Psychologie: Een wetenschap die gedrag bestudeerd om de interne
processen te begrijpen die aan dat gedrag ten grondslag liggen.
Hermann von Helmholz (1821-1894): Zeer veelzijdig wetenschapper die
belangrijke inzichten leverde op het gebied van zien en horen (en
wiskunde/natuurkunde). Hij mat als eerste de snelheid van zenuwimpulsen
in zenuwvezels (stimuleerde zenuw in poot van kikker ving verderop op;
30 m/s of 100 km/u).
Franciscus Donders (1868) (Tilburgse oogarts): Hij mat de tijd van mentale
processen de structuur van de geest te begrijpen (mentale chronometrie).
Hij heeft onder andere ondervonden hoe het werkt met zicht en de leesbril
uitgevonden.
Hij heeft onderzoek gedaan naar de snelheid van het brein.
Discriminatie van klanken = 46 ms
Keuze voor articulatie van spraak = 42 ms
Additieve factoren logica:
Deze additieve factoren logica wordt nog steeds in fMRI onderzoek
gebruikt waar breinactiviteit tijdens een experimentele taak (kijken naar
gezichten) wordt afgetrokken van een controletaak (kijken naar huizen).
Evolutietheorie (Darwin 1859, On the Origin of Species): Levende
wezens zijn het resultaat van een aanpassingsproces aan veranderende
omstandigheden (genetische variatie, natuurlijke selectie, ‘struggle for life’
en ‘survival of the fittest’). Mens is uit de dier geëvolueerd.
Dit betekent dat menselijk gedrag op dezelfde manier bestudeerd kan
worden als diergedrag en dat mensen kenmerken hadden geërfd die ook
bij dieren voorkwamen
Hiervoor dacht men: Mens heeft een ziel die niet verbonden was met rest
van de wereld en niet onderworpen is aan aardse wetmatigheden.
Wilhelm Wundt (1879): Opende het 1e laboratorium voor experimentele
psychologie aan universiteit van Leipzig, Duitsland en staat zo aan basis
van wetenschappelijke
psychologie.
Structuralisme: Onderzoek in Psychologie moet zich richten op de
“onmiddellijke
ervaring”. Zo beschreef Wundt in zijn studies. Die hangt af van:
- sensaties
- mentale beelden / herinneringen
- gevoelens
De combi hiervan is bewustzijn.
Hij gebruikte ook introspectie. Dit bleek echter zeer onbetrouwbaar omdat
niemand kon vertellen waarom hij/zij iets zag of deed.
,Alfred Binet en Théodore Simon (1907): Eerste bruikbare intelligentietest
(vader van toegepaste psychologie)
William James (1842-1910): had het over functionalisme: Psychologie
diende om onderwijs te optimaliseren, gevaarlijke afwijkingen op te sporen
en te behandelen, bevorderen van industriële productie.
John Watson (1878-1958): had het over Behavioristen: In poging om
psychologie
wetenschappelijker te maken stelde behavioristen voor om enkel
observeerbaar gedrag te bestuderen.
B. F. Skinner: Leerprocessen bij dieren.
Skinner = straf
Sigmund Freud (1856-1939): had het over Psychoanalyse: Bewustzijn en
gedrag zijn slechts oppervlakkige fenomenen. Onbewuste krachten (seks
en agressie) zijn de oorsprong van ons gedrag, en verantwoordelijk voor
persoonlijkheidsverschillen en mentale stoornissen.
Gestalt psychology: Kerngedachte: Het geheel is meer dan de som der
delen
Max Wertheimer (1880-1943), Wolfgang, Köhler (1887-1967) and Kurt
Koffka (1886-1941).
Zij verzetten zich tegen Wundt’s structuralisme (perceptie is meer dan
sensatie) en tegen behaviorisme (complex gedrag is meer dan de som der
componenten).
Perceptie is een constructie, en geen passieve reflectie van de sensatie.
4 manieren waarop biologie een rol speelt bij psychologie:
Centrale zenuwstelsel (CZS): Het CZS maakt gedragingen mogelijk.
Aandoeningen in het CZS hebben effect op psychologisch functioneren
(psychologische problemen kunnen behandeld worden door
geneesmiddelen die inwerken op CZS).
Invloed van lichaam op geest: Lichaam of staat van lichaam kan van
invloed zijn op het denken/gedragingen van mensen (honger, pijn,
zonlicht, lichaamsbeweging, ‘gut-brain’ (brein-darm-interacties).
Erfelijkheid: Eigenschappen kunnen erfelijk zijn, tweelingenonderzoek,
adoptiestudies, stamboomonderzoeken (IQ, persoonlijkheid, ADHD)
Evolutie: Bepaalde gedragingen kunnen worden begrepen vanuit
menselijke evolutiegeschiedenis (bijv. partnerkeuze).
Cognitieve psychologie: Menselijk gedrag begrijpen en voorspellen met
informatie-verwerkende cognitieve processen die zich in de hersenen
afspelen.
