100% satisfaction guarantee Immediately available after payment Both online and in PDF No strings attached 4.2 TrustPilot
logo-home
Lecture notes

Cursus Geschiedenis van de Middeleeuwen (4sp, met alle informatie algemeen gedeelte) KULeuven

Rating
2.5
(2)
Sold
5
Pages
177
Uploaded on
31-12-2020
Written in
2020/2021

Het is een cursus met alle informatie van Geschiedenis van de Middeleeuwen voor 4 studiepunten. (Capita selecta voor 6sp niet) Het heeft een zeer duidelijke en uitgebreide inhoudstafel met mooie onderverdelingen van hoofdstukken. Het document is perfect opgesteld om af te printen.

Show more Read less
Institution
Module















Whoops! We can’t load your doc right now. Try again or contact support.

Written for

Institution
Study
Module

Document information

Uploaded on
December 31, 2020
Number of pages
177
Written in
2020/2021
Type
Lecture notes
Professor(s)
Unknown
Contains
All classes

Subjects

Content preview

Geschiedenis van
de middeleeuwen
(4sp)
Dr. Ortwin Huysmans
2020

Margot Vandenbroucke

,Inhoud 2

,Inhoudstafel
Inhoud..................................................................................................................................................11
Wat zijn de Middeleeuwen?.................................................................................................................13
Renaissance en humanisme.............................................................................................................13
De Verlichting (18e E)........................................................................................................................13
Beeld in de negentiende eeuw.........................................................................................................14
Moderne geschiedwetenschap.........................................................................................................14
Afbakening........................................................................................................................................15
Van Romeinse provincies naar barbaarse rijken...................................................................................17
1. De transformatie van het Rijk.......................................................................................................17
1.0 Inleiding: de val van Rome?....................................................................................................17
1.1 Interne en externe (in)stabiliteit.............................................................................................19
1.1.1 Vroege keizertijd (27 v.C.-235).........................................................................................19
1.1.2 De derde-eeuwse crisis (235-284)....................................................................................19
1.1.3 Diocletianus en Constantijn (284-337).............................................................................20
1.1.4 Het laatantieke Rijk (337-476).........................................................................................22
1.2 Bestuurlijke transformatie......................................................................................................23
1.2.1 Vroege keizertijd (27 v.C.- 235)........................................................................................23
1.2.2 De derde-eeuwse crisis (235-284)....................................................................................24
1.2.3 Het laatantieke Rijk (337-476).........................................................................................25
1.3 Socio-economische transformatie..........................................................................................25
1.3.1 Vroege keizertijd (27 v.C.-235).........................................................................................25
1.3.2 De derde-eeuwse crisis (235-284)....................................................................................26
1.3.3 Het laatantieke Rijk (337-476).........................................................................................26
1.4 Conclusie.................................................................................................................................26
2. De ‘Barbaarse’ volksverhuizingen.................................................................................................27
2.1 Definitie en afbakening...........................................................................................................27
2.1.1 Migratie? Invasie? Verhuis?.............................................................................................27
2.1.2 Barbaren? Volkeren? Germanen?....................................................................................27
2.1.3 Periodisering....................................................................................................................28
2.2 Verklaringsmodellen...............................................................................................................29
2.2.1 Externe factoren (Hunnen als katalysator voor plotse exogene shock)...........................29
2.2.2 Interne factoren (Transformatie van het Rijk en gewijzigde interacties met barbaren). .31
2.3 De crisis aan de westgrens (ca. 380-420)................................................................................32
2.3.1 Noordoostelijke periferie: de Rijn....................................................................................32



