en
Inleiding in de criminologie 1/10/21
Algemene kennismaking met criminologische thema’s
Criminologie = uitdrukking maatschappij als moreel verkeerd ≈ schade
Wat bestudeerd de criminologie?
- Verschillende criminaliteitsvormen
- Waarom plegen mensen criminaliteit (oorzaken)
- Reacties maatschappij op criminaliteit (vanuit het publiek en de overheid)
- Manieren om criminaliteit te voorkomen (preventie)
- Criminaliteitsprocessen (benoeming)
- Handhaving
- Impact op maatschappij en slachtoffers (schade)
- Impact bestraffing
Wat doen criminologen?
- Onderzoek: criminaliteit bestuderen, impact op rechtssysteem, nadenken over straffen en de
evaluatie ervan
- Slachtofferzorg
- Rehabilitatie
- Politie
- Justitie(huizen)
- Veiligheidspersoneel, veiligheid/preventieadviseur
“bastard science” (Sellin) “rendezvous subject” (Downes) “strange beast” (Newburn)
‘Vreemd’ want geen duidelijk materieel en formeel voorwerp, criminaliteit = dynamisch
Intrinsiek multi- en intradisciplinair ≠ makkelijk in praktijk, gedefinieerd door de overheid
Bv. perspectief vanuit psychologie fusie van methoden/disciplines
Hoofdkenmerken van Garland: (invloedrijke criminoloog) om thema af te bakenen
- Empirisch gegronde, wetenschappelijke aanpak op criminaliteit
Verschil met het strafrecht: vanuit normatief perspectief
(Juristen beslissen wat gecriminaliseerd moet worden)
- Focus op criminaliteit
<-> verschillende vormen van afwijkend gedrag zijn niet crimineel bv. middelbaar
Projecten Garland:
- “Het Lombrosiaanse project”
Fundamenteel (basis) onderzoek oorzaken
(Criminaliteit gebaseerd op biologische kenmerken bv. brede kaken
= Geboren als crimineel veronderstelling bleek fout, maar principe bleef)
- “Het gouvernementele project”
Praktische aanpak strafrechtssysteem ondersteunen
- Projecten komen samen en vormen basis criminaliteit
The study of the process of law-making, law-breaking, law-enforcing. (Sutherland) MAAR:
- Geen echte focus op criminaliteit
- Te breed (≠ verschil tussen strafrecht en andere rechtstakken)
- Te smal (≠ allesomvattend, ≠ aandacht informele/privé maatschappelijke reacties)
Nog iets meer bv. sociale constructie
1
,Definitie Paoli = studie van gedragingen en activiteiten die gecriminaliseerd zijn of als deviant worden
ervaren (incl. hun actoren en oorzaken), de (de-)criminalisering, controle en preventie ervan en de andere
maatschappelijke reacties erop.
Link met schadebeperking criminaliteit = activiteiten die door de maatschappij als schadelijk worden
ervaren of omdat hun criminalisering zou helpen om toekomstige schade aan belangrijke belangen te
reduceren. Later evaluatie organiseren Doelstellingen bereikt?
Hoofdthema’s:
- Onderzoek naar criminaliteit/daders, onveiligheid, hun oorzaken en gevolgen
(Ook bezorgde gevoelens wanneer er geen objectieve reden voor is)
- Onderzoek naar de processen van (de)criminalisering, benoeming (wat wordt als crimineel
beschouwd, wat wordt er gecriminaliseerd), verandering
bv. abortus, cannabishandel
- Onderzoek naar criminaliteitsbeleid en maatschappelijke reacties op criminaliteit
Binnen criminaliteitsbeleid zijn meerdere fases: ontdekking, registratie, nazorg
slachtoffers/daders, preventie
Verschillende methodes, uitgangspunten en aanpak:
- Kwantitatief vs. kwalitatief
Bv. Etnografisch onderzoek = intensieve/langdurige vorm van kwalitatief onderzoek, waarin het
perspectief van de ander centraal staat. (Bij groep mensen gaan wonen)
- Relatieve ontologische (wezen onderzoeken achter de waargenomen werkelijkheid) en
epistemologische (leer van de kennis) uitgangspunten.
