Progressieve spierrelaxatie bij angstige
patiënten met kanker
Afstuderen: Implementatieplan
Naam:
Studentnummer:
Groep:
Naam examinatoren:
Naam studieonderdeel: Afstuderen: Implementatieplan
Studiegidsnummer:
Aantal woorden:
Datum van inleveren:
,Inhoudsopgave
Inleiding.................................................................................................................................. 3
Probleem............................................................................................................................ 3
Werkwijze........................................................................................................................... 3
Kwaliteitsverbetering........................................................................................................... 4
Doelgroep........................................................................................................................... 5
Doelstelling......................................................................................................................... 5
Indicatoren.......................................................................................................................... 5
Achtergrondinformatie en probleemanalyse...........................................................................6
Patiëntengroep en setting...................................................................................................6
Het team............................................................................................................................. 6
Huidige werkwijze............................................................................................................... 7
Gewenste implementatie.....................................................................................................7
Progressieve spierrelaxatie (PMR)..................................................................................8
Analyse van de doelgroep...................................................................................................8
Resultaten enquête......................................................................................................... 8
Analyse van de context..........................................................................................................9
Sociale context.................................................................................................................. 10
Organisatorische context..................................................................................................11
Juridische financieel-economische en maatschappelijke context......................................12
Veranderingsbereidheid van de doelgroepen....................................................................13
Implementatiediagnose........................................................................................................ 15
Implementatiestrategieën.....................................................................................................17
Informerende strategie......................................................................................................17
Educatieve strategie......................................................................................................... 17
Motiverende en draagvlak vergrotende strategie..............................................................18
Organisatorische strategie................................................................................................18
Tijdspad en activiteitenschema.............................................................................................19
Borging................................................................................................................................. 21
Evaluatie............................................................................................................................... 22
Bronvermelding.................................................................................................................... 24
2
,Bijlagen................................................................................................................................. 27
Bijlage 1 Enquête reacties team....................................................................................27
...................................................................................................................................... 30
Bijlage 2 Interview patiënt..............................................................................................31
Bijlage 3 Borging checklist.............................................................................................34
Inleiding
Dit implementatieplan is geschreven met behulp van het format van
Zonmw (1).
Probleem
Het aantal mensen met de diagnose kanker neemt in Nederland elk jaar
toe (2). In 2024 was dit een stijging van 130.000 nieuwe diagnoses (2).
Patiënten met kanker houden vaak klachten over aan de diagnose en
behandelingen (3). Zo kampen patiënten vaak met misselijkheidsklachten
of pijnklachten door behandelingen en de kanker. Ook mentaal gaan er
een hoop dingen mee spelen zoals sombere gedachtes of angst, het is
namelijk een vrij onzekere tijd als kanker wordt gediagnosticeerd. Ter
illustratie, bij patiënten met endeldarmkanker ervaart wel 39%
angstklachten (3). Uit eigen ervaring op de afdeling interne geneeskunde
voor oncologische patiënten komt dit minstens wekelijks voor. Dit is
namelijk een afdeling waarbij veel patiënten een slecht nieuws gesprek
krijgen. Door de angst krijgen patiënten vaak meer lichamelijke klachten,
denk aan hoofdpijn, trillen of misselijkheid (4). Hierdoor hebben patiënten
vaak nog meer medicatie nodig en dit leidt tot vermindering van kwaliteit,
en duur van leven (5). Dit terwijl het voor deze patiënten juist belangrijk is
om nog te kunnen genieten van de tijd die zij nog hebben (5).
Werkwijze
Wanneer een patiënt op de afdeling angst ervaart, wordt er eerst een
gesprek aangegaan met de patiënt door de verpleegkundige of
verzorgende. Dit wordt doorgegeven aan de arts, die vervolgens een
maatschappelijk werker, geestelijk verzorger, psychiater of psycholoog in
consult vraagt. Echter duurt het na de aanvraag vaak minimaal 2 dagen
voordat de desbetreffende discipline langs komt. Om deze reden kiezen
de artsen vaak voor een medicamenteuze behandeling, zoals
slaapmedicatie of kalmeringsmedicatie, gezien onbehandelde
angstklachten vaak leiden tot slaapproblemen of rusteloosheid (6). Uit
interviews met patiënten blijkt dat zij vaak helemaal niet zitten te
wachten op aanvullende medicatie. Bovendien kunnen bijwerkingen als
3
, sufheid leiden tot een langere opname, er is dan namelijk een groter risico
op bijvoorbeeld vallen (7,8).
