H1: Periodisering & conceptualisering
1. De indeling vd tijd in tijdvakken
Artificieel & diep ingesleten
• Wordt bepaald dr de wijze waarop Europese smlevingen met het verleden
omgingen
• Renaissance
3 periodes
1. Klassieke oudheid
2. Middeleeuwen
3. Nieuwe/eigen tijd
• Overgang
Zeer geleidelijk
Pas achteraf en in terugblik geduid
Humanisme
• Petrarca
In eig tijd wedijveren met de klassieke oudheid dr teksten op te sporen & te
bestuderen
• Flavio Biondo: Roma triumphans
Presentatie v pauzen als nazaten vd Romeinse keizers
• Giorgio Vasari
Duidde zijn eig tijd aan als de Rinascita (wedergeboorte) vd klassieke
oudheid
‘Middeleeuwen’
• 1ste pers die het gebruikte: Christoph Cellarius (historia medii aevi)
• Charles du Fresne: Glossarium ad scriptores mediae et infimae latinitatis
2. De start ve nieuwe tijd
2.1 Ontwikkelingen
Op intellectueel vlak
● 1450: Europese boekdrukkunst
● 1447: astronomische kalender in losse letters
● 1454: eerste aflaatbrief en pamflet gedrukt
● 1455 – 1456: 42-regelige Bijbel
Op religieus vlak
, • Oktober 1517: Maarten Luther werkt zijn 95 stellingen uit
• => Onherroepelijk splijten vd Latijnse christentijd
Op pol vlak
● 1453: einde Honderdjarige Oorlog = gecentraliseerde staatsvorming
● 1453
1. Val van Constantinopel en einde van Romeinse Rijk
2. Expansie Ottomanen (Grieken, Bulgaren, Joegoslaven, delen Servië…)
3. Blijvende aanwezigheid van de islam in Europa
= Ontstaan idee van botsing der beschaving qua culturen
● 1492: Reconquista van Granada door Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië
Op geografisch vlak
Europeanen brengen de rest van de wereld in hun invloedssfeer
● 1492: ‘ontdekking’ v Amerika dr Columbus na de Noormannen (10e eeuw) & Baskische
vissers (15e eeuw) in Newfoundland
● 1494: Verdrag v Tordesillas: paus Alexander VI trekt denkbeeldige lijn 1700 km ten westen
van Kaapverdische eilanden
- Westen (o.a. Brazilië): Portugal
- Oosten (o.a. Hispaniola en Cuba): Castilië
• 1497 – 1499: Vasco da Gama via Kaap de Goede Hoop naar Indiaas subcontinent (ook
Magellaan met zeilreis rond de wereld)
• Magellaan
- Reis rond de wereld
- Zuidelijkste punt v Amerika → Indische oceaan
3. De 17e-eeuwse omslag
• Kleine ijstijd
- Langdurige koude periode
- Leidde tot een langdurige soc-econ & pol crisis die in bijna heel Europa een
ravage aanrichtte
• Herstel (2e helft 17e eeuw)
- Volkerenrecht als leidraad vd internat pol
- Nog steeds veel oorlogen
• Keerpunt
- Opkomst v rationalisme & empirie → toename wetenschappelijke kennis
- Klassieke auteurs bleven een referentiekader
,4. Het einde vd nieuwe tijd
• Franse revolutie (zomer 1789)
- Eindpunt vd nieuwe tijd
- Uitwissen vh ancien régime
- Veel vernieuwingen, houden nt allemaal stand
o Invoeren v departementen
o Uniform metriek stelsel
o Republikeinse kalender
o Invoering v rechtsgelijkheid: gelijkwaardigheid v iedere burger als
norm
• Andere econ & industriële revoluties: Engeland, Schotland, …
5. Conceptualisering
• Nieuwe tijd
- Benaming vd periode tss het midden vd 15e E & de Franse revolutie
- Suggereert een sterke breuk met de middeleeuwen & veronderstelt
continuïteit met de ‘nieuwste tijd’
• Vroege moderniteit
- Gang nr moderniteit wordt ingezet na de middeleeuwen
- Impliceert dat het proces rond 1800 nog lang nt voltooid is
- The past is a foreign country, they do things differently there (Hartley)
- Beklemtoont verschillen met de eigen tijd
o Econ: denken in termen v markten
o Gedachtenvrijheid
o Houding tov kerkelijk & wereldlijk gezag
o Kennisverwerving: opkomst empirie
o Mr invloed overheid: organisatie SZ, onderwijs, wegen met
belastinggeld
o Natie v gelijkheid
6. Conclusie
• 15e eeuwse smleving verschilt veel met de onze
• Ontwikkeling loopt nt steeds gelijkmatig
• Tal v ontw’en die vandaag ons bestaan structureren werden rond 1500 vh 1st
zichtbaar
H2: De idee Europa
1. De oorsprongsmythe
• Verhaal
