barrièrerif (grootste koraalrif ter wereld) is gelegen in de Koraalzee (Australië)
De Seychellen (een land en archipel in Afrika, in de Indische Oceaan)
- Duinlandschappen
Zwin Natuur Park
- Graslanden
De Kalmthoutse heide (één van de grootste en oudste natuurreservaten in Vlaanderen)
- Rivieren (in tegenstelling tot door de mens aangelegde kanalen)
De drie parallelle rivieren van Yunnan
- Natuurlijke bossen & wouden
Het Amazonewoud (ook wel de Selva genoemd), het grootste regenwoud op aarde
- Gebergte met inbegrip van bergmassieven & natuurlijke grotten
De Mont Blanc (de hoogste top van de Alpen)
- Watervallen
Kravica watervallen in Bosnië en Herzegovina
- Woestijnen
- Kleinere ecosystemen
- Individuele bomen
Markante bomen met een hoge leeftijd (min. 100 jaar oud), gecombineerd met een
bijzondere schoonheid of zeldzaamheidswaarde, of een beeldbepalende functie voor
de omgeving (bv: drie kastanjes voor het Kasteel Schouwbroek in Vinderhoute)
- Dobben
Zeer belangrijke (meestal bedreigde) ecosystemen worden als ‘natuurlijk erfgoed op de UNESCO-
werelderfgoedlijst opgenomen.
Het betreft eveneens de geologische samenstellingen en morfologische & fysio-grafische kenmerken
die getuigen van de ontwikkeling van onze planeet
- Zeldzame gesteenten/ mineralen
- Fossielen, pollen & DNA-materiaal die getuigen van verdwenen plant- & diersoorten
,Cultureel erfgoed
= Erfgoed dat door de mens gemaakt/ geproduceerd werd
We denken hierbij niet alleen aan waardevol roerend & onroerend materieel erfgoed, maar ook aan
waardevol immaterieel erfgoed
Voorbeelden van cultureel erfgoed:
- Waardevol roerend & onroerend materieel erfgoed:
- Archeologische sites
- Steden
- Gebouwen
- Tuinen & parken
- Sculpturen & schilderijen
- Waardevolle publicaties (oorkonden, verdragen, literatuur, poëzie, resoluties,
partituren…)
- Kledingstukken
- Foto’s
- Films
- Brouwsels & gerechten
- Waardevol immaterieel erfgoed:
- Gebruiken
- Toneel & muzikale opvoeringen
- Choreografieën
- Ambachten
- Klederdrachten
- Culinaire eigenheden
- Rituelen
Soms kan erfgoed uit een combinatie van natuurlijk & cultureel erfgoed bestaan
(bv: Falling Water, Frank Lloyd Wright)
Categorisering
Materieel erfgoed
= Bestaat uit tastbare ‘waardevolle’ overblijfselen
Materieel erfgoed geeft huidige en toekomstige generaties een goed beeld van de (lokale)
geschiedenis en draagt bij aan de culturele identiteit
Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘roerend erfgoed’ en ‘onroerend erfgoed’
, Roerend erfgoed
= in principe gemakkelijk te verplaatsen en niet grondgebonden
Hierbij wordt voornamelijk gedacht aan:
- Kunstwerken (schilderijen, glasramen…)
- Wandtapijten
- Publicaties (boeken, partituren…)
- Historische documenten (manuscripten, oorkonden, resoluties, verdragen…)
- Kledingstukken (modieuze creaties, uniformen…)
- Juwelen (armbanden, halskettingen, ringen, oorringen, uurwerken…)
- Gebruiksvoorwerpen (meubelen, huishoudtoestellen, huisraad, werktuigen…)
- Collecties (numismatische collecties, postzegelverzamelingen…)
- Botanische monsters
- Archeologische vondsten (gebruiks- & kunstvoorwerpen, geraamten afkomstig van
opgravingen…)
- Brouwsels (‘ambachtelijk’ gebrouwen bieren & bereide kazen…)
- Foto’s
- Film
- Mobiel erfgoed
Z
- Voertuigen (koetsen, draagstoelen, sleeën, fietsen, moto’s, auto’s, bussen,
vrachtwagens, trams, treinen…) en hun aanhangwagens
- Vaartuigen (schepen, boten, hovercrafts, draagvleugelboten, veerponten…)
- Luchtvaartuigen (luchtballonnen, zeppelins, vliegtuigen, helikopters…)