Als er wordt gezocht in Zenya, is er geen protocol voor angst te vinden op
de interne oncologische afdeling. Zenya is een softwareplatform dat
organisaties helpt om bijvoorbeeld kwaliteit en veiligheid te waarborgen
en verbeteren (9). De zorginstelling in dit geval gebruikt het vooral voor
documentbeheer, zoals protocollen (9). Als de werking van de interventie
bewezen effectief is op de desbetreffende afdeling, kan het mogelijk
geïmplementeerd worden in een protocol voor angst.
Kwaliteitsverbetering
Uit een eerder dit jaar uitgevoerde case study kwam progressieve
spierrelaxatie naar voren als een veelbelovende, effectieve interventie
(10,11). Op basis van deze bevindingen is besloten om deze interventie te
implementeren op de afdeling.
In dit implementatieplan wordt progressieve spierrelaxatie voorgesteld als
interventie om angst bij kankerpatiënten op de interne oncologische
afdeling te verminderen. Het vermindert stress en chronische pijn,
herstelt emotionele balans en verbetert de slaapkwaliteit (12).
Bij progressieve spierrelaxatie wordt er begonnen bij het hoofd en werkt
men langzaam door naar de voeten (10). Men spant gedurende 5
seconden één spiergroep zo krachtig mogelijk aan, waarna men deze bij
het uitademen volledig ontspant. Vervolgens blijft men ongeveer 15
seconden in deze ontspannen houding liggen voordat er door wordt
gegaan naar de volgende spiergroep. De interventie progressieve
spierrelaxatie moet eenmalig aan de patiënt worden uitgelegd door de
zorgverlener, vervolgens kan de patiënt dit zelf uitvoeren, begeleid met
behulp van een audio opname (10).
Door PMR systematisch aan te bieden:
o Verhoog je de kwaliteit van zorg -> Angstvermindering draagt
bij aan het welbevinden van de patiënt, wat aansluit bij de
beroepscode van verpleegkundigen (13).
o Stimuleer je verpleegkundig professioneel handelen ->
Verpleegkundigen gebruiken een evidence-based, niet-
medicamenteuze interventie binnen hun eigen domein.
4
patiënten met kanker
Afstuderen: Implementatieplan
Naam:
Studentnummer:
Groep:
Naam examinatoren:
Naam studieonderdeel: Afstuderen: Implementatieplan
Studiegidsnummer:
Aantal woorden:
Datum van inleveren:
,Inhoudsopgave
Inleiding.................................................................................................................................. 3
Probleem............................................................................................................................ 3
Werkwijze........................................................................................................................... 3
Kwaliteitsverbetering........................................................................................................... 4
Doelgroep........................................................................................................................... 5
Doelstelling......................................................................................................................... 5
Indicatoren.......................................................................................................................... 5
Achtergrondinformatie en probleemanalyse...........................................................................6
Patiëntengroep en setting...................................................................................................6
Het team............................................................................................................................. 6
Huidige werkwijze............................................................................................................... 7
Gewenste implementatie.....................................................................................................7
Progressieve spierrelaxatie (PMR)..................................................................................8
Analyse van de doelgroep...................................................................................................8
Resultaten enquête......................................................................................................... 8
Analyse van de context..........................................................................................................9
Sociale context.................................................................................................................. 10
Organisatorische context..................................................................................................11
Juridische financieel-economische en maatschappelijke context......................................12
Veranderingsbereidheid van de doelgroepen....................................................................13
Implementatiediagnose........................................................................................................ 15
Implementatiestrategieën.....................................................................................................17
Informerende strategie......................................................................................................17
Educatieve strategie......................................................................................................... 17
Motiverende en draagvlak vergrotende strategie..............................................................18
Organisatorische strategie................................................................................................18
Tijdspad en activiteitenschema.............................................................................................19
Borging................................................................................................................................. 21
Evaluatie............................................................................................................................... 22
Bronvermelding.................................................................................................................... 24
2
,Bijlagen................................................................................................................................. 27
Bijlage 1 Enquête reacties team....................................................................................27
...................................................................................................................................... 30
Bijlage 2 Interview patiënt..............................................................................................31
Bijlage 3 Borging checklist.............................................................................................34
Inleiding
Dit implementatieplan is geschreven met behulp van het format van
Zonmw (1).
