Critical Statement
OWE 5: Waarde(n)volle
zorg
Minke van de Lisdonk (student)
Hogeschool van Arnhem en
Nijmegen
Klas:
Studentnummer:
Examinator:
,Inhoud
Inleiding.......................................................................................................2
1. Verkennen van het dilemma....................................................................2
1.1 Modellen..........................................................................................2
1.2 Casuïstiek........................................................................................3
1.3 Voortbrenging moreel-ethische dilemma.........................................4
1.4 Geraaktheid van het dilemma.........................................................4
1.5 Waarden volgens de waardenkaart van Haidt.................................4
1.6 Niveau zorgsituatie..........................................................................5
2. Morele vraag formuleren..........................................................................5
3. Betrokkenen en argumenten analyseren.................................................5
3.1 Betrokkenen.....................................................................................5
3.2 Uitkomsten teamdialoog..................................................................6
4 Argumenten afwegen................................................................................7
4.1 Argumenten en betrokkenen per waarde........................................7
4.1 Perspectieven..................................................................................8
4.2 Afweging van de argumenten........................................................11
5. Besluit nemen........................................................................................11
5.1 Besluit............................................................................................11
5.2 Handelingsopties en gedragslijnen................................................12
5.3 Mogelijke gevolgen van keuze.......................................................12
5.4 Mogelijke afspraken.......................................................................12
6. Proces Evaluren......................................................................................13
6.1 Ervaring met het KNMG-model......................................................13
6.2 Eigen professionele reflectie over de stage...................................13
Literatuurlijst..............................................................................................15
1
,Inleiding
In de onderwijseenheid Waarde(n)volle zorg heb ik stage van 8 weken heb ik de
kans gekregen om mee te lopen bij Buurtzorg in Kessel. Tijdens deze periode heb
ik deel uitgemaakt van een fijn en betrokken team dat mij veel heeft geleerd en
me in alles heeft meegenomen, zodat ik een breed inzicht kreeg van alle soorten
situaties, waaronder een ethische dilemma dat mij opviel. Dit dilemma speelt een
belangrijke rol in de zorg en heeft me aan het denken gezet hoe we de juiste
keuzes maken.
1. Verkennen van het dilemma
1.1 Modellen
Voor het onderzoeken van mijn moreel-ethisch dilemma ga ik gebruikt maken van
een stappenplan, en kies ik uit de volgende modellen.
2
, - KNMG-model
KNMG-model is een stappenplan, dit kun je in een groepsgesprek of in je
eigen denkproces gebruiken (KNMG, 2024).
- CURA-model
CURA-model is een instrument dat ondersteuning bied bij moeilijke
afwegingen in acute of crisissituaties (VenVN et al.,, z.d.).
Voor het uitwerken van mijn moreel-ethische dilemma heb ik twee verschillende
modellen bestudeerd. Ik heb gekeken naar het CURA-model en het KNMG-model .
In mijn casus over meneer kies ik voor het KNMG-stappenplan, omdat de stappen
hierin helder en gestructureerd zijn, om verschillende waarden af te wegen en te
komen tot een goed onderbouwde beslissing. Het stappenplan in het model biedt
structuur om ethische kwesties te analyseren, waarbij je stapsgewijs argumenten
ordent en afweegt. Hoewel het CURA-model waardevol is voor het verkennen van
emoties en eerste reacties, richt het zich minder op de feitelijke afwegingen die
in mijn casus belangrijk zijn.
Het KNMG-model bestaat uit 6 stappen. De stappen zijn:
1. Dilemma verkennen
2. De morele vraag formuleren
3. Betrokkenen en argumenten analyseren
4. Argumenten afwegen
5. Besluit vormen
6. Proces evalueren
1.2 Casuïstiek
Meneer J. achtenzeventig, is ongeneeslijk ziek en heeft lymfeklierkanker, hij
woont samen met mevrouw, die chronic obstructive pulmonary disease (COPD)
heeft. Voordat de diagnose kanker werd gesteld, was meneer in zorg bij de
Buurtzorg voor ondersteuning bij algemene dagelijkse levensverrichtingen, zoals
douchen en aankleden.
