Methodiek module 1
Les 1
Inleiding - De brede basis van het sociaal werk
Sociaal werkers begeven zich in situaties en interveniëren in levens van mensen waarvan
veel andere beroepsgroepen ver verwijderd blijven. Ze houden zich bezig met
ontwikkelingen in de samenleving die het dagelijks leven van mensen diepgaand
beïnvloeden. Er is een grote verscheidenheid in functie, maar die vormen tegelijk een
eenheid.
1.5 Sociaal werk en politiek - De brede basis van het sociaal werk
We kennen 3 perspectieven op de relatie tussen politiek en sociaal werk en de functie van
sociaal werk:
1. Het emancipatie- en empowerment perspectief.
2. Het disciplinerings- en sociale beheersing perspectief.
3. Het sociaal functionerings- en ondersteuningsperspectief.
1.5.1 Emancipatie en empowerment - De brede basis van het sociaal werk
Emancipatie betekent zich bevrijden uit een onderdrukkende situatie en streven naar en
verwerven van gelijke rechten. Dit is een taai en complex proces. Sociaal werk heeft een
belangrijke rol gespeeld in emancipatiebewegingen van bijvoorbeeld vrouwen en etnische
minderheden. Sociaal werkers zoeken samenwerking en steun in de samenleving om de
meest onderdrukte en gemarginaliseerde mensen en groepen meer macht en zeggenschap
over hun levens en omgeving te laten krijgen.
4.2 De brede basis en generalistisch werken als spel tussen de lijnen - De brede basis
van het sociaal werk
Hiernaast is de brede basis van het sociaal werk in een matrix te zien. Alle methodische
werkwijzen, posities en professionele rollen en functies kunnen we plaatsen op twee
dimensies, namelijk die van individueel naar
collectief enerzijds en die van
hulpverlening en ondersteuning naar
activering en participatie anderzijds. Door
die twee dimensies met elkaar te kruisen,
ontstaan vier kwadranten. De brede basis
omvat al deze kwadranten, zij het dat er niet
door alle sociaal werkers noodzakelijkerwijs
op alle kwadranten wordt geïntervenieerd.
De genoemde interventies in de kwadranten
zijn willekeurige voorbeelden die een
illustratie zijn van het handelen in dat
kwadrant.
Generalistisch werken duidt eigenlijk op het vermogen om tussen de verschillende
kwadranten te bewegen. Dat wil niet zeggen dat in je ‘hoofdtaken’ het accent niet op een
van de vier kwadranten kan liggen. Het handelen betreft echter meer dan het kunnen
, schakelen tussen de kwadranten. Het generalistisch werken kenmerkt zich ook door het
verbinden van het micro-perspectief van het individu met het meso-perspectief van zijn
bredere omgeving en de organisaties en instituties waar hij mee te maken krijgt, en met het
macro-perspectief van de samenleving als geheel.
4.3 Methodisch handelen en de basis vormen in het sociaal werk - De brede basis van
het sociaal werk
Sociaal werk kent drie wortels:
1. Maatschappelijk werk
2. Sociaal-cultureel werk
3. Sociaal pedagogisch werk
Maatschappelijk werk als meer hulpverleningsgerichte discipline hanteert vaker precieze
methoden dan de andere disciplines binnen het sociaal werk. Hoe concreter de doelen zijn
die gesteld kunnen worden, hoe beter omgevingsfactoren kunnen worden buitengesloten of
beïnvloed, en hoe meer kennis over de handelingen waarmee een bepaald resultaat bereikt
wordt, hoe preciezer je methoden kunt formuleren en toepassen.
In het opbouwwerk of cultureel werk zijn doelen vaak gelaagd en gericht op meerdere
burgers en meerdere partijen. De context speelt daarbij een grote rol, maar een groot aantal
beïnvloede factoren bevindt zich buiten beeld of is niet controleerbaar. Constante reflectie
en bezinning zijn nodig om het handelen vorm te geven en bij te sturen. Dit vraagt veel van
het vakmanschap van sociaal werkers.
Voor inrichtingswerk en sociaalpedagogische hulpverlening is de situatie weer net iets
anders. Deze disciplines werken vaak aan verder weg gelegen, globale doelen over een
langere tijdsperiode. Het komt zelfs vaak voor dat de ondersteuning feitelijk gedurende de
gehele levensloop in meer of mindere mate noodzakelijk blijft.
De basis voor het sociaal werk, in welke hoedanigheid dan ook, is dat het methodisch
handelen veel vrijheidsgraden kent en dat vaker gehandeld wordt ‘in de geest van de
methode’ dan volgens vastomlijnde voorschriften. Dit betekent ook dat slechts een klein deel
van het handelen van sociaal werkers te typeren is als het systematisch toepassen van een
strikte methode.
Beroepscode
1. Sociaal werkers respecteren de intrinsieke waarde en waardigheid van mensen en
de rechten die daaruit voortvloeien.
2. Sociaal werkers respecteren het recht van burgers/cliënten om hun eigen leven te
bepalen en hun eigen beslissingen te nemen, zonder de rechten van anderen aan te
tasten.
3. Sociaal werkers stimuleren en bevorderen het recht te participeren in de
samenleving.
4. Sociaal werkers zien de menselijke persoon in samenhang met familie, sociale
gemeenschap en natuurlijke omgeving, ze vormen een geheel.
5. Sociaal werkers richten zich op de mogelijkheden en krachten van individuen en
gemeenschappen en bevorderen hun empowerment.
