INLEIDING TOT HET RECHT
INHOUDSOPGAVE
Inleiding tot het recht ...................................................................................................................................... 1
Les 1: het Belgisch rechtssysteem in een internationale rechtsorde, deel I ...................................................... 3
Introductie tot de rechtsstaat ......................................................................................................................... 9
Bronnen van de rechtstaat ............................................................................................................................ 11
Hiërarchie der rechtsnormen, zie les 5 ......................................................................................................... 15
Les 2: het belgisch rechtssysteem in internationale rechtsorde (deel 2) ......................................................... 17
De beleidsniveau en hun rechtsbronnen ...................................................................................................... 17
Verdragingen: tot stand koming ................................................................................................................... 19
De europese rechterlijke macht: de bronnnen, wat zij beslissen en hoe zien die arresten eruit? ............... 29
Les 3: de beleidsniveau’s en hun rechtsbronnen ............................................................................................ 30
Het nationale niveau: .................................................................................................................................... 30
Het federale niveau ....................................................................................................................................... 38
Les 4: de beleidsniveau’s en hun bronnen deel 2 ........................................................................................... 49
De federale bestuurscolleges ...................................................................................................................... 53
De deelstaten: gemeenschappen en gewesten ............................................................................................ 54
Het provinciaal niveau................................................................................................................................... 58
Het lokale niveau........................................................................................................................................... 59
Les 5: hiërarchie der normen .......................................................................................................................... 61
5.1 Hierarchie der rechtsnormen .................................................................................................................. 61
Deel 2: Introductie tot enkele specifieke rechtstakken ...................................................................................... 70
5.2 Fundamentele rechten en vrijheden ....................................................................................................... 70
5.3 Rechtsbronnen ........................................................................................................................................ 71
5.4 Inhoud van de mensenrechten ............................................................................................................... 74
5.5 Voorbeelden horizontale werking ........................................................................................................... 84
Gastcollege: raad van State ............................................................................................................................ 85
Gastcollege Vlaams mensenrechten instituut ................................................................................................ 97
les 8: strafuitvoering en strafrecht ............................................................................................................... 111
Strafrecht .................................................................................................................................................... 111
Materieel strafrecht .................................................................................................................................... 113
Soorten straffen: ......................................................................................................................................... 123
strafprocesrecht .......................................................................................................................................... 131
1
, strafuitvoering/opvolging ........................................................................................................................... 134
Les 9: burgerlijk recht ................................................................................................................................... 137
Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht .............................................................................................. 137
Personen-, familie- en relatievermogensrecht ........................................................................................... 142
natuurlijke personen .............................................................................................................................. 142
VERTICALE RELATIES ............................................................................................................................... 144
horizontale relaties................................................................................................................................. 146
Erfrecht ....................................................................................................................................................... 152
Les 10: Totstandkoming van recht op nationaal en internationaal niveau .................................................... 164
Nationaal niveau ..................................................................................................................................... 164
totstanskomingsproces wetgeving ...................................................................................................... 165
de europese raad en de raad van de europese unie ..................................................................................... 188
institutioneel kader ..................................................................................................................................... 189
besluitvormingsproces ................................................................................................................................ 190
het huis van de lidstaten ............................................................................................................................. 195
de europese raad ........................................................................................................................................ 195
de raad van de europese unie ..................................................................................................................... 196
HET SECRETARIAAT -generaal van de raad ................................................................................................. 202
gastcollege: Vlaams mensenrechtinstituut ................................................................................................... 213
Vormen van discriminatie ........................................................................................................................... 215
Eerstelijnsdiensten – werkingsprincipes ............................................................................................ 218
Gastcollege: Personen en familierecht ......................................................................................................... 218
Horizontale relaties: samenlevingsvormen: ................................................................................................ 218
Primair (relatie) vermogensrecht ................................................................................................................ 219
Secundaire relatievermogensrecht ............................................................................................................. 221
Gevolgen bij relatiebreuk ............................................................................................................................ 224
Gevolgen bij overlijden ............................................................................................................................... 226
Les 7, aanvulling op het gastcollege................................................................................................................ 226
Natuurlijke persoon .................................................................................................................................... 226
Verticale relaties ......................................................................................................................................... 228
Erfrecht ....................................................................................................................................................... 229
Les 8: Een inleiding tot het strafprocesrecht in de praktijk ........................................................................... 235
8.1 Zedendossier ......................................................................................................................................... 238
8.2 Smokkel van namaaksigaretten ........................................................................................................... 242
2
,LES 1: HET BELGISCH RECHTSSYSTEEM IN EEN INTERNATIONALE RECHTSORDE, DEEL I
verschil wet en decreet
rechtsfeit en rechtshandeling
verboden en strafbaar
wat is die instelling
WAT IS RECHT?
