Systemisch werken
Inhoud
,Hoofdstuk 1: Bestaat het gezin?............................................................................. 4
Inleiding............................................................................................................... 4
Verschillende lenzen............................................................................................ 4
Hoofdstuk 2: Een systemische bril..........................................................................6
Inleiding............................................................................................................... 6
Een korte geschiedenis....................................................................................... 6
Denken en doen.................................................................................................. 6
Systeemtheoretische uitgangspunten.................................................................6
Hoofdstuk 3: Hulpverlenen: een persoonlijk vak....................................................9
Inleiding............................................................................................................... 9
Het gezin van oorsprong..................................................................................... 9
Levenservaring.................................................................................................... 9
De eigen culturele inbedding.............................................................................. 9
De invloed van opleiding, professie en organisaties op de hulpverlener...........10
De samenleving als context.............................................................................. 10
De interne dialoog............................................................................................. 10
Hoofdstuk 4: Zo gaat het niet langer....................................................................10
Inleiding............................................................................................................. 10
Andere tijden, andere mensen..........................................................................10
Hulpvragen........................................................................................................ 11
De weg naar de hulpverlening..........................................................................11
Redenen voor het betrekken van anderen........................................................11
Hoofdstuk 5: Kennismaken; de start van de werkrelatie......................................12
Inleiding............................................................................................................. 12
1. De context van de hulpvraag........................................................................12
2. De materiele en fysieke omgeving................................................................13
3. Creëren van een werkkader..........................................................................13
4. Ruimte maken om te spreken........................................................................13
Hoofdstuk 6: In kaart brengen.............................................................................. 14
Inleiding............................................................................................................. 14
Wat is er aan de hand?...................................................................................... 14
Wat brengt jullie hier en wat zijn jullie aarzelingen?.........................................14
Wat zijn de effecten van problemen op jullie relaties?......................................15
Wat zijn relevante relationele en familiale contexten?......................................15
Wat zijn mogelijke culturele en maatschappelijke invloeden?...........................15
Wat loopt en liep er goed?................................................................................. 15
Wat zouden jullie willen?................................................................................... 15
, Wat gaan we nu doen?...................................................................................... 16
Hoofdstuk 7: De positionering van de hulpverlener.............................................16
Inleiding............................................................................................................. 16
Positionering...................................................................................................... 16
Druk op de positionering................................................................................... 17
Wat helpt?......................................................................................................... 17
Hoofdstuk 8: Spreken- met wie?...........................................................................18
Inleiding............................................................................................................. 18
Spreken met individuen..................................................................................... 18
Spreken met paren............................................................................................ 19
Spreken met ouders.......................................................................................... 21
Spreken met gezinnen....................................................................................... 22
Groepen en netwerken...................................................................................... 23
Groepen......................................................................................................... 23
Netwerken...................................................................................................... 23
Settingkeuze..................................................................................................... 23
Veranderen van setting..................................................................................... 23
Hoofdstuk 9: Individuele kwetsbaarheid in context..............................................24
Inleiding............................................................................................................. 24
Individuele diagnoses........................................................................................ 24
De wisselwerking individuele kwetsbaarheid en context...................................24
Een leidraad voor contextualiseren...................................................................24
Relationele effecten........................................................................................... 25
Het betrekken van familieleden en partner.......................................................26
Patronen in de hulpverlening............................................................................. 27
Omgaan met verschillen in teams.....................................................................27
Hoofdstuk 10: Meervoudige complexe problematiek............................................28
Inleiding............................................................................................................. 28
Hulpverleners onder druk.................................................................................. 28
Hoe positioneer ik mij?...................................................................................... 28
Hoe veilig is de situatie en hoe werk ik aan meer veiligheid?...........................29
Wie betrek ik bij de hulpverlening?...................................................................30
Hoe blijf ik reflectief?......................................................................................... 30
Hoofdstuk 11: De systemische hulpverlener in actie............................................31
Inleiding............................................................................................................. 31
Systemische vragen en relationeel luisteren.....................................................31
Herkaderen en positief connoteren...................................................................32
, Vertragen en uitvergroten................................................................................. 32
Externaliseren en ontschuldigen.......................................................................33
Visualiseren....................................................................................................... 33
Non-verbale interventies en in beweging komen..............................................34
Feedback en bijsturen....................................................................................... 34
Hoofdstuk 12: Verandering: een epiloog..............................................................34
Inleiding............................................................................................................. 34
Een veelheid aan invloeden.............................................................................. 34
Wat draagt bij?.................................................................................................. 35
De hulpverlener................................................................................................. 36
Doelgericht........................................................................................................ 36
Voor iedereen anders........................................................................................ 36
Wanneer afsluiten?............................................................................................ 36
Hoofdstuk 1: Bestaat het gezin?