Inhoud 3

, 2.3.2 Zuidoostelijke periferie: de Donau...................................................................................33
2.3.3 Noordelijke periferie: Brittannia......................................................................................34
3. Resultaat: breuk of continuïteit?..................................................................................................35
3.1 Theorieën................................................................................................................................35
3.2 Van provincies naar koninkrijken/ Romeins bestuur na de keizers.........................................35
3.2.1 Geromaniseerde adel in de provincies.............................................................................35
3.2.2 Het verdwijnen van de ‘Romeinen’..................................................................................36
3.3 Rome en Italië na de keizers...................................................................................................37
3.3.1 Het einde van het keizerrijk?...........................................................................................37
4. Conclusie......................................................................................................................................37
Economie en samenleving in de vroege middeleeuwen.......................................................................38
1. De rurale samenleving..................................................................................................................39
1.1 Setting the scene: algemene kenmerken................................................................................39
1.1.1 Regionalisme en localisme...............................................................................................39
1.1.2 Klimaat.............................................................................................................................39
1.1.3 Demografie......................................................................................................................40
1.2 Ontwikkeling in de landbouweconomie.................................................................................40
1.2.1 Laatantieke en vroegmiddeleeuwse crisis (ca. 250-650)..................................................40
1.2.2 Groei van de landbouweconomie vanaf ca. 650..............................................................41
1.3 Rurale bewoning.....................................................................................................................42
1.3.1 De laatantieke villae.........................................................................................................42
1.3.2 Vroegmiddeleeuwse dorpsstructuren.............................................................................43
1.4 Land en lordship.....................................................................................................................43
1.4.1 Lordship en sociale relaties..............................................................................................44
1.4.2 Vrij en onvrij.....................................................................................................................44
1.4.3 De organisatie van de landbouweconomie......................................................................46
2. Handel en nijverheid.....................................................................................................................47
2.1 Inleiding: uitwisseling en specialisatie....................................................................................47
2.2 Lokaal en interregionaal niveau..............................................................................................49
2.2.1 Nijverheid........................................................................................................................49
2.2.2 Handel..............................................................................................................................50
2.3 Langeafstandshandel..............................................................................................................50
2.3.1 Bloei (tot ca. 400).............................................................................................................50
2.3.2 Terugval (ca. 400-650).....................................................................................................51
2.3.3 Heropleving (ca. 650-1000)..............................................................................................51
2.3.3.1 Bloei Noordzee-handel (vanaf 7e eeuw)....................................................................51


Inhoud 4

, 2.3.3.2 Impact Noormannen (9e-10e eeuw)..........................................................................52
2.3.3.3 Bloei mediterrane handel (vanaf 9 e eeuw)................................................................53
3. Conclusie......................................................................................................................................53
De barbaarse ‘successor-states’...........................................................................................................54
1. Componenten van politieke macht in vroegmiddeleeuwse rijken................................................55
1.1 Romeinse component (bestuur, fiscaliteit, machtsidiomen, publieke cultuur,…)...................55
1.1.1 Scheiding tussen burgers en soldaten..............................................................................56
1.1.2 Rechtspraak.....................................................................................................................56
1.1.3 Fiscaliteit..........................................................................................................................57
1.1.4 Machtsidiomen................................................................................................................57
1.1.5 Publieke cultuur...............................................................................................................58
1.2 ‘Barbaarse’ component (militaire dominantie, patronage, assembly politics)........................58
1.2.1 Militaire dominantie en patronage..................................................................................58
1.2.2 Assembly politics.............................................................................................................59
1.3 Christelijke component (bekeringen, christelijke koningschap)..............................................59
1.3.1 Koninklijke bekeringen.....................................................................................................59
1.3.2 Christelijke koningschap..................................................................................................60
2. Casus: Brittannia: Angelen, Saksen, Juten, Britten en Noormannen.............................................61
2.1 De ‘Dark Ages’ en de heptarchie.............................................................................................61
2.2 De opmars van Wessex en de Noormannen...........................................................................63
2.3 Eenheid en ondergang............................................................................................................64
2.3.1 Zwakte.............................................................................................................................64
2.3.2 Het Noordzeerijk van Knoet (r. 1014-1042).....................................................................65
3. Casus: Gallië: Franken, Bourgondiërs, Alemannen en Visigoten...................................................65
3.1 De opmars van de Franken.....................................................................................................65
3.2 Koning en aristocratie.............................................................................................................67
3.2.1 Rijksdelingen....................................................................................................................67
3.2.2 Regicentrisme en patronage............................................................................................67
3.3 Deelrijken en hofmeiers..........................................................................................................68
3.4 Crisis en ‘vadsige’ koningen (673-751)....................................................................................69
3.4.1 De ‘vadsige’ koningen?....................................................................................................69
3.4.2 Factiestrijd.......................................................................................................................69
4. Conclusie......................................................................................................................................70
De Karolingische rijken.........................................................................................................................72
1. Van hofmeiers tot keizers.............................................................................................................73
1.1 Hofmeiers van Austrasië en Neustrië.....................................................................................73