Behavioristen (Watson) ontkenden het bestaan van ‘cognities’. Zij wilden
gedrag bestuderen in observeerbaar gedag. Echter: Tolman (1932): Ratten
,leren meer dan simpele S-R relaties en gebruiken inzicht bij een doolhof.
Bewijs voor het bestaan van cognities (mentale kaart).
, Sociale factoren: Mens is sociaal wezen dat deel uitmaakt van
allerhande sociale netwerken (werd binnen de filosofie en de eerste jaren
van psychologie vergeten).
Culturele verschillen ontstaan omdat mensen zich vooral binnen één
bepaalde sociale groep bevinden.
Geert Hofstede onderscheidde 5 (later 6) dimensies waarop
(bedrijfs)culturen van elkaar verschillen: 1) individu – collectief 2) macht -
egalitair 3) zekerheid – laissez-faire (vrije handel/politiek 4) man-vrouw
verschillen 5) lange –korte termijn denken.
WEIRD people: Merendeel van psychologisch onderzoek is gebaseerd op
blanke personen uit de westerse wereld (mensen uit Western, Educated,
Industrialized, Rich and Democratic societies). Vraag is hoe
generaliseerbaar dit onderzoek is.
Nature-nurture debat: Veel onderzoek is gewijd aan het relatieve
belang van biologische (NATURE: aangeboren, genetische
karakteristieken) en sociaal-culturele factoren (NURTURE:
omgevingsinvloeden) voor het verklaren van gedrag.
Man-vrouw verschillen: Overschatting van biologische factoren en
onderschatting van sociaal culturele invloeden.
Bijv. mannen kunnen i.h.a. beter kaartlezen dan vrouwen. Komt dit door
verschil in breinstructuur, jagen (evolutie), school, interesse, gewoontes?
Biopsychosociale model: Biologische, psychologische en sociale
factoren
spelen een rol bij elke menselijke activiteit.
Interactie tussen factoren: Sommige genen worden slechts actief binnen
een
bepaald sociaal milieu.
Verschillende onderzoekstechnieken:
- Beschrijvend onderzoek (descriptief onderzoek): Correcte
informatie
verzamelen over een onderwerp.
- Correlatie onderzoek: Beschrijven van verbanden tussen gegevens
van een
onderzoek.
- Experimenteel onderzoek: Onderzoekers manipuleren één of
meerdere
variabelen en kijken of dit effect heeft op een andere variabele (al het
andere blijft gelijk).
Soorten beschrijvend onderzoek:
- Naturalistische observatie: Gedrag systematisch observeren in
processen te begrijpen die aan dat gedrag ten grondslag liggen.
Hermann von Helmholz (1821-1894): Zeer veelzijdig wetenschapper die
belangrijke inzichten leverde op het gebied van zien en horen (en
wiskunde/natuurkunde). Hij mat als eerste de snelheid van zenuwimpulsen
in zenuwvezels (stimuleerde zenuw in poot van kikker ving verderop op;
30 m/s of 100 km/u).
Franciscus Donders (1868) (Tilburgse oogarts): Hij mat de tijd van mentale
processen de structuur van de geest te begrijpen (mentale chronometrie).
Hij heeft onder andere ondervonden hoe het werkt met zicht en de leesbril
uitgevonden.
Hij heeft onderzoek gedaan naar de snelheid van het brein.
Discriminatie van klanken = 46 ms
Keuze voor articulatie van spraak = 42 ms
Additieve factoren logica:
Deze additieve factoren logica wordt nog steeds in fMRI onderzoek
gebruikt waar breinactiviteit tijdens een experimentele taak (kijken naar
gezichten) wordt afgetrokken van een controletaak (kijken naar huizen).
Evolutietheorie (Darwin 1859, On the Origin of Species): Levende
wezens zijn het resultaat van een aanpassingsproces aan veranderende
omstandigheden (genetische variatie, natuurlijke selectie, ‘struggle for life’
en ‘survival of the fittest’). Mens is uit de dier geëvolueerd.
Dit betekent dat menselijk gedrag op dezelfde manier bestudeerd kan
worden als diergedrag en dat mensen kenmerken hadden geërfd die ook
bij dieren voorkwamen
Hiervoor dacht men: Mens heeft een ziel die niet verbonden was met rest
van de wereld en niet onderworpen is aan aardse wetmatigheden.
Wilhelm Wundt (1879): Opende het 1e laboratorium voor experimentele
psychologie aan universiteit van Leipzig, Duitsland en staat zo aan basis
van wetenschappelijke
psychologie.
Structuralisme: Onderzoek in Psychologie moet zich richten op de
“onmiddellijke
ervaring”. Zo beschreef Wundt in zijn studies. Die hangt af van:
- sensaties
- mentale beelden / herinneringen
- gevoelens
De combi hiervan is bewustzijn.
Hij gebruikte ook introspectie. Dit bleek echter zeer onbetrouwbaar omdat
niemand kon vertellen waarom hij/zij iets zag of deed.