Inleiding
Systemisch werken houdt in dat gekeken wordt naar de context waarin mensen
leven en waarin problemen en klachten zich voordoen. Dat kan betekenen dat er
sprake is van gesprekken met meerdere personen: familieleden, naasten, of
andere mensen.
Het kan ook betekenen dat de hulpverlener in gesprekken met individuen
aandacht besteedt aan wie er allemaal een rol spelen in het leven de client en
wie er betrokken zijn bij de problemen.
Hulpverleners die systemisch werken, kunnen kiezen uit meerdere invalshoeken
en vele interventies. Ondanks deze brede waaier aan mogelijkheden zijn er
globale handvatten te formuleren die kunnen dienen als rode draad bij
systemisch werken, zowel met individuen als met paren, met ouders of in
groepen en netwerken.
Een ‘systemische bril’ impliceert een specifieke wijze van kijken naar ‘gewone’
relaties en dagelijkse interacties, maar ook naar problemen in relaties, naar de
rol van de hulpverlener en naar wat mogelijk verandering kan geven. De
systemische bril stuurt het handelen.
Zo vormt het boek een kompas voor hulpverleners om op koers te blijven en een
reflectieve positie te verkrijgen of te behouden.
Verschillende lenzen
Opvattingen worden ontleend aan gepopulariseerde wetenschappelijke theorieën
en verspreid via media, boeken en reclame. Zij worden ook uitgedragen door
scholen en door instellingen die zich met gezinnen bezighouden. Die opvattingen
zijn nogal eens stereotiep en leiden tot vaste normen waaraan gezinnen en
families moeten voldoen.
Als je maar één lens hanteert, raakt de complexiteit van gezinnen en families uit
het vizier.
Inhoud
,Hoofdstuk 1: Bestaat het gezin?............................................................................. 4
Inleiding............................................................................................................... 4
Verschillende lenzen............................................................................................ 4
Hoofdstuk 2: Een systemische bril..........................................................................6
Inleiding............................................................................................................... 6
Een korte geschiedenis....................................................................................... 6
Denken en doen.................................................................................................. 6
Systeemtheoretische uitgangspunten.................................................................6
Hoofdstuk 3: Hulpverlenen: een persoonlijk vak....................................................9
Inleiding............................................................................................................... 9
Het gezin van oorsprong..................................................................................... 9
Levenservaring.................................................................................................... 9
De eigen culturele inbedding.............................................................................. 9
De invloed van opleiding, professie en organisaties op de hulpverlener...........10
De samenleving als context.............................................................................. 10
De interne dialoog............................................................................................. 10
Hoofdstuk 4: Zo gaat het niet langer....................................................................10
Inleiding............................................................................................................. 10
Andere tijden, andere mensen..........................................................................10
Hulpvragen........................................................................................................ 11
De weg naar de hulpverlening..........................................................................11
Redenen voor het betrekken van anderen........................................................11
Hoofdstuk 5: Kennismaken; de start van de werkrelatie......................................12
Inleiding............................................................................................................. 12
1. De context van de hulpvraag........................................................................12
2. De materiele en fysieke omgeving................................................................13
3. Creëren van een werkkader..........................................................................13
4. Ruimte maken om te spreken........................................................................13
Hoofdstuk 6: In kaart brengen.............................................................................. 14
Inleiding............................................................................................................. 14
Wat is er aan de hand?...................................................................................... 14
Wat brengt jullie hier en wat zijn jullie aarzelingen?.........................................14
Wat zijn de effecten van problemen op jullie relaties?......................................15
Wat zijn relevante relationele en familiale contexten?......................................15
Wat zijn mogelijke culturele en maatschappelijke invloeden?...........................15
Wat loopt en liep er goed?................................................................................. 15
Wat zouden jullie willen?................................................................................... 15
, Wat gaan we nu doen?...................................................................................... 16
Hoofdstuk 7: De positionering van de hulpverlener.............................................16
Inleiding............................................................................................................. 16
Positionering...................................................................................................... 16
Druk op de positionering................................................................................... 17
Wat helpt?......................................................................................................... 17
Hoofdstuk 8: Spreken- met wie?...........................................................................18