- Variërende aanpak: beschrijvend (diefstallen in Leuven), verklarend (oorzaak), evaluerend,
adviserend
‘Een huis met vele kamers’:
Vanuit onderzoek:
- Meerdere onderzoeksthema’s
- Vanuit meerdere disciplines
- Vanuit meerdere paradigma’s (waarden, opvattingen over mens en maatschappij…),
- Aan de hand van meerdere onderzoeksmethodes
Vanuit de arbeidsmarkt:
- Meerdere domeinen
- Meerdere types van functies
2
, Inleiding in de criminologie 4/10/21
Wat is criminaliteit en wat is criminologie?
Wat is criminaliteit? Onmogelijk objectief definiëren
‘Criminaliteit’ is ‘in wezen betwist’: (Gallie)
- Normatief (gevormde/gestelde norm, scheppen van recht = bindend, maatgevend)
Velen generaties/positivisten wouden normativiteit van criminaliteit ontkennen.
Criminaliteit drukt wantrouwen uit, label ‘crimineel’= slecht bestrijden
- Complex (verschillende perspectieven: media, burgers)
Sluiten niet bij elkaar aan bv. belastingfraude
Strafrechtelijke definities als anker in debat (Reiner), maar enkel op mechanische wijze.
Voldoende?
Soms problematische definitie: strafrechtelijke definities soms onduidelijk
Bv. schaar in maag = overtreding of echt crimineel gedrag schadevergoeding
Crimineel of niet? Bv. gasboetes (van zonnebloempitten naar winkeldiefstal)
- Wetten kunnen ook veranderen, bv. stemrecht vrouwen
- Verschillen van land tot land, bv. cannabis
- Bedrijfscriminaliteit, bv. verspilling shell
- Staatscriminaliteit, bv. Hiroshima
- Criminele figuren, bv. veroordeelde Jezus verzetten tegen bestaande regels
Beperkingen strafrechtelijke definities:
- Onduidelijk
- Dynamisch (veranderd met de tijd) bv. overspel, abortus
- Relativisme (anders van land tot land) bv. drugs
- Schade?
- Gedragingen voordelig voor sociale vooruitgang
Ondanks beperkingen volgen meeste positivisten zonder meer strafrechtelijke definities
Andere problemen:
- Burgers/experten weten niet precies wat crimineel is, ≠ duidelijk antwoord
Elk jaar worden er ‘misdrijven’ toegevoegd
- Onderdelen (Stuntz) 2 soorten van het strafrecht
1. Meeste onderzoek: beperkt aantal kernmisdrijven bv. moord, diefstal, fraude
2. Veel groter: overige dat in het strafrecht is opgenomen (≠ overzicht) specialisten
- Verschil tussen formele (boek) en daadwerkelijke criminalisering (actualiteit) (Lacey)
- Juristen geven toe: onmogelijkheid om strafrecht op inhoudelijke wijze te definiëren
1. Strafrecht = verloren zaak vanuit principieel oogpunt (Asworth)
Misdrijven gecreëerd door verschillende principes, zonder criteria ’s.
2. EHRM (Europees Hof van de Rechten van de Mens) gebruikt enkel formele en procedurele
bepalingen om het strafrecht van het burgerlijk te onderscheiden
Er wordt geen inhoudelijke criteria gebruikt.
Constructivisme/labelingstheorie: van problematisering van legalisme tot nihilisme:
Criminaliteit als resultaat van sociaal constructieproces.
- Vanaf ’60 problematiseren constructivisten strafrechtelijke definities
Gevolg interactie tussen SL, ‘daders’, andere burgers, media en vertegenwoordigers van
strafrechtsysteem!!
Criminele feiten zonder reactie bv. huishoudelijk geweld ≠ publiek einde contructieproces
3
, Uiterste = criminologie kent geen ontologische realiteit (Hulsman)
= criminaliteit bestaat niet, principe van labels
- Sommige constructivisten (bv. postmodernisten) vervallen in relativisme en nihilisme
≠ onderzoek doen, kwestie van definities en opinies (macht hebben in samenleving)
Zonder strafrecht geen criminaliteit?
Alternatieve definities:
- Gevolg conflicterende gedragsregels (Sellin)
Verschillende groepen SL met verschillende normen.
- Schendingen mensenrechten (Schwendigers) bv. gevolgen van racisme
Later ontstonden er ‘crimes against humanity’.
Criminologen zouden vrij zijn voor een eigen definitie te kunnen geven ≠ overheid.