Rechtsregels zijn gedragsvoorschriften die de bedoeling hebben om de maatschappij te sturen en afdwingbaar
zijn door de overheid. Rechtsregels worden geanalyseerd in rechtsleer maar rechtsregels zijn de belangrijkste
bronnen. Juristen moeten gewone taal gebruiken maar er worden ook heel specifieke termen gebruikt.
Statistisch significant = een bewezen verband tussen bepaalde elementen. Er wordt soms gezegd dat
discriminatie verboden maar is dus niet strafbaar.
- Verdachte: heeft nog geen straf gekregen
- Beklaagde: dan word je aangeklaagd voor iets
- Veroordeelde: krijg je al een straf
3
, - Gebod: je moet iets doen, verbod: je mag iets niet doen. Bv je mag niet deelnemen aan iets. Het richt
tot iedereen of specifieke groep (alle huurders) of individu.
- Recht legt ook regels op aan zichzelf want degene die die opmaken moeten die ook volgen, ze zijn ook
geboden. Regels worden opgestelt door de overheid en hebben bepaalde doelstellingen, de bedoeling
is dat ze het gedrag willen sturen. De beleidsmakers moeten dan kiezen wat ze willen bereiken. Regels
hebben een bedoeling maar wilt niet zeggen dat ze dat gaan bereiken. Het effect krijgt vaak veel
minder aandacht dan de doelstellingen die ze hebben. Of een egel effect heeft of niet dat is iets wat
grondwettelijk hof na gaat.
- Regels worden opgesteld door overheid en vertrekken uit bepaalde doelstelling. Regels hebben als
bedoeling gedrag van maatschappij te sturen in bepaalde richting. Maar of dat effect er is en of er
neveneffecten zijn is een andere vraag = grootste valkuil. Je moet niet enkel kijken naar de
doelstellingen maar ook naar de effecten.
- Regels zijn afdwingbaar door de overheid
o Afdwingbaar, wilt niet zeggen dat afdwingen nodig is, vaak volgen mensen die gewoon
spontaan. Als dat niet is dan komt de overheid tussen om die te afdwingen. Als er afdwinging
nodig is wordt dat gebeurd door de overheid
- Regels van openbare orde: regels en wetten die zo belangrijk zijn dat er niet van mag worden
afgeweken, die de essentiële belangen van de staat raakt. Bv het strafrecht. De zwaardere misdrijven
daar komt de overheid zelf tussen.
- Een sanctie: een middel om de naleving van het recht af te dwingen: als je u gediscrimineerd voelt dan
kan de rechter beslissen dat de discriminatie moet stoppen en dat is een sanctie. Gasboetes, is
administratieve sanctie. Niet op alle rechtsregels staan sancties, dat kunnen ok definities zijn of
bepaalde werkwijze bepalen, bv gasboetes, aan bedrijven als ze de regelgeving niet naleven
- Het recht is het geheel van de regels en de instellingen om de samenleving te sturen
- Een straf krijg je als je een misdrijf pleegt
- Decreet: betreffen gemeenschaps- en gewestmateries en worden ook door hun gestemd, bekrachtigd
en afgekondigd.
Een wet is op federaal niveau en geldt dus voor heel België terwijl een decreet op gemeenschaps- en gewest
niveau geldt. Een ordonnantie is gemaakt door het Brussels Hoofdstedelijk parlement en geldt voor Brussels
Hoofdstedelijk gewest.
Een sanctie is een algemene term voor elke negatieve maatregel die iemand krijgt als hij een regel overtreedt.
Dat kan van alles zijn: straf, boete, herstelmaatregel, waarschuwing...
Sanctie = het brede begrip.
Een straf is een specifieke soort sanctie die door een rechter wordt opgelegd als iemand de wet heeft
overtreden, meestal in het strafrecht.
Bijvoorbeeld: gevangenisstraf, geldboete, werkstraf.