Inhoud 5

, 1.2 Koningen van het Frankische Rijk...........................................................................................74
1.3 De claim op het keizerschap...................................................................................................76
2. De uitbreiding van de Frankische hegemonie...............................................................................78
2.1 Aquitanië, Alemannië, Beieren...............................................................................................79
2.2 Het Longobardische Rijk.........................................................................................................81
2.3 Avaren, Friezen, Saksen..........................................................................................................81
3. Het Karolingische bestuur.............................................................................................................84
3.1 Centralistisch of regicentrisch?...............................................................................................85
3.2 Zes elementen van eenheid....................................................................................................86
3.3 Moreel-religieuze ambities.....................................................................................................88
4. Rijksdelingen en transformatie.....................................................................................................91
4.1 Einde van de Karolingische eenheid?......................................................................................92
4.1.1 Het verdrag van Verdun (843)..........................................................................................93
4.1.2 Einde ‘middenrijk’ (tot 870).............................................................................................94
4.1.3 Impact?............................................................................................................................95
4.2 Invallers aan de grenzen/ externe invallers............................................................................95
4.3 De adel als centrifugale kracht................................................................................................99
5. De Post-Karolingische dynastieën...............................................................................................101
5.1 Oost-Francië: de Ottonen.....................................................................................................102
5.2 West-Francië: de Capetingen................................................................................................104
6. Conclusie....................................................................................................................................105
De opmars van Kerk en Christendom (ca. 300-1000).........................................................................106
1. Christianisatie in het Westen......................................................................................................106
1.1 Verspreiding in het Romeinse Rijk........................................................................................108
1.1.1 Top-down model............................................................................................................108
1.1.2 Bottom-up model...........................................................................................................110
1.2 Post-imperiale verspreiding..................................................................................................111
1.2.1 Top-down model............................................................................................................111
1.2.2 Bottom-up model...........................................................................................................113
1.3 Conclusie...............................................................................................................................113
2. Een kerk in lekenhanden?...........................................................................................................114
2.1 De oppermacht in de christenheid.......................................................................................114
2.1.1 Laatantieke keizerrijk.....................................................................................................114
2.1.2 Post-imperiale vorsten...................................................................................................115
2.1.3 De (post-)Karolingische keizers......................................................................................116
2.1.4 Het pausschap................................................................................................................117


Inhoud 6

, 2.2 Bisschop en clerus.................................................................................................................118
2.2.1 Ontstaan van de kerkelijke hiërarchie...........................................................................118
2.2.2 Inkomsten en grootgrondbezit......................................................................................120
2.2.3 Een clerus in lekenhanden?...........................................................................................120
2.3 De monastieke wereld.........................................................................................................121
2.3.1 Het vroege monasticisme..............................................................................................122
2.3.2 Regulering, stabilisatie en integratie..............................................................................123
2.3.3 De opmars van de Benedictijnen...................................................................................124
2.3.4 De kloosterwereld in lekenhanden?..............................................................................125
2.4 Conclusie...............................................................................................................................126
Economie en samenleving in de hoge en late middeleeuwen (ca. 1000-1500)..................................128
1. Landbouw en rurale samenleving...............................................................................................130
1.1 Groei van de landbouweconomie.........................................................................................130
1.1.1 Efficiëntere landbouwtechniek?....................................................................................131
1.1.2 Uitbreiding landbouwareaal?........................................................................................132
1.2 Commercialisatie in de rurale economie..............................................................................133
1.3 La seigneurie banale.............................................................................................................133
1.4 Crisis en nasleep (1300-1500)...............................................................................................135
2. Stedelijke ontwikkeling...............................................................................................................139
2.1 Verstedelijking van Europa?.................................................................................................139
2.2 Ontstaan van stedelijk bestuur.............................................................................................140
2.3 Economische centra..............................................................................................................141
3. Handel en nijverheid...................................................................................................................142
3.1 Bloei van de nijverheid.........................................................................................................142
3.2 De “Commerciële Revolutie”................................................................................................143
3.3 Hubs en hotspots..................................................................................................................144
4. Conclusie....................................................................................................................................145
Staatsvorming en heerlijkheden (ca. 1000-1350)...............................................................................146
1. Algemene trends........................................................................................................................147
1.0 Inleiding................................................................................................................................147
1.1 Ambtenarij............................................................................................................................148
1.2 Rechtsstelsel.........................................................................................................................149
1.3 Fiscaliteit...............................................................................................................................149
1.4 Communicatie en informatie................................................................................................150
1.5 Einde van de “Assembly Politics”?........................................................................................151
2. De opmars van de Capetingen....................................................................................................151