, - Europa= Fenicische prinses die op het strand speelde & plots een witte
stier zag
- Die stier (=Zeus) pakt haar mee naar Kreta
- Kregen in totaal 3 kinderen
• Werd geschreven door Ovidius in zijn Metamorfosen
• Won aan belang tijdens het humanisme id 16e eeuw
• Colaert: herwerking vh verhaal in 1484
• Bologna (1480): 1ste humanistische editie ih latijn → meerdere herwerkingen
• Gechristianiseerde versie
- Verscheen ah einde vd 3e eeuw
- Kooplieden ontvoerden Europa en vervoerden haar in een schip (stier)
- Europa was voorbestemd als bruid vd Kretenzische koning Asterius
- Haar ontvoerders waren Europeanen en Europa was een Aziatische vrouw
2. V Middellandse zee naar Atlantische ruimte
• Middellandse zee was zeer lang een belangrijke plaats maar verliest aan invloed
door de ontdekking vh nieuw continent
• Verschuiving v pol dynamiek, econ groei & culturele groei nr de Atlantische
kusten
• Importeren v goud & zilver naar Europa om oorlogen te bekostigen
• Vanaf de 2e helft vd 15e eeuw vergrootten Europeanen hun wereld
• Europa
- Jongedame die zich liet meetronen & ontmaagden tot koningin
- Heel vaak voorgesteld door kunstenaars (Titiaan, Rembrandt, …)
- In antropomorfe kaart v Münsters: Cosmographia
• Het onbekende Amerika
- Fungeerde als Europa’s tegenpool
- Liet aan de verbeelding toe vd Europeanen
- De landing v Vespucci (Filip Galle)
o Vespucci als moderne kruisvader
o Kannibalen branden vuur
3. Ex Oriente lux? Europa vs Azië
• Europa = Aziatische vrouw die dr goddelijke belager werd overweldigd
• Tegenstelling tss Europa & Azië
• Ilias (Homerus)
- Trojaanse oorlog tss Myceense en Griekse vorst
- Het stereotype beeld ve onvermijdelijke tegenstelling tss Europa & Azië &
de daaruit volgende conflicten leeft tot op de dag v vandaag voort
• Rome
- Stad die als prototype geld v alles wat Europees is uit Azië voortgekomen
- Vergilius: vluchtte de R oervader Aeneas uit het brandende Troje terwijl hij
zijn vader op zijn rug droeg
1. De indeling vd tijd in tijdvakken
Artificieel & diep ingesleten
• Wordt bepaald dr de wijze waarop Europese smlevingen met het verleden
omgingen
• Renaissance
3 periodes
1. Klassieke oudheid
2. Middeleeuwen
3. Nieuwe/eigen tijd
• Overgang
Zeer geleidelijk
Pas achteraf en in terugblik geduid
Humanisme
• Petrarca
In eig tijd wedijveren met de klassieke oudheid dr teksten op te sporen & te
bestuderen
• Flavio Biondo: Roma triumphans
Presentatie v pauzen als nazaten vd Romeinse keizers
• Giorgio Vasari
Duidde zijn eig tijd aan als de Rinascita (wedergeboorte) vd klassieke
oudheid
‘Middeleeuwen’
• 1ste pers die het gebruikte: Christoph Cellarius (historia medii aevi)
• Charles du Fresne: Glossarium ad scriptores mediae et infimae latinitatis
2. De start ve nieuwe tijd
2.1 Ontwikkelingen
Op intellectueel vlak
● 1450: Europese boekdrukkunst
● 1447: astronomische kalender in losse letters
● 1454: eerste aflaatbrief en pamflet gedrukt
● 1455 – 1456: 42-regelige Bijbel
Op religieus vlak
, • Oktober 1517: Maarten Luther werkt zijn 95 stellingen uit
• => Onherroepelijk splijten vd Latijnse christentijd
Op pol vlak
● 1453: einde Honderdjarige Oorlog = gecentraliseerde staatsvorming
● 1453
1. Val van Constantinopel en einde van Romeinse Rijk
2. Expansie Ottomanen (Grieken, Bulgaren, Joegoslaven, delen Servië…)
3. Blijvende aanwezigheid van de islam in Europa
= Ontstaan idee van botsing der beschaving qua culturen
● 1492: Reconquista van Granada door Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië
Op geografisch vlak
Europeanen brengen de rest van de wereld in hun invloedssfeer
● 1492: ‘ontdekking’ v Amerika dr Columbus na de Noormannen (10e eeuw) & Baskische
vissers (15e eeuw) in Newfoundland
● 1494: Verdrag v Tordesillas: paus Alexander VI trekt denkbeeldige lijn 1700 km ten westen
van Kaapverdische eilanden
- Westen (o.a. Brazilië): Portugal
- Oosten (o.a. Hispaniola en Cuba): Castilië