- Daden geweld/fraude die worden ondernomen uit eigenbelang (Hirschi, Gottfedson)
- ‘Deviantie’ i.p.v. criminaliteit
Begrip afschaffen?
- Vertrekken van strafrechtelijke definitie, maar enkele (bv. Winkstrom) erkennen
constructieproces
- Kritische criminologen pleiten voor afschaffing criminaliteitsbegrip
Geschil tussen aanwijsbare partijen (Christie)
Ook sommige positivisten: Gottfredson ondersteunt “crime-free criminology”
Wilt geen band met de strafrechtelijke definitie.
- Zemiologen (studie maatschappelijke schade) willen schade i.p.v. criminaliteit, bv. Hillyard en
Tombs. Middenweg van Greenfield en Paoli: strafrechtelijke definities + erkenning centraliteit
schade + pleidooi voor beleidsevaluatie
Criminaliteit + criminologie hebben te maken met morele waarden en normen, als afkeuring.
Normatief standpunt
Materieel vs. formeel voorwerp: Klassieke indeling van wetenschapsdomeinen:
- Materieel voorwerp = studieobject Wat is het studieobject van de criminologie?
- Formeel voorwerp = wijze waarop de wetenschap wordt bedreven, methode en achterliggende
theorie Bestaat een specifieke criminologische invalshoek?
Is criminologie een zelfstandige discipline?
Is de criminologie een vak op zich? Zelfstandigheid?
Criminologie bestudeerd:
- De fenomenen criminaliteit en onveiligheid
§ Fenomenologie ervan (criminografie = beschrijvende criminologie)
§ Samenhang ervan met sociaal-structurele en individu-gebonden kenmerken (etiologie)
- De benoemingsprocessen van criminaliteit
- De wijze waarop de samenleving tegen deze criminaliteit reageert via preventie,
misdaadbestrijding, bestraffing, nazorg en andere private reacties
§ En ook de reacties van de samenleving
§ In de VS ook bekend als criminal justice studies
Problemen bij het materieel voorwerp:
- Definitie van criminaliteit is problematisch
- Vele criminologen bestuderen niet alleen statelijk gedefinieerde criminaliteit
§ De term “deviantie/afwijkend gedrag” is een alternatieve term
4
Inleiding in de criminologie 1/10/21
Algemene kennismaking met criminologische thema’s
Criminologie = uitdrukking maatschappij als moreel verkeerd ≈ schade
Wat bestudeerd de criminologie?
- Verschillende criminaliteitsvormen
- Waarom plegen mensen criminaliteit (oorzaken)
- Reacties maatschappij op criminaliteit (vanuit het publiek en de overheid)
- Manieren om criminaliteit te voorkomen (preventie)
- Criminaliteitsprocessen (benoeming)
- Handhaving
- Impact op maatschappij en slachtoffers (schade)
- Impact bestraffing
Wat doen criminologen?
- Onderzoek: criminaliteit bestuderen, impact op rechtssysteem, nadenken over straffen en de
evaluatie ervan
- Slachtofferzorg
- Rehabilitatie
- Politie
- Justitie(huizen)
- Veiligheidspersoneel, veiligheid/preventieadviseur
“bastard science” (Sellin) “rendezvous subject” (Downes) “strange beast” (Newburn)
‘Vreemd’ want geen duidelijk materieel en formeel voorwerp, criminaliteit = dynamisch
Intrinsiek multi- en intradisciplinair ≠ makkelijk in praktijk, gedefinieerd door de overheid
Bv. perspectief vanuit psychologie fusie van methoden/disciplines
Hoofdkenmerken van Garland: (invloedrijke criminoloog) om thema af te bakenen
- Empirisch gegronde, wetenschappelijke aanpak op criminaliteit
Verschil met het strafrecht: vanuit normatief perspectief
(Juristen beslissen wat gecriminaliseerd moet worden)
- Focus op criminaliteit
<-> verschillende vormen van afwijkend gedrag zijn niet crimineel bv. middelbaar
Projecten Garland:
- “Het Lombrosiaanse project”
Fundamenteel (basis) onderzoek oorzaken
(Criminaliteit gebaseerd op biologische kenmerken bv. brede kaken
= Geboren als crimineel veronderstelling bleek fout, maar principe bleef)
- “Het gouvernementele project”
Praktische aanpak strafrechtssysteem ondersteunen
- Projecten komen samen en vormen basis criminaliteit
The study of the process of law-making, law-breaking, law-enforcing. (Sutherland) MAAR:
- Geen echte focus op criminaliteit
- Te breed (≠ verschil tussen strafrecht en andere rechtstakken)
- Te smal (≠ allesomvattend, ≠ aandacht informele/privé maatschappelijke reacties)
Nog iets meer bv. sociale constructie
1
,Definitie Paoli = studie van gedragingen en activiteiten die gecriminaliseerd zijn of als deviant worden
ervaren (incl. hun actoren en oorzaken), de (de-)criminalisering, controle en preventie ervan en de andere
maatschappelijke reacties erop.