Inhoud 7

, 2.1 De vroege Capetingen (987-1008)........................................................................................151
2.2 Consolidatie van het kroondomein.......................................................................................152
2.2.1 Militaire consolidatie.....................................................................................................152
2.2.2 Huwelijkspolitiek............................................................................................................152
2.2.3 Steun aan steden...........................................................................................................153
2.2.4 Militaire expansie..........................................................................................................153
2.3 Uitbouw ambtenarij..............................................................................................................154
2.4 Lodewijk IX en Filips IV..........................................................................................................155
2.4.1 Lodewijk IX de Heilige....................................................................................................155
2.4.2 Filips IV de Schone.........................................................................................................155
3. Engeland: centralisatie en verzet................................................................................................157
3.1 Normandisch Engeland.........................................................................................................157
3.1.1 De Normandische verovering........................................................................................157
3.1.2 Bestuurlijke vernieuwing...............................................................................................160
3.2 The Anarchy en het Angevijnse Rijk......................................................................................160
3.2.1 ‘The Anarchy’ (1135-1154).............................................................................................160
3.2.2 Hendrik II (r. 1154-1190)................................................................................................161
3.3 Magna Carta en Barons’ Wars..............................................................................................161
3.3.1 Magna Carta (1215).......................................................................................................161
3.3.2 Het oligarische model....................................................................................................162
3.4 Edward I ‘Longshanks’..........................................................................................................163
4. Conclusie....................................................................................................................................164
Een kerk in hervorming?.....................................................................................................................166
1. Monastieke vernieuwing............................................................................................................167
1.1 Monastieke hervorming........................................................................................................167
1.2 De invloed van Cluny............................................................................................................168
1.3 De orde van Cîteaux..............................................................................................................169
1.4 De kluizenaarsbeweging.......................................................................................................170
1.5 Impact op seculiere clerus....................................................................................................170
1.6 De bedelordes (vanaf 13e eeuw)...........................................................................................171
2. Paus, keizer en concilie...............................................................................................................172
2.1 Context.................................................................................................................................172
2.2 De ‘Gregoriaanse Kerkhervorming’/11e eeuwse kerkhervorming.........................................172
2.3 De Investituurstrijd...............................................................................................................172
2.4 Naar een pauselijke monarchie............................................................................................173
2.5 De Avignon-pausen...............................................................................................................174


Inhoud 8
£9.52
Get access to the full document:

100% satisfaction guarantee
Immediately available after payment
Both online and in PDF
No strings attached

Get to know the seller
Seller avatar
vandenbrouckemargot
2.5
(2)

Reviews from verified buyers

Showing all 2 reviews
3 year ago

The most complete summary I've come across so far

4 year ago

2.5

2 reviews

5
0
4
0
3
1
2
1
1
0
Trustworthy reviews on Stuvia

All reviews are made by real Stuvia users after verified purchases.

Get to know the seller

Seller avatar
vandenbrouckemargot Katholieke Universiteit Leuven
Follow You need to be logged in order to follow users or courses
Sold
6
Member since
4 year
Number of followers
5
Documents
2
Last sold
2 year ago

2.5

2 reviews

5
0
4
0
3
1
2
1
1
0

Recently viewed by you

Why students choose Stuvia

Created by fellow students, verified by reviews

Quality you can trust: written by students who passed their exams and reviewed by others who've used these revision notes.

Didn't get what you expected? Choose another document

No problem! You can straightaway pick a different document that better suits what you're after.

Pay as you like, start learning straight away

No subscription, no commitments. Pay the way you're used to via credit card and download your PDF document instantly.

Student with book image

“Bought, downloaded, and smashed it. It really can be that simple.”

Alisha Student

Frequently asked questions