- Ruimtevaartuigen (raketten, ruimtecapsules, ruimteveren…)
Mobiel erfgoed wordt soms gecategoriseerd als ‘onroerend erfgoed’ om twee redenen:
1 Het wordt vaak als industrieel erfgoed beschouwd, met als gevolg dat het ondergebracht wordt
onder ‘onroerend erfgoed’
2 ‘Geregistreerd mobiel erfgoed’ is land/ natie gebonden. Voertuigen met een Belgische
nummerplaat en vaartuigen onder Belgische vlag, zijn door hun registratie eigenlijk ook grond/
natie gebonden
HANDOUT 2: definiëring, indeling & categorisering
Definiëring
“Erfgoed is de term die men gebruikt om datgene aan te duiden, wat men van de voorouders erft
(ook: het zgn. nalatenschap). Het belang van erfgoed wordt door een maatschappij bepaald en
gedragen. Met andere woorden, de term erfgoed wordt toegekend aan zaken die mensen waarderen,
zich mee identificeren en willen bewaren voor toekomstige generaties. Als fundament van een
maatschappij werkt de materie ook toekomstgericht.”
Dit is één mogelijke definiëring, maar eigenlijk bestaat er geen pasklare definitie
Erfgoed is een ‘verzamelbegrip’ voor alles (zowel materieel als immaterieel) wat we overervend,
zowel van natuurlijke als culturele aard, dat we het bewaren waard vinden
Indeling ‘cultureel & natuurlijk erfgoed’
Erfgoed kan van ‘natuurlijke’ of ‘culturele’ aard zijn
Natuurlijk erfgoed
= Erfgoed dat door de natuur ontstaan is (dus zonder menselijke interactie)
Het betreft in hoofdzaak ongerepte natuurgebieden met inbegrip van hun flora & fauna – ook
ecosystemen genoemd.
Een ecosysteem is een natuurlijk systeem, dat bestaat uit de biologische interacties tussen alle
organismen die in een bepaald gebied voorkomen, en de wisselwerking tussen deze
organismen en hun abiotische factoren.
De biologische factoren zijn de biotische factoren, de invloeden die planten, dieren en micro-
organismen in een ecosysteem op elkaar uitoefenen. Ze vormen samen een
levensgemeenschap.
Zeldzame (vaak bedreigde) dier- & plantsoorten maken deel uit van dergelijke ecosystemen.
Voorbeelden van abiotische invloeden zijn de hoeveelheid neerslag, de temperatuur en de
bodemgesteldheid, zoals de bodemvruchtbaarheid en de bodemstructuur.
Het concept ecosysteem werd in 1935 door de Engelse botanicus Arthur Tansley geïntroduceerd en
verder ontwikkeld door de Amerikaanse ecoloog Eugene Odum
,Voorbeelden van natuurlijk erfgoed:
- Zeldzame ongerepte landschappen of onderdelen ervan:
- Oceanen & zeeën met inbegrip van koraalriffen
Het Groot Barrièrerif (grootste koraalrif ter wereld) is gelegen in de Koraalzee (Australië)
De Seychellen (een land en archipel in Afrika, in de Indische Oceaan)
- Duinlandschappen
Zwin Natuur Park
- Graslanden
De Kalmthoutse heide (één van de grootste en oudste natuurreservaten in Vlaanderen)
- Rivieren (in tegenstelling tot door de mens aangelegde kanalen)
De drie parallelle rivieren van Yunnan
- Natuurlijke bossen & wouden
Het Amazonewoud (ook wel de Selva genoemd), het grootste regenwoud op aarde
- Gebergte met inbegrip van bergmassieven & natuurlijke grotten
De Mont Blanc (de hoogste top van de Alpen)
- Watervallen
Kravica watervallen in Bosnië en Herzegovina
- Woestijnen
- Kleinere ecosystemen
- Individuele bomen
Markante bomen met een hoge leeftijd (min. 100 jaar oud), gecombineerd met een
bijzondere schoonheid of zeldzaamheidswaarde, of een beeldbepalende functie voor
de omgeving (bv: drie kastanjes voor het Kasteel Schouwbroek in Vinderhoute)
- Dobben
Zeer belangrijke (meestal bedreigde) ecosystemen worden als ‘natuurlijk erfgoed op de UNESCO-
werelderfgoedlijst opgenomen.