➔ Alle straffen zijn sancties, maar niet alle sancties zijn straffen
“HET” RECHT:
4
INHOUDSOPGAVE
Inleiding tot het recht ...................................................................................................................................... 1
Les 1: het Belgisch rechtssysteem in een internationale rechtsorde, deel I ...................................................... 3
Introductie tot de rechtsstaat ......................................................................................................................... 9
Bronnen van de rechtstaat ............................................................................................................................ 11
Hiërarchie der rechtsnormen, zie les 5 ......................................................................................................... 15
Les 2: het belgisch rechtssysteem in internationale rechtsorde (deel 2) ......................................................... 17
De beleidsniveau en hun rechtsbronnen ...................................................................................................... 17
Verdragingen: tot stand koming ................................................................................................................... 19
De europese rechterlijke macht: de bronnnen, wat zij beslissen en hoe zien die arresten eruit? ............... 29
Les 3: de beleidsniveau’s en hun rechtsbronnen ............................................................................................ 30
Het nationale niveau: .................................................................................................................................... 30
Het federale niveau ....................................................................................................................................... 38
Les 4: de beleidsniveau’s en hun bronnen deel 2 ........................................................................................... 49
De federale bestuurscolleges ...................................................................................................................... 53
De deelstaten: gemeenschappen en gewesten ............................................................................................ 54
Het provinciaal niveau................................................................................................................................... 58
Het lokale niveau........................................................................................................................................... 59
Les 5: hiërarchie der normen .......................................................................................................................... 61
5.1 Hierarchie der rechtsnormen .................................................................................................................. 61
Deel 2: Introductie tot enkele specifieke rechtstakken ...................................................................................... 70
5.2 Fundamentele rechten en vrijheden ....................................................................................................... 70
5.3 Rechtsbronnen ........................................................................................................................................ 71
5.4 Inhoud van de mensenrechten ............................................................................................................... 74
5.5 Voorbeelden horizontale werking ........................................................................................................... 84
Gastcollege: raad van State ............................................................................................................................ 85
Gastcollege Vlaams mensenrechten instituut ................................................................................................ 97
les 8: strafuitvoering en strafrecht ............................................................................................................... 111
Strafrecht .................................................................................................................................................... 111
Materieel strafrecht .................................................................................................................................... 113
Soorten straffen: ......................................................................................................................................... 123
strafprocesrecht .......................................................................................................................................... 131
1
, strafuitvoering/opvolging ........................................................................................................................... 134
Les 9: burgerlijk recht ................................................................................................................................... 137
Buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht .............................................................................................. 137
Personen-, familie- en relatievermogensrecht ........................................................................................... 142
natuurlijke personen .............................................................................................................................. 142
VERTICALE RELATIES ............................................................................................................................... 144
horizontale relaties................................................................................................................................. 146
Erfrecht ....................................................................................................................................................... 152
Les 10: Totstandkoming van recht op nationaal en internationaal niveau .................................................... 164
Nationaal niveau ..................................................................................................................................... 164
totstanskomingsproces wetgeving ...................................................................................................... 165
de europese raad en de raad van de europese unie ..................................................................................... 188
institutioneel kader ..................................................................................................................................... 189
besluitvormingsproces ................................................................................................................................ 190
het huis van de lidstaten ............................................................................................................................. 195
de europese raad ........................................................................................................................................ 195
de raad van de europese unie ..................................................................................................................... 196
HET SECRETARIAAT -generaal van de raad ................................................................................................. 202
gastcollege: Vlaams mensenrechtinstituut ................................................................................................... 213
Vormen van discriminatie ........................................................................................................................... 215
Eerstelijnsdiensten – werkingsprincipes ............................................................................................ 218
Gastcollege: Personen en familierecht ......................................................................................................... 218
Horizontale relaties: samenlevingsvormen: ................................................................................................ 218
Primair (relatie) vermogensrecht ................................................................................................................ 219
Secundaire relatievermogensrecht ............................................................................................................. 221
Gevolgen bij relatiebreuk ............................................................................................................................ 224
Gevolgen bij overlijden ............................................................................................................................... 226
Les 7, aanvulling op het gastcollege................................................................................................................ 226
Natuurlijke persoon .................................................................................................................................... 226
Verticale relaties ......................................................................................................................................... 228
Erfrecht ....................................................................................................................................................... 229
Les 8: Een inleiding tot het strafprocesrecht in de praktijk ........................................................................... 235
8.1 Zedendossier ......................................................................................................................................... 238
8.2 Smokkel van namaaksigaretten ........................................................................................................... 242
2
,LES 1: HET BELGISCH RECHTSSYSTEEM IN EEN INTERNATIONALE RECHTSORDE, DEEL I
verschil wet en decreet
rechtsfeit en rechtshandeling
verboden en strafbaar
wat is die instelling
WAT IS RECHT?
