Samenvatting
Internationaal Recht
INLEIDING TOT HET INTERNATIONAAL RECHT
Rechtstheorie als disclaimer
Twail / evil: er zijn verschillende visies over het internationaal recht: je
cultuur en omgeving spelen mee in hoe je naar regels kijkt
- Twail = Third World Approaches to International Law
- Evil = Eurocentric Vision of International Law
1. Algemene kenmerken van het Internationaal Recht
Waarom hebben we internationaal recht?
- Vreedzame co-existentie (naast elkaar kunnen leven) en
samenwerking (globale problemen samen aanpakken)
- Politiek project:
o Agendasetting: (bv. SDGs) niet politiek bindend
o Momentum: door Parijsakkoord creëert men momentum
waardoor er nationaalrechtelijk iets aan wordt gedaan
o Lawfare: men gaat zaken onder de aandacht van de bevolking
brengen door een soort van stunt
- De globalisering kent een voortdurende groei van internationaal
recht
- Fragmentering en nichevorming: je kan vandaag als internationaal
jurist niet mee zijn met alles: elke jurist heft zijn specialiteit
(milieurecht, financieel recht, familierecht, oorlogsrecht,
handelsrecht, …)
Wat is internationaal recht?
Functionele definitie: regels die betrekkingen tussen staten regelen
- Is het grote verschil met nationaal recht
- Internationaal publiekrecht ≠ internationaal privaatrecht (= set van
voorrangsregels die gaan bepalen welk nationaal recht er moet
worden gebruikt, gaan we niet over praten)
1
,Formele definitie: internationaal recht = de bronnen van het internationaal
recht
- Verdragen, internationaal gewoonterecht, …
- Art. 38 Statuut IGH
- Soft law en resoluties staan hier niet in
Opdelen in primaire en secundaire regels:
- Primaire: inhoudelijke, concrete regels
- Secundaire: spelregels, 1e bachelor
Historische evolutie
Oudheid: oudst bewaarde verdrag: vredesverdrag Egypte-Hittieten
Middeleeuwen: ius naturale
- Recht werd gevonden door de goddelijke wil
- Sterke invloed van katholieke kerk
- Recht bestond zodat je niet in de hel zou belanden
17e E: overgang natuurrecht naar positief recht
- Positieve recht wordt gecreëerd door en voor staten
- Onafhankelijke soevereine staten staan in het middelpunt
- Grotius: over oorlog en vrede: maakte duidelijk dat we moesten
overgaan van natuurecht naar positiefrecht
De doorbraak van het positief recht kwam in de 18e/19e E:
18e E: E. de Vattel: Droits des Gens
- Term internationaal recht werd voor het eerst gebruikt
- Er was een toename aan (bilaterale) verdragen
19e E: professionalisering: organisaties worden opgericht, vakverenigingen
- Bv. International Law Association: open organisatie
- Bv. Institut de Droit International: opgericht in Gent, zeer elitair en
gesloten
- Dus: eerste internationale organisaties gaan ontstaan bv. Post Unie:
men hield zich bezig met één specifiek doel, dus nog niet
overkoepelend zoals VN of Volkenbond
- Opkomst van multilaterale verdragen
- Eerste conventie van Genève: over oorlogsrecht
- Eerste ervaringen met internationale geschillenbeslechting:
- Vredesgesprek over ontwapening en geschillenaanpak die anders
was dan oorlog
2
, - Onder invloed van de Russische tsaar kwamen 26tal landen samen
- Vredespaleis werd opgericht in Den Haag, met hierin het
Permanente Hof van Arbitrage en het Permanente Internationale
Gerechtshof
20e E: exponentiële groei wat betreft bronnen v internationale rechtspraak
en leden:
- Er komt een overkoepelende organisatie: Volkenbond (en later VN)
- Door het toetreden maar ook imploderen van een aantal staten
(Joegoslavië, Sovjet-Unie, …) wordt het meer mondiaal
- Codificatie van heel wat subdomeinen en nieuwe domeinen (bv.
Milieurecht)
- Veel regionale hoven en rechtbanken erbij: EHRM, Internationale
Strafhof, …
- Ook diversificatie van rechtssubjecten: niet meer enkel staten, maar
ook sprake over ondernemingen, individuen, handelsverdragen, ...