6. Sociaal werkers staan voor het bevorderen van sociale rechtvaardigheid in relatie
Les 1
Inleiding - De brede basis van het sociaal werk
Sociaal werkers begeven zich in situaties en interveniëren in levens van mensen waarvan
veel andere beroepsgroepen ver verwijderd blijven. Ze houden zich bezig met
ontwikkelingen in de samenleving die het dagelijks leven van mensen diepgaand
beïnvloeden. Er is een grote verscheidenheid in functie, maar die vormen tegelijk een
eenheid.
1.5 Sociaal werk en politiek - De brede basis van het sociaal werk
We kennen 3 perspectieven op de relatie tussen politiek en sociaal werk en de functie van
sociaal werk:
1. Het emancipatie- en empowerment perspectief.
2. Het disciplinerings- en sociale beheersing perspectief.
3. Het sociaal functionerings- en ondersteuningsperspectief.
1.5.1 Emancipatie en empowerment - De brede basis van het sociaal werk
Emancipatie betekent zich bevrijden uit een onderdrukkende situatie en streven naar en
verwerven van gelijke rechten. Dit is een taai en complex proces. Sociaal werk heeft een
belangrijke rol gespeeld in emancipatiebewegingen van bijvoorbeeld vrouwen en etnische
minderheden. Sociaal werkers zoeken samenwerking en steun in de samenleving om de
meest onderdrukte en gemarginaliseerde mensen en groepen meer macht en zeggenschap
over hun levens en omgeving te laten krijgen.
4.2 De brede basis en generalistisch werken als spel tussen de lijnen - De brede basis
van het sociaal werk
Hiernaast is de brede basis van het sociaal werk in een matrix te zien. Alle methodische
werkwijzen, posities en professionele rollen en functies kunnen we plaatsen op twee
dimensies, namelijk die van individueel naar
collectief enerzijds en die van
hulpverlening en ondersteuning naar
activering en participatie anderzijds. Door
die twee dimensies met elkaar te kruisen,
ontstaan vier kwadranten. De brede basis
omvat al deze kwadranten, zij het dat er niet
door alle sociaal werkers noodzakelijkerwijs
op alle kwadranten wordt geïntervenieerd.
De genoemde interventies in de kwadranten
zijn willekeurige voorbeelden die een
illustratie zijn van het handelen in dat
kwadrant.
Generalistisch werken duidt eigenlijk op het vermogen om tussen de verschillende
kwadranten te bewegen. Dat wil niet zeggen dat in je ‘hoofdtaken’ het accent niet op een
van de vier kwadranten kan liggen. Het handelen betreft echter meer dan het kunnen
, schakelen tussen de kwadranten. Het generalistisch werken kenmerkt zich ook door het
verbinden van het micro-perspectief van het individu met het meso-perspectief van zijn
bredere omgeving en de organisaties en instituties waar hij mee te maken krijgt, en met het
macro-perspectief van de samenleving als geheel.
4.3 Methodisch handelen en de basis vormen in het sociaal werk - De brede basis van
het sociaal werk
Sociaal werk kent drie wortels:
1. Maatschappelijk werk
2. Sociaal-cultureel werk
3. Sociaal pedagogisch werk
Maatschappelijk werk als meer hulpverleningsgerichte discipline hanteert vaker precieze
methoden dan de andere disciplines binnen het sociaal werk. Hoe concreter de doelen zijn
die gesteld kunnen worden, hoe beter omgevingsfactoren kunnen worden buitengesloten of
beïnvloed, en hoe meer kennis over de handelingen waarmee een bepaald resultaat bereikt
wordt, hoe preciezer je methoden kunt formuleren en toepassen.
In het opbouwwerk of cultureel werk zijn doelen vaak gelaagd en gericht op meerdere
burgers en meerdere partijen. De context speelt daarbij een grote rol, maar een groot aantal
beïnvloede factoren bevindt zich buiten beeld of is niet controleerbaar. Constante reflectie
en bezinning zijn nodig om het handelen vorm te geven en bij te sturen. Dit vraagt veel van
het vakmanschap van sociaal werkers.
Voor inrichtingswerk en sociaalpedagogische hulpverlening is de situatie weer net iets
anders. Deze disciplines werken vaak aan verder weg gelegen, globale doelen over een
langere tijdsperiode. Het komt zelfs vaak voor dat de ondersteuning feitelijk gedurende de
gehele levensloop in meer of mindere mate noodzakelijk blijft.
De basis voor het sociaal werk, in welke hoedanigheid dan ook, is dat het methodisch
handelen veel vrijheidsgraden kent en dat vaker gehandeld wordt ‘in de geest van de
methode’ dan volgens vastomlijnde voorschriften. Dit betekent ook dat slechts een klein deel
van het handelen van sociaal werkers te typeren is als het systematisch toepassen van een
strikte methode.
Beroepscode
1. Sociaal werkers respecteren de intrinsieke waarde en waardigheid van mensen en
de rechten die daaruit voortvloeien.
2. Sociaal werkers respecteren het recht van burgers/cliënten om hun eigen leven te
bepalen en hun eigen beslissingen te nemen, zonder de rechten van anderen aan te
tasten.
3. Sociaal werkers stimuleren en bevorderen het recht te participeren in de
samenleving.
4. Sociaal werkers zien de menselijke persoon in samenhang met familie, sociale
gemeenschap en natuurlijke omgeving, ze vormen een geheel.
5. Sociaal werkers richten zich op de mogelijkheden en krachten van individuen en
gemeenschappen en bevorderen hun empowerment.
6. Sociaal werkers staan voor het bevorderen van sociale rechtvaardigheid in relatie