• 1497 – 1499: Vasco da Gama via Kaap de Goede Hoop naar Indiaas subcontinent (ook
Magellaan met zeilreis rond de wereld)
• Magellaan
- Reis rond de wereld
- Zuidelijkste punt v Amerika → Indische oceaan
3. De 17e-eeuwse omslag
• Kleine ijstijd
- Langdurige koude periode
- Leidde tot een langdurige soc-econ & pol crisis die in bijna heel Europa een
ravage aanrichtte
• Herstel (2e helft 17e eeuw)
- Volkerenrecht als leidraad vd internat pol
- Nog steeds veel oorlogen
• Keerpunt
- Opkomst v rationalisme & empirie → toename wetenschappelijke kennis
- Klassieke auteurs bleven een referentiekader
,4. Het einde vd nieuwe tijd
• Franse revolutie (zomer 1789)
- Eindpunt vd nieuwe tijd
- Uitwissen vh ancien régime
- Veel vernieuwingen, houden nt allemaal stand
o Invoeren v departementen
o Uniform metriek stelsel
o Republikeinse kalender
o Invoering v rechtsgelijkheid: gelijkwaardigheid v iedere burger als
norm
• Andere econ & industriële revoluties: Engeland, Schotland, …
5. Conceptualisering
• Nieuwe tijd
- Benaming vd periode tss het midden vd 15e E & de Franse revolutie
- Suggereert een sterke breuk met de middeleeuwen & veronderstelt
continuïteit met de ‘nieuwste tijd’
• Vroege moderniteit
- Gang nr moderniteit wordt ingezet na de middeleeuwen
- Impliceert dat het proces rond 1800 nog lang nt voltooid is
- The past is a foreign country, they do things differently there (Hartley)
- Beklemtoont verschillen met de eigen tijd
o Econ: denken in termen v markten
o Gedachtenvrijheid
o Houding tov kerkelijk & wereldlijk gezag
o Kennisverwerving: opkomst empirie
o Mr invloed overheid: organisatie SZ, onderwijs, wegen met
belastinggeld
o Natie v gelijkheid
6. Conclusie
• 15e eeuwse smleving verschilt veel met de onze
• Ontwikkeling loopt nt steeds gelijkmatig
• Tal v ontw’en die vandaag ons bestaan structureren werden rond 1500 vh 1st
zichtbaar
H2: De idee Europa
1. De oorsprongsmythe
• Verhaal
, - Europa= Fenicische prinses die op het strand speelde & plots een witte
stier zag
- Die stier (=Zeus) pakt haar mee naar Kreta
- Kregen in totaal 3 kinderen
• Werd geschreven door Ovidius in zijn Metamorfosen
• Won aan belang tijdens het humanisme id 16e eeuw
• Colaert: herwerking vh verhaal in 1484
• Bologna (1480): 1ste humanistische editie ih latijn → meerdere herwerkingen
• Gechristianiseerde versie
- Verscheen ah einde vd 3e eeuw
- Kooplieden ontvoerden Europa en vervoerden haar in een schip (stier)
- Europa was voorbestemd als bruid vd Kretenzische koning Asterius
- Haar ontvoerders waren Europeanen en Europa was een Aziatische vrouw
2. V Middellandse zee naar Atlantische ruimte
• Middellandse zee was zeer lang een belangrijke plaats maar verliest aan invloed
door de ontdekking vh nieuw continent
• Verschuiving v pol dynamiek, econ groei & culturele groei nr de Atlantische
kusten
• Importeren v goud & zilver naar Europa om oorlogen te bekostigen
• Vanaf de 2e helft vd 15e eeuw vergrootten Europeanen hun wereld
• Europa
- Jongedame die zich liet meetronen & ontmaagden tot koningin
- Heel vaak voorgesteld door kunstenaars (Titiaan, Rembrandt, …)
- In antropomorfe kaart v Münsters: Cosmographia
• Het onbekende Amerika
- Fungeerde als Europa’s tegenpool
- Liet aan de verbeelding toe vd Europeanen
- De landing v Vespucci (Filip Galle)
o Vespucci als moderne kruisvader
o Kannibalen branden vuur
3. Ex Oriente lux? Europa vs Azië
• Europa = Aziatische vrouw die dr goddelijke belager werd overweldigd
• Tegenstelling tss Europa & Azië
• Ilias (Homerus)
- Trojaanse oorlog tss Myceense en Griekse vorst
- Het stereotype beeld ve onvermijdelijke tegenstelling tss Europa & Azië &
de daaruit volgende conflicten leeft tot op de dag v vandaag voort
• Rome
- Stad die als prototype geld v alles wat Europees is uit Azië voortgekomen
- Vergilius: vluchtte de R oervader Aeneas uit het brandende Troje terwijl hij
zijn vader op zijn rug droeg