,Alfred Binet en Théodore Simon (1907): Eerste bruikbare intelligentietest
(vader van toegepaste psychologie)
William James (1842-1910): had het over functionalisme: Psychologie
diende om onderwijs te optimaliseren, gevaarlijke afwijkingen op te sporen
en te behandelen, bevorderen van industriële productie.
John Watson (1878-1958): had het over Behavioristen: In poging om
psychologie
wetenschappelijker te maken stelde behavioristen voor om enkel
observeerbaar gedrag te bestuderen.
B. F. Skinner: Leerprocessen bij dieren.
Skinner = straf
Sigmund Freud (1856-1939): had het over Psychoanalyse: Bewustzijn en
gedrag zijn slechts oppervlakkige fenomenen. Onbewuste krachten (seks
en agressie) zijn de oorsprong van ons gedrag, en verantwoordelijk voor
persoonlijkheidsverschillen en mentale stoornissen.
Gestalt psychology: Kerngedachte: Het geheel is meer dan de som der
delen
Max Wertheimer (1880-1943), Wolfgang, Köhler (1887-1967) and Kurt
Koffka (1886-1941).
Zij verzetten zich tegen Wundt’s structuralisme (perceptie is meer dan
sensatie) en tegen behaviorisme (complex gedrag is meer dan de som der
componenten).
Perceptie is een constructie, en geen passieve reflectie van de sensatie.
4 manieren waarop biologie een rol speelt bij psychologie:
Centrale zenuwstelsel (CZS): Het CZS maakt gedragingen mogelijk.
Aandoeningen in het CZS hebben effect op psychologisch functioneren
(psychologische problemen kunnen behandeld worden door
geneesmiddelen die inwerken op CZS).
Invloed van lichaam op geest: Lichaam of staat van lichaam kan van
invloed zijn op het denken/gedragingen van mensen (honger, pijn,
zonlicht, lichaamsbeweging, ‘gut-brain’ (brein-darm-interacties).
Erfelijkheid: Eigenschappen kunnen erfelijk zijn, tweelingenonderzoek,
adoptiestudies, stamboomonderzoeken (IQ, persoonlijkheid, ADHD)
Evolutie: Bepaalde gedragingen kunnen worden begrepen vanuit
menselijke evolutiegeschiedenis (bijv. partnerkeuze).
Cognitieve psychologie: Menselijk gedrag begrijpen en voorspellen met
informatie-verwerkende cognitieve processen die zich in de hersenen
afspelen.
Behavioristen (Watson) ontkenden het bestaan van ‘cognities’. Zij wilden
gedrag bestuderen in observeerbaar gedag. Echter: Tolman (1932): Ratten
,leren meer dan simpele S-R relaties en gebruiken inzicht bij een doolhof.
Bewijs voor het bestaan van cognities (mentale kaart).
, Sociale factoren: Mens is sociaal wezen dat deel uitmaakt van
allerhande sociale netwerken (werd binnen de filosofie en de eerste jaren
van psychologie vergeten).
Culturele verschillen ontstaan omdat mensen zich vooral binnen één
bepaalde sociale groep bevinden.
Geert Hofstede onderscheidde 5 (later 6) dimensies waarop
(bedrijfs)culturen van elkaar verschillen: 1) individu – collectief 2) macht -
egalitair 3) zekerheid – laissez-faire (vrije handel/politiek 4) man-vrouw
verschillen 5) lange –korte termijn denken.
WEIRD people: Merendeel van psychologisch onderzoek is gebaseerd op
blanke personen uit de westerse wereld (mensen uit Western, Educated,
Industrialized, Rich and Democratic societies). Vraag is hoe
generaliseerbaar dit onderzoek is.
Nature-nurture debat: Veel onderzoek is gewijd aan het relatieve
belang van biologische (NATURE: aangeboren, genetische
karakteristieken) en sociaal-culturele factoren (NURTURE:
omgevingsinvloeden) voor het verklaren van gedrag.
Man-vrouw verschillen: Overschatting van biologische factoren en
onderschatting van sociaal culturele invloeden.
Bijv. mannen kunnen i.h.a. beter kaartlezen dan vrouwen. Komt dit door
verschil in breinstructuur, jagen (evolutie), school, interesse, gewoontes?
Biopsychosociale model: Biologische, psychologische en sociale
factoren
spelen een rol bij elke menselijke activiteit.
Interactie tussen factoren: Sommige genen worden slechts actief binnen
een
bepaald sociaal milieu.
Verschillende onderzoekstechnieken:
- Beschrijvend onderzoek (descriptief onderzoek): Correcte
informatie
verzamelen over een onderwerp.
- Correlatie onderzoek: Beschrijven van verbanden tussen gegevens
van een
onderzoek.
- Experimenteel onderzoek: Onderzoekers manipuleren één of
meerdere
variabelen en kijken of dit effect heeft op een andere variabele (al het
andere blijft gelijk).
Soorten beschrijvend onderzoek:
- Naturalistische observatie: Gedrag systematisch observeren in