Horizontaal en onvolmaakt
Het Internationaal recht is een horizontaal (voornamelijk staten) en
onvolmaakt systeem: instemming van de staten is cruciaal. Het
uitgangspunt is soevereine gelijkheid.
In deze context kunnen we ons afvragen of er een centrale wetgever,
rechter of afdwinging is binnen het internationale rechtssysteem.
1. Centrale wetgever?
VN Algemene Vergadering: alle 193 landen van de VN zitten erin, ‘one
man, one vote’, geen consensus of unanimiteit vereist
- Hier ontstaan vaak mensenrechtenverdragen (bv. BuPo verdrag)
maar ook deze zijn niet voor alle VN-lidstaten bindend, enkel voor de
lidstaten die kiezen om met dat verdrag in te stemmen en te
ratificeren.
- De resoluties van de VN Algemene Vereniging zijn niet bindend,
maar geeft wel een duiding en stuwing naar hoe de landen vinden
dat het internationaal recht al dan niet geschonden wordt
- DUS: geen centrale wetgever
VN Veiligheidsraad:
3
, - Kan wel bindende resoluties aannemen onder Chapter VII, maar is
geen algemeen recht
- Maar: is vooral een uitvoerend orgaan: gaan vooral maatregelen
nemen bij schending van internationaal recht, maar maken niet echt
nieuwe wetgeving
- Dus: neen, geen gepaste centrale wetgever
2. Centrale rechtsmacht?
Niet echt, wel internationale rechtshoven, maar deze zijn vaak beperkt
tot één bepaalde rechtstak.
- Mensenrechten
- Strafrecht: vier core crimes: genocide, oorlogsmisdaden, misdaden
tegen de mensheid, misdrijf van agressie => men vervolgt ook geen
staten, maar individuen uit een lidstaat die is aangesloten bij het hof
(of de feiten in een lidstaat heeft gepleegd)
- Zeerecht
Internationaal gerechtshof (IGH): is inhoudelijk niet beperkt, maar de
staten moeten akkoord gaan met het onderworpen worden aan de
geschillenbeslechting van het internationaal gerechtshof. Kan op vier
manieren:
- Eenzijdige verklaring van het land (kan worden ingetrokken)
- Compromis dat wordt opgemaakt tussen twee staten: ze leggen
een feitenverhaal op aan het hof om over te beslechten
- Compromissoire clausule: in een verdrag wordt opgenomen dat
als er conflicten of onduidelijkheden over het verdrag zijn, één van
de partijen (lidstaten) naar het IGH mag stappen
- Forum prorogatum: als de ene staat een zaak start tegen een
andere staat die nooit rechtsmacht aan het IGH heft afgestaan, kan
deze ofwel weigeren ofwel gaan ze wel mee: de lidstaat geeft in een
enkel geval rechtsmacht
IGH heeft twee soorten procedures:
- Contentious: twee staten die tegenover elkaar staan, komen
bindende beslissingen uit Voort
- Advisory: adviesopinies die niet bindend zijn, maar hebben wel een
enorme impact en worden meestal wel door alle landen aanvaard
4
, Sommige regels (zoals genocide) zijn erga omnes: een regel heeft zo’n
zware draagkracht dat elke staat het recht heeft om die person voor de
rechter te slepen, ongeacht of die staat betrokken erbij betrokken is
- Bv. Zuid-Afrika die Israël voor het Hof roept, zonder zelf echt bij het
Israël-Palestina conflict betrokken te zijn
- Deze interveniërende staat wordt geen partij van het conflict, maar
mag wel zijn mening geven.
Men kan ook provisional measures aanvragen bij het IGH: voorlopige
maatregelen zodat de situatie niet erger wordt.
De Wereld Handelsorganisatie heeft een apart eigen orgaan om
handelsgeschillen te gaan beslechten: despute settlement body
Verbonden aan de Wereldbank is de ICSID: International Center for
the Settlement of Investment Dispute: staten die tegenover
investeerders staan om beide belangen te gaan beschermen (bv.
Investeerders uit België die gaan investeren in Botswana en willen
voorkomen dat alles plots publiek bezit zou worden).