Rechtsregels zijn gedragsvoorschriften die de bedoeling hebben om de maatschappij te sturen en afdwingbaar
zijn door de overheid. Rechtsregels worden geanalyseerd in rechtsleer maar rechtsregels zijn de belangrijkste
bronnen. Juristen moeten gewone taal gebruiken maar er worden ook heel specifieke termen gebruikt.
Statistisch significant = een bewezen verband tussen bepaalde elementen. Er wordt soms gezegd dat
discriminatie verboden maar is dus niet strafbaar.
- Verdachte: heeft nog geen straf gekregen
- Beklaagde: dan word je aangeklaagd voor iets
- Veroordeelde: krijg je al een straf
3
, - Gebod: je moet iets doen, verbod: je mag iets niet doen. Bv je mag niet deelnemen aan iets. Het richt
tot iedereen of specifieke groep (alle huurders) of individu.
- Recht legt ook regels op aan zichzelf want degene die die opmaken moeten die ook volgen, ze zijn ook
geboden. Regels worden opgestelt door de overheid en hebben bepaalde doelstellingen, de bedoeling
is dat ze het gedrag willen sturen. De beleidsmakers moeten dan kiezen wat ze willen bereiken. Regels
hebben een bedoeling maar wilt niet zeggen dat ze dat gaan bereiken. Het effect krijgt vaak veel
minder aandacht dan de doelstellingen die ze hebben. Of een egel effect heeft of niet dat is iets wat
grondwettelijk hof na gaat.
- Regels worden opgesteld door overheid en vertrekken uit bepaalde doelstelling. Regels hebben als
bedoeling gedrag van maatschappij te sturen in bepaalde richting. Maar of dat effect er is en of er
neveneffecten zijn is een andere vraag = grootste valkuil. Je moet niet enkel kijken naar de
doelstellingen maar ook naar de effecten.
- Regels zijn afdwingbaar door de overheid
o Afdwingbaar, wilt niet zeggen dat afdwingen nodig is, vaak volgen mensen die gewoon
spontaan. Als dat niet is dan komt de overheid tussen om die te afdwingen. Als er afdwinging
nodig is wordt dat gebeurd door de overheid
- Regels van openbare orde: regels en wetten die zo belangrijk zijn dat er niet van mag worden
afgeweken, die de essentiële belangen van de staat raakt. Bv het strafrecht. De zwaardere misdrijven
daar komt de overheid zelf tussen.
- Een sanctie: een middel om de naleving van het recht af te dwingen: als je u gediscrimineerd voelt dan
kan de rechter beslissen dat de discriminatie moet stoppen en dat is een sanctie. Gasboetes, is
administratieve sanctie. Niet op alle rechtsregels staan sancties, dat kunnen ok definities zijn of
bepaalde werkwijze bepalen, bv gasboetes, aan bedrijven als ze de regelgeving niet naleven
- Het recht is het geheel van de regels en de instellingen om de samenleving te sturen
- Een straf krijg je als je een misdrijf pleegt
- Decreet: betreffen gemeenschaps- en gewestmateries en worden ook door hun gestemd, bekrachtigd
en afgekondigd.
Een wet is op federaal niveau en geldt dus voor heel België terwijl een decreet op gemeenschaps- en gewest
niveau geldt. Een ordonnantie is gemaakt door het Brussels Hoofdstedelijk parlement en geldt voor Brussels
Hoofdstedelijk gewest.
Een sanctie is een algemene term voor elke negatieve maatregel die iemand krijgt als hij een regel overtreedt.
Dat kan van alles zijn: straf, boete, herstelmaatregel, waarschuwing...
Sanctie = het brede begrip.
Een straf is een specifieke soort sanctie die door een rechter wordt opgelegd als iemand de wet heeft
overtreden, meestal in het strafrecht.
Bijvoorbeeld: gevangenisstraf, geldboete, werkstraf.
➔ Alle straffen zijn sancties, maar niet alle sancties zijn straffen
“HET” RECHT:
4