Probleem
Het aantal mensen met de diagnose kanker neemt in Nederland elk jaar
toe (2). In 2024 was dit een stijging van 130.000 nieuwe diagnoses (2).
Patiënten met kanker houden vaak klachten over aan de diagnose en
behandelingen (3). Zo kampen patiënten vaak met misselijkheidsklachten
of pijnklachten door behandelingen en de kanker. Ook mentaal gaan er
een hoop dingen mee spelen zoals sombere gedachtes of angst, het is
namelijk een vrij onzekere tijd als kanker wordt gediagnosticeerd. Ter
illustratie, bij patiënten met endeldarmkanker ervaart wel 39%
angstklachten (3). Uit eigen ervaring op de afdeling interne geneeskunde
voor oncologische patiënten komt dit minstens wekelijks voor. Dit is
namelijk een afdeling waarbij veel patiënten een slecht nieuws gesprek
krijgen. Door de angst krijgen patiënten vaak meer lichamelijke klachten,
denk aan hoofdpijn, trillen of misselijkheid (4). Hierdoor hebben patiënten
vaak nog meer medicatie nodig en dit leidt tot vermindering van kwaliteit,
en duur van leven (5). Dit terwijl het voor deze patiënten juist belangrijk is
om nog te kunnen genieten van de tijd die zij nog hebben (5).
Werkwijze
Wanneer een patiënt op de afdeling angst ervaart, wordt er eerst een
gesprek aangegaan met de patiënt door de verpleegkundige of
verzorgende. Dit wordt doorgegeven aan de arts, die vervolgens een
maatschappelijk werker, geestelijk verzorger, psychiater of psycholoog in
consult vraagt. Echter duurt het na de aanvraag vaak minimaal 2 dagen
voordat de desbetreffende discipline langs komt. Om deze reden kiezen
de artsen vaak voor een medicamenteuze behandeling, zoals
slaapmedicatie of kalmeringsmedicatie, gezien onbehandelde
angstklachten vaak leiden tot slaapproblemen of rusteloosheid (6). Uit
interviews met patiënten blijkt dat zij vaak helemaal niet zitten te
wachten op aanvullende medicatie. Bovendien kunnen bijwerkingen als
3
, sufheid leiden tot een langere opname, er is dan namelijk een groter risico
op bijvoorbeeld vallen (7,8).
Als er wordt gezocht in Zenya, is er geen protocol voor angst te vinden op
de interne oncologische afdeling. Zenya is een softwareplatform dat
organisaties helpt om bijvoorbeeld kwaliteit en veiligheid te waarborgen
en verbeteren (9). De zorginstelling in dit geval gebruikt het vooral voor
documentbeheer, zoals protocollen (9). Als de werking van de interventie
bewezen effectief is op de desbetreffende afdeling, kan het mogelijk
geïmplementeerd worden in een protocol voor angst.
Kwaliteitsverbetering
Uit een eerder dit jaar uitgevoerde case study kwam progressieve
spierrelaxatie naar voren als een veelbelovende, effectieve interventie
(10,11). Op basis van deze bevindingen is besloten om deze interventie te
implementeren op de afdeling.
In dit implementatieplan wordt progressieve spierrelaxatie voorgesteld als
interventie om angst bij kankerpatiënten op de interne oncologische
afdeling te verminderen. Het vermindert stress en chronische pijn,
herstelt emotionele balans en verbetert de slaapkwaliteit (12).
Bij progressieve spierrelaxatie wordt er begonnen bij het hoofd en werkt
men langzaam door naar de voeten (10). Men spant gedurende 5
seconden één spiergroep zo krachtig mogelijk aan, waarna men deze bij
het uitademen volledig ontspant. Vervolgens blijft men ongeveer 15
seconden in deze ontspannen houding liggen voordat er door wordt
gegaan naar de volgende spiergroep. De interventie progressieve
spierrelaxatie moet eenmalig aan de patiënt worden uitgelegd door de
zorgverlener, vervolgens kan de patiënt dit zelf uitvoeren, begeleid met
behulp van een audio opname (10).
Door PMR systematisch aan te bieden:
o Verhoog je de kwaliteit van zorg -> Angstvermindering draagt
bij aan het welbevinden van de patiënt, wat aansluit bij de
beroepscode van verpleegkundigen (13).
o Stimuleer je verpleegkundig professioneel handelen ->
Verpleegkundigen gebruiken een evidence-based, niet-
medicamenteuze interventie binnen hun eigen domein.
4