3. Centrale afdwinging?
VN Veiligheidsraad: kan bindende resoluties aannemen, maar heeft
geen leger of politiedienst om deze te gaan afdwingen.
NATO: defensiemechanisme, maar nog steeds geen globale, centrale
politiedienst
Relevantie van internationaal recht
Symbolisch (bv. Tijdens een samenkomst van de VN-veiligheidsraad viel
Rusland Oekraïne binnen), maar ook praktischere zaken: vergoeding voor
vertraagde vluchten, veiligheidsregels, …
Is het dan wel echt recht?
- Het gebrek aan politiedienst is een gebrek, maar er is wel een
zekere afdwinging: het internationaal recht zal niet worden gebroken
zonder enig gevolg
- Rol sanctie? “’Law’ is not ‘law’ because it is enforced. It is
enforced because it is ‘law’ and enforcement would otherwise be
illegal”
5
, - Staten moeten het internationaal recht ook beschouwen als juridisch
bindend
Verschillende visies over relevantie:
- Realisme: regels zijn er slechts omdat machtige staten hebben
besloten om deze af te dwingen
- Institutionalisme: staten gaan institutioneel samenwerken voor zijn
belangen op lange termijn
- Constructivisme: internationaal recht is er omdat staten zich ermee
identificeren
2. Bronnen van het Internationaal Recht
Er zijn een beperkt aantal formele rechtsbronnen. Het vertrekpunt hiervoor
is art. 38 Stattut IGH (niet exhaustief).
a) Verdragen
b) Internationale
gebruiken
=>
gewoonterecht
c) Algemene
rechtsbeginselen
d) Rechtspraak en
rechtsleer
A en b zijn de belangrijkste bronnen. (2. mag je vergeten, wordt bijna nooit
gebruikt)
Er ontbreken wel nog bronnen dan degene opgesomd in dit artikel:
- Soft law (niet-bindend recht dat toch een bepaalde draagkracht
heeft)
- Eenzijdige rechtshandelingen
- Beslissingen van internationale organisaties (zoals VN)
Verdragen = belangrijkste bron van internationaal recht
- Door de jaren heen enorme toename
6
Internationaal Recht
INLEIDING TOT HET INTERNATIONAAL RECHT
Rechtstheorie als disclaimer
Twail / evil: er zijn verschillende visies over het internationaal recht: je
cultuur en omgeving spelen mee in hoe je naar regels kijkt
- Twail = Third World Approaches to International Law
- Evil = Eurocentric Vision of International Law
1. Algemene kenmerken van het Internationaal Recht
Waarom hebben we internationaal recht?
- Vreedzame co-existentie (naast elkaar kunnen leven) en
samenwerking (globale problemen samen aanpakken)
- Politiek project:
o Agendasetting: (bv. SDGs) niet politiek bindend
o Momentum: door Parijsakkoord creëert men momentum
waardoor er nationaalrechtelijk iets aan wordt gedaan
o Lawfare: men gaat zaken onder de aandacht van de bevolking
brengen door een soort van stunt
- De globalisering kent een voortdurende groei van internationaal
recht
- Fragmentering en nichevorming: je kan vandaag als internationaal
jurist niet mee zijn met alles: elke jurist heft zijn specialiteit
(milieurecht, financieel recht, familierecht, oorlogsrecht,
handelsrecht, …)
Wat is internationaal recht?