Inleiding............................................................................................................. 18
Spreken met individuen..................................................................................... 18
Spreken met paren............................................................................................ 19
Spreken met ouders.......................................................................................... 21
Spreken met gezinnen....................................................................................... 22
Groepen en netwerken...................................................................................... 23
Groepen......................................................................................................... 23
Netwerken...................................................................................................... 23
Settingkeuze..................................................................................................... 23
Veranderen van setting..................................................................................... 23
Hoofdstuk 9: Individuele kwetsbaarheid in context..............................................24
Inleiding............................................................................................................. 24
Individuele diagnoses........................................................................................ 24
De wisselwerking individuele kwetsbaarheid en context...................................24
Een leidraad voor contextualiseren...................................................................24
Relationele effecten........................................................................................... 25
Het betrekken van familieleden en partner.......................................................26
Patronen in de hulpverlening............................................................................. 27
Omgaan met verschillen in teams.....................................................................27
Hoofdstuk 10: Meervoudige complexe problematiek............................................28
Inleiding............................................................................................................. 28
Hulpverleners onder druk.................................................................................. 28
Hoe positioneer ik mij?...................................................................................... 28
Hoe veilig is de situatie en hoe werk ik aan meer veiligheid?...........................29
Wie betrek ik bij de hulpverlening?...................................................................30
Hoe blijf ik reflectief?......................................................................................... 30
Hoofdstuk 11: De systemische hulpverlener in actie............................................31
Inleiding............................................................................................................. 31
Systemische vragen en relationeel luisteren.....................................................31
Herkaderen en positief connoteren...................................................................32
, Vertragen en uitvergroten................................................................................. 32
Externaliseren en ontschuldigen.......................................................................33
Visualiseren....................................................................................................... 33
Non-verbale interventies en in beweging komen..............................................34
Feedback en bijsturen....................................................................................... 34
Hoofdstuk 12: Verandering: een epiloog..............................................................34
Inleiding............................................................................................................. 34
Een veelheid aan invloeden.............................................................................. 34
Wat draagt bij?.................................................................................................. 35
De hulpverlener................................................................................................. 36
Doelgericht........................................................................................................ 36
Voor iedereen anders........................................................................................ 36
Wanneer afsluiten?............................................................................................ 36
Hoofdstuk 1: Bestaat het gezin?
Inleiding
Systemisch werken houdt in dat gekeken wordt naar de context waarin mensen
leven en waarin problemen en klachten zich voordoen. Dat kan betekenen dat er
sprake is van gesprekken met meerdere personen: familieleden, naasten, of
andere mensen.
Het kan ook betekenen dat de hulpverlener in gesprekken met individuen
aandacht besteedt aan wie er allemaal een rol spelen in het leven de client en
wie er betrokken zijn bij de problemen.
Hulpverleners die systemisch werken, kunnen kiezen uit meerdere invalshoeken
en vele interventies. Ondanks deze brede waaier aan mogelijkheden zijn er
globale handvatten te formuleren die kunnen dienen als rode draad bij
systemisch werken, zowel met individuen als met paren, met ouders of in
groepen en netwerken.
Een ‘systemische bril’ impliceert een specifieke wijze van kijken naar ‘gewone’
relaties en dagelijkse interacties, maar ook naar problemen in relaties, naar de
rol van de hulpverlener en naar wat mogelijk verandering kan geven. De
systemische bril stuurt het handelen.
Zo vormt het boek een kompas voor hulpverleners om op koers te blijven en een
reflectieve positie te verkrijgen of te behouden.
Verschillende lenzen
Opvattingen worden ontleend aan gepopulariseerde wetenschappelijke theorieën
en verspreid via media, boeken en reclame. Zij worden ook uitgedragen door
scholen en door instellingen die zich met gezinnen bezighouden. Die opvattingen
zijn nogal eens stereotiep en leiden tot vaste normen waaraan gezinnen en
families moeten voldoen.
Als je maar één lens hanteert, raakt de complexiteit van gezinnen en families uit
het vizier.