Link met schadebeperking criminaliteit = activiteiten die door de maatschappij als schadelijk worden
ervaren of omdat hun criminalisering zou helpen om toekomstige schade aan belangrijke belangen te
reduceren. Later evaluatie organiseren Doelstellingen bereikt?
Hoofdthema’s:
- Onderzoek naar criminaliteit/daders, onveiligheid, hun oorzaken en gevolgen
(Ook bezorgde gevoelens wanneer er geen objectieve reden voor is)
- Onderzoek naar de processen van (de)criminalisering, benoeming (wat wordt als crimineel
beschouwd, wat wordt er gecriminaliseerd), verandering
bv. abortus, cannabishandel
- Onderzoek naar criminaliteitsbeleid en maatschappelijke reacties op criminaliteit
Binnen criminaliteitsbeleid zijn meerdere fases: ontdekking, registratie, nazorg
slachtoffers/daders, preventie
Verschillende methodes, uitgangspunten en aanpak:
- Kwantitatief vs. kwalitatief
Bv. Etnografisch onderzoek = intensieve/langdurige vorm van kwalitatief onderzoek, waarin het
perspectief van de ander centraal staat. (Bij groep mensen gaan wonen)
- Relatieve ontologische (wezen onderzoeken achter de waargenomen werkelijkheid) en
epistemologische (leer van de kennis) uitgangspunten.
- Variërende aanpak: beschrijvend (diefstallen in Leuven), verklarend (oorzaak), evaluerend,
adviserend
‘Een huis met vele kamers’:
Vanuit onderzoek:
- Meerdere onderzoeksthema’s
- Vanuit meerdere disciplines
- Vanuit meerdere paradigma’s (waarden, opvattingen over mens en maatschappij…),
- Aan de hand van meerdere onderzoeksmethodes
Vanuit de arbeidsmarkt:
- Meerdere domeinen
- Meerdere types van functies
2
, Inleiding in de criminologie 4/10/21
Wat is criminaliteit en wat is criminologie?
Wat is criminaliteit? Onmogelijk objectief definiëren
‘Criminaliteit’ is ‘in wezen betwist’: (Gallie)
- Normatief (gevormde/gestelde norm, scheppen van recht = bindend, maatgevend)
Velen generaties/positivisten wouden normativiteit van criminaliteit ontkennen.
Criminaliteit drukt wantrouwen uit, label ‘crimineel’= slecht bestrijden
- Complex (verschillende perspectieven: media, burgers)
Sluiten niet bij elkaar aan bv. belastingfraude
Strafrechtelijke definities als anker in debat (Reiner), maar enkel op mechanische wijze.
Voldoende?
Soms problematische definitie: strafrechtelijke definities soms onduidelijk
Bv. schaar in maag = overtreding of echt crimineel gedrag schadevergoeding
Crimineel of niet? Bv. gasboetes (van zonnebloempitten naar winkeldiefstal)
- Wetten kunnen ook veranderen, bv. stemrecht vrouwen
- Verschillen van land tot land, bv. cannabis
- Bedrijfscriminaliteit, bv. verspilling shell
- Staatscriminaliteit, bv. Hiroshima
- Criminele figuren, bv. veroordeelde Jezus verzetten tegen bestaande regels
Beperkingen strafrechtelijke definities:
- Onduidelijk
- Dynamisch (veranderd met de tijd) bv. overspel, abortus
- Relativisme (anders van land tot land) bv. drugs
- Schade?