Functionele definitie: regels die betrekkingen tussen staten regelen
- Is het grote verschil met nationaal recht
- Internationaal publiekrecht ≠ internationaal privaatrecht (= set van
voorrangsregels die gaan bepalen welk nationaal recht er moet
worden gebruikt, gaan we niet over praten)
1
,Formele definitie: internationaal recht = de bronnen van het internationaal
recht
- Verdragen, internationaal gewoonterecht, …
- Art. 38 Statuut IGH
- Soft law en resoluties staan hier niet in
Opdelen in primaire en secundaire regels:
- Primaire: inhoudelijke, concrete regels
- Secundaire: spelregels, 1e bachelor
Historische evolutie
Oudheid: oudst bewaarde verdrag: vredesverdrag Egypte-Hittieten
Middeleeuwen: ius naturale
- Recht werd gevonden door de goddelijke wil
- Sterke invloed van katholieke kerk
- Recht bestond zodat je niet in de hel zou belanden
17e E: overgang natuurrecht naar positief recht
- Positieve recht wordt gecreëerd door en voor staten
- Onafhankelijke soevereine staten staan in het middelpunt
- Grotius: over oorlog en vrede: maakte duidelijk dat we moesten
overgaan van natuurecht naar positiefrecht
De doorbraak van het positief recht kwam in de 18e/19e E:
18e E: E. de Vattel: Droits des Gens
- Term internationaal recht werd voor het eerst gebruikt
- Er was een toename aan (bilaterale) verdragen
19e E: professionalisering: organisaties worden opgericht, vakverenigingen
- Bv. International Law Association: open organisatie
- Bv. Institut de Droit International: opgericht in Gent, zeer elitair en
gesloten
- Dus: eerste internationale organisaties gaan ontstaan bv. Post Unie:
men hield zich bezig met één specifiek doel, dus nog niet
overkoepelend zoals VN of Volkenbond
- Opkomst van multilaterale verdragen
- Eerste conventie van Genève: over oorlogsrecht
- Eerste ervaringen met internationale geschillenbeslechting:
- Vredesgesprek over ontwapening en geschillenaanpak die anders
was dan oorlog
2
, - Onder invloed van de Russische tsaar kwamen 26tal landen samen
- Vredespaleis werd opgericht in Den Haag, met hierin het
Permanente Hof van Arbitrage en het Permanente Internationale
Gerechtshof
20e E: exponentiële groei wat betreft bronnen v internationale rechtspraak
en leden:
- Er komt een overkoepelende organisatie: Volkenbond (en later VN)
- Door het toetreden maar ook imploderen van een aantal staten
(Joegoslavië, Sovjet-Unie, …) wordt het meer mondiaal
- Codificatie van heel wat subdomeinen en nieuwe domeinen (bv.
Milieurecht)
- Veel regionale hoven en rechtbanken erbij: EHRM, Internationale
Strafhof, …
- Ook diversificatie van rechtssubjecten: niet meer enkel staten, maar
ook sprake over ondernemingen, individuen, handelsverdragen, ...
Horizontaal en onvolmaakt
Het Internationaal recht is een horizontaal (voornamelijk staten) en
onvolmaakt systeem: instemming van de staten is cruciaal. Het
uitgangspunt is soevereine gelijkheid.
In deze context kunnen we ons afvragen of er een centrale wetgever,
rechter of afdwinging is binnen het internationale rechtssysteem.
1. Centrale wetgever?
VN Algemene Vergadering: alle 193 landen van de VN zitten erin, ‘one
man, one vote’, geen consensus of unanimiteit vereist
- Hier ontstaan vaak mensenrechtenverdragen (bv. BuPo verdrag)
maar ook deze zijn niet voor alle VN-lidstaten bindend, enkel voor de
lidstaten die kiezen om met dat verdrag in te stemmen en te
ratificeren.
- De resoluties van de VN Algemene Vereniging zijn niet bindend,
maar geeft wel een duiding en stuwing naar hoe de landen vinden
dat het internationaal recht al dan niet geschonden wordt
- DUS: geen centrale wetgever
VN Veiligheidsraad:
3
, - Kan wel bindende resoluties aannemen onder Chapter VII, maar is
geen algemeen recht
- Maar: is vooral een uitvoerend orgaan: gaan vooral maatregelen
nemen bij schending van internationaal recht, maar maken niet echt
nieuwe wetgeving
- Dus: neen, geen gepaste centrale wetgever
2. Centrale rechtsmacht?
Niet echt, wel internationale rechtshoven, maar deze zijn vaak beperkt
tot één bepaalde rechtstak.