Het betreft eveneens de geologische samenstellingen en morfologische & fysio-grafische kenmerken
die getuigen van de ontwikkeling van onze planeet
- Zeldzame gesteenten/ mineralen
- Fossielen, pollen & DNA-materiaal die getuigen van verdwenen plant- & diersoorten
,Cultureel erfgoed
= Erfgoed dat door de mens gemaakt/ geproduceerd werd
We denken hierbij niet alleen aan waardevol roerend & onroerend materieel erfgoed, maar ook aan
waardevol immaterieel erfgoed
Voorbeelden van cultureel erfgoed:
- Waardevol roerend & onroerend materieel erfgoed:
- Archeologische sites
- Steden
- Gebouwen
- Tuinen & parken
- Sculpturen & schilderijen
- Waardevolle publicaties (oorkonden, verdragen, literatuur, poëzie, resoluties,
partituren…)
- Kledingstukken
- Foto’s
- Films
- Brouwsels & gerechten
- Waardevol immaterieel erfgoed:
- Gebruiken
- Toneel & muzikale opvoeringen
- Choreografieën
- Ambachten
- Klederdrachten
- Culinaire eigenheden
- Rituelen
Soms kan erfgoed uit een combinatie van natuurlijk & cultureel erfgoed bestaan
(bv: Falling Water, Frank Lloyd Wright)
Categorisering
Materieel erfgoed
= Bestaat uit tastbare ‘waardevolle’ overblijfselen
Materieel erfgoed geeft huidige en toekomstige generaties een goed beeld van de (lokale)
geschiedenis en draagt bij aan de culturele identiteit
Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘roerend erfgoed’ en ‘onroerend erfgoed’
, Roerend erfgoed
= in principe gemakkelijk te verplaatsen en niet grondgebonden
Hierbij wordt voornamelijk gedacht aan:
- Kunstwerken (schilderijen, glasramen…)
- Wandtapijten
- Publicaties (boeken, partituren…)
- Historische documenten (manuscripten, oorkonden, resoluties, verdragen…)
- Kledingstukken (modieuze creaties, uniformen…)
- Juwelen (armbanden, halskettingen, ringen, oorringen, uurwerken…)
- Gebruiksvoorwerpen (meubelen, huishoudtoestellen, huisraad, werktuigen…)
- Collecties (numismatische collecties, postzegelverzamelingen…)
- Botanische monsters
- Archeologische vondsten (gebruiks- & kunstvoorwerpen, geraamten afkomstig van
opgravingen…)
- Brouwsels (‘ambachtelijk’ gebrouwen bieren & bereide kazen…)
- Foto’s
- Film
- Mobiel erfgoed
Z
- Voertuigen (koetsen, draagstoelen, sleeën, fietsen, moto’s, auto’s, bussen,
vrachtwagens, trams, treinen…) en hun aanhangwagens
- Vaartuigen (schepen, boten, hovercrafts, draagvleugelboten, veerponten…)
- Luchtvaartuigen (luchtballonnen, zeppelins, vliegtuigen, helikopters…)
- Ruimtevaartuigen (raketten, ruimtecapsules, ruimteveren…)
Mobiel erfgoed wordt soms gecategoriseerd als ‘onroerend erfgoed’ om twee redenen:
1 Het wordt vaak als industrieel erfgoed beschouwd, met als gevolg dat het ondergebracht wordt
onder ‘onroerend erfgoed’
2 ‘Geregistreerd mobiel erfgoed’ is land/ natie gebonden. Voertuigen met een Belgische
nummerplaat en vaartuigen onder Belgische vlag, zijn door hun registratie eigenlijk ook grond/
natie gebonden