- Gedragingen voordelig voor sociale vooruitgang
Ondanks beperkingen volgen meeste positivisten zonder meer strafrechtelijke definities
Andere problemen:
- Burgers/experten weten niet precies wat crimineel is, ≠ duidelijk antwoord
Elk jaar worden er ‘misdrijven’ toegevoegd
- Onderdelen (Stuntz) 2 soorten van het strafrecht
1. Meeste onderzoek: beperkt aantal kernmisdrijven bv. moord, diefstal, fraude
2. Veel groter: overige dat in het strafrecht is opgenomen (≠ overzicht) specialisten
- Verschil tussen formele (boek) en daadwerkelijke criminalisering (actualiteit) (Lacey)
- Juristen geven toe: onmogelijkheid om strafrecht op inhoudelijke wijze te definiëren
1. Strafrecht = verloren zaak vanuit principieel oogpunt (Asworth)
Misdrijven gecreëerd door verschillende principes, zonder criteria ’s.
2. EHRM (Europees Hof van de Rechten van de Mens) gebruikt enkel formele en procedurele
bepalingen om het strafrecht van het burgerlijk te onderscheiden
Er wordt geen inhoudelijke criteria gebruikt.
Constructivisme/labelingstheorie: van problematisering van legalisme tot nihilisme:
Criminaliteit als resultaat van sociaal constructieproces.
- Vanaf ’60 problematiseren constructivisten strafrechtelijke definities
Gevolg interactie tussen SL, ‘daders’, andere burgers, media en vertegenwoordigers van
strafrechtsysteem!!
Criminele feiten zonder reactie bv. huishoudelijk geweld ≠ publiek einde contructieproces
3
, Uiterste = criminologie kent geen ontologische realiteit (Hulsman)
= criminaliteit bestaat niet, principe van labels
- Sommige constructivisten (bv. postmodernisten) vervallen in relativisme en nihilisme
≠ onderzoek doen, kwestie van definities en opinies (macht hebben in samenleving)
Zonder strafrecht geen criminaliteit?
Alternatieve definities:
- Gevolg conflicterende gedragsregels (Sellin)
Verschillende groepen SL met verschillende normen.
- Schendingen mensenrechten (Schwendigers) bv. gevolgen van racisme
Later ontstonden er ‘crimes against humanity’.
Criminologen zouden vrij zijn voor een eigen definitie te kunnen geven ≠ overheid.
- Daden geweld/fraude die worden ondernomen uit eigenbelang (Hirschi, Gottfedson)
- ‘Deviantie’ i.p.v. criminaliteit
Begrip afschaffen?
- Vertrekken van strafrechtelijke definitie, maar enkele (bv. Winkstrom) erkennen
constructieproces
- Kritische criminologen pleiten voor afschaffing criminaliteitsbegrip
Geschil tussen aanwijsbare partijen (Christie)
Ook sommige positivisten: Gottfredson ondersteunt “crime-free criminology”
Wilt geen band met de strafrechtelijke definitie.
- Zemiologen (studie maatschappelijke schade) willen schade i.p.v. criminaliteit, bv. Hillyard en
Tombs. Middenweg van Greenfield en Paoli: strafrechtelijke definities + erkenning centraliteit
schade + pleidooi voor beleidsevaluatie
Criminaliteit + criminologie hebben te maken met morele waarden en normen, als afkeuring.
Normatief standpunt
Materieel vs. formeel voorwerp: Klassieke indeling van wetenschapsdomeinen:
- Materieel voorwerp = studieobject Wat is het studieobject van de criminologie?
- Formeel voorwerp = wijze waarop de wetenschap wordt bedreven, methode en achterliggende
theorie Bestaat een specifieke criminologische invalshoek?
Is criminologie een zelfstandige discipline?
Is de criminologie een vak op zich? Zelfstandigheid?
Criminologie bestudeerd:
- De fenomenen criminaliteit en onveiligheid
§ Fenomenologie ervan (criminografie = beschrijvende criminologie)
§ Samenhang ervan met sociaal-structurele en individu-gebonden kenmerken (etiologie)
- De benoemingsprocessen van criminaliteit
- De wijze waarop de samenleving tegen deze criminaliteit reageert via preventie,
misdaadbestrijding, bestraffing, nazorg en andere private reacties
§ En ook de reacties van de samenleving
§ In de VS ook bekend als criminal justice studies
Problemen bij het materieel voorwerp:
- Definitie van criminaliteit is problematisch
- Vele criminologen bestuderen niet alleen statelijk gedefinieerde criminaliteit
§ De term “deviantie/afwijkend gedrag” is een alternatieve term
4