- Mensenrechten
- Strafrecht: vier core crimes: genocide, oorlogsmisdaden, misdaden
tegen de mensheid, misdrijf van agressie => men vervolgt ook geen
staten, maar individuen uit een lidstaat die is aangesloten bij het hof
(of de feiten in een lidstaat heeft gepleegd)
- Zeerecht
Internationaal gerechtshof (IGH): is inhoudelijk niet beperkt, maar de
staten moeten akkoord gaan met het onderworpen worden aan de
geschillenbeslechting van het internationaal gerechtshof. Kan op vier
manieren:
- Eenzijdige verklaring van het land (kan worden ingetrokken)
- Compromis dat wordt opgemaakt tussen twee staten: ze leggen
een feitenverhaal op aan het hof om over te beslechten
- Compromissoire clausule: in een verdrag wordt opgenomen dat
als er conflicten of onduidelijkheden over het verdrag zijn, één van
de partijen (lidstaten) naar het IGH mag stappen
- Forum prorogatum: als de ene staat een zaak start tegen een
andere staat die nooit rechtsmacht aan het IGH heft afgestaan, kan
deze ofwel weigeren ofwel gaan ze wel mee: de lidstaat geeft in een
enkel geval rechtsmacht
IGH heeft twee soorten procedures:
- Contentious: twee staten die tegenover elkaar staan, komen
bindende beslissingen uit Voort
- Advisory: adviesopinies die niet bindend zijn, maar hebben wel een
enorme impact en worden meestal wel door alle landen aanvaard
4
, Sommige regels (zoals genocide) zijn erga omnes: een regel heeft zo’n
zware draagkracht dat elke staat het recht heeft om die person voor de
rechter te slepen, ongeacht of die staat betrokken erbij betrokken is
- Bv. Zuid-Afrika die Israël voor het Hof roept, zonder zelf echt bij het
Israël-Palestina conflict betrokken te zijn
- Deze interveniërende staat wordt geen partij van het conflict, maar
mag wel zijn mening geven.
Men kan ook provisional measures aanvragen bij het IGH: voorlopige
maatregelen zodat de situatie niet erger wordt.
De Wereld Handelsorganisatie heeft een apart eigen orgaan om
handelsgeschillen te gaan beslechten: despute settlement body
Verbonden aan de Wereldbank is de ICSID: International Center for
the Settlement of Investment Dispute: staten die tegenover
investeerders staan om beide belangen te gaan beschermen (bv.
Investeerders uit België die gaan investeren in Botswana en willen
voorkomen dat alles plots publiek bezit zou worden).
3. Centrale afdwinging?
VN Veiligheidsraad: kan bindende resoluties aannemen, maar heeft
geen leger of politiedienst om deze te gaan afdwingen.
NATO: defensiemechanisme, maar nog steeds geen globale, centrale
politiedienst
Relevantie van internationaal recht
Symbolisch (bv. Tijdens een samenkomst van de VN-veiligheidsraad viel
Rusland Oekraïne binnen), maar ook praktischere zaken: vergoeding voor
vertraagde vluchten, veiligheidsregels, …
Is het dan wel echt recht?
- Het gebrek aan politiedienst is een gebrek, maar er is wel een
zekere afdwinging: het internationaal recht zal niet worden gebroken
zonder enig gevolg
- Rol sanctie? “’Law’ is not ‘law’ because it is enforced. It is
enforced because it is ‘law’ and enforcement would otherwise be
illegal”
5
, - Staten moeten het internationaal recht ook beschouwen als juridisch
bindend
Verschillende visies over relevantie:
- Realisme: regels zijn er slechts omdat machtige staten hebben
besloten om deze af te dwingen
- Institutionalisme: staten gaan institutioneel samenwerken voor zijn
belangen op lange termijn
- Constructivisme: internationaal recht is er omdat staten zich ermee
identificeren
2. Bronnen van het Internationaal Recht
Er zijn een beperkt aantal formele rechtsbronnen. Het vertrekpunt hiervoor
is art. 38 Stattut IGH (niet exhaustief).
a) Verdragen
b) Internationale
gebruiken
=>
gewoonterecht
c) Algemene
rechtsbeginselen
d) Rechtspraak en
rechtsleer
A en b zijn de belangrijkste bronnen. (2. mag je vergeten, wordt bijna nooit
gebruikt)
Er ontbreken wel nog bronnen dan degene opgesomd in dit artikel:
- Soft law (niet-bindend recht dat toch een bepaalde draagkracht
heeft)
- Eenzijdige rechtshandelingen
- Beslissingen van internationale organisaties (zoals VN)
Verdragen = belangrijkste bron van internationaal recht
- Door de jaren heen enorme toename
6