Na de diagnose werd meneer behandeld in het ziekenhuis, maar ondanks de
inspanningen keerde de kanker terug. Verdere behandeling waren niet meer
mogelijk. Meneer bevindt zich nu in de terminale fase. Meneer wil in deze fase
3
, graag thuis blijven wonen en daar in alle rust zijn laatste levensfase doorbrengen.
In overleg met het team is er besloten om de zorgmomenten op te schalen naar
twee zorgmomenten per dag en een zorgmoment van twintig naar veertig
minuten. Deze extra tijd geeft de verpleegkundige de ruimte om niet alleen de
noodzakelijke lichamelijke zorg te bieden, maar ook om aandacht te hebben voor
meneer zijn emotionele welzijn en dat van zijn naasten.
Meneer houd van fietsen, maar merkt dat hij dit steeds minder lang vol kan
houden. Hij wordt sneller moe, en eten gaat steeds moeizamer. Naar bed gaan is
voor hem ook een probleem, hij heeft moeite met de trap opgaan en raakt snel
buitenadem, toch wil hij wel echt graag in zijn eigen bed kunnen slapen, dit is
voor meneer kwaliteit van leven.
Meneer en mevrouw hebben twee kinderen, een zoon en een dochter, die ook in
de zorgsector werken. Zij ondersteunen regelmatig bij de algemene dagelijkse
levensverrichtingen (ADL) en blijven de laatste nachten steeds vaker bij de
ouders slapen om extra ondersteuning te bieden.
1.3 Voortbrenging moreel-ethische dilemma
Meneer bevindt zich in de terminale fase en zijn gezondheid gaat steeds verder
achteruit. Wij merken dat meneer steeds onstabieler wordt, en daardoor meer
moeite heeft met bewegen en traplopen, waardoor het gevaarlijk is om naar de
bovenverdieping te gaan. Meneer en mevrouw slapen al jaren in hun slaapkamer
op de bovenverdieping, en meneer hecht er veel waarde aan om in zijn eigen
kamer naast haar te slapen. Ondanks advies van de zorgverleners om beneden
te slapen vanwege zijn fysieke achteruitgang en het risico op vallen.
1.4 Geraaktheid van het dilemma
Mijn persoonlijke waarden van empathie en betrokkenheid spelen een grote rol bij
dit dilemma. Het raakt mij omdat meneer zich bewust is van de laatste
levensfase waar hij zich bevindt en zelf merk ik ook hoe moeilijk hij het ervaart.
Hij is zich bewust van zijn afnemende gezondheid. Meneer hecht veel waarde aan
het slapen in zijn eigen bed op bovenverdieping naast zijn vrouw. Het besef dat
dit door zijn fysieke achteruitgang steeds moeilijker wordt, vindt meneer erg
confronterend. Wat mij vooral raakt, is dat iets schijnbaar eenvoudig, zoals slapen
in zijn eigen bed, geen vanzelfsprekendheid meer is.
Mijn professionele waarden als verpleegkundigen zijn zelfbeschikking en
veiligheid. Als verpleegkundige wil ik hem in zijn laatste levensfase niet het
comfort van zijn eigen bed ontnemen, maar tegelijkertijd realiseer ik me hoe
gevaarlijk traplopen voor hem wordt. Een val zou ernstige gevolgen kunnen
hebben, dit maakt het moeilijker om hierin een zorgvuldige afweging in te maken.
Als zorgverlener draag je bij aan de autonomie en zelfbeschikking van de cliënt,
terwijl je ook veiligheid wilt bieden.
1.5 Waarden volgens de waardenkaart van Haidt
In de waardenkaart van de Nederlandse gezondheidszorg (2017) worden de
waren van Haidt en de bijbehorende begrippen beschreven, Deze waarden geven
4
OWE 5: Waarde(n)volle
zorg
Minke van de Lisdonk (student)
Hogeschool van Arnhem en
Nijmegen
Klas:
Studentnummer:
Examinator:
,Inhoud
Inleiding.......................................................................................................2
1. Verkennen van het dilemma....................................................................2
1.1 Modellen..........................................................................................2
1.2 Casuïstiek........................................................................................3
1.3 Voortbrenging moreel-ethische dilemma.........................................4
1.4 Geraaktheid van het dilemma.........................................................4
1.5 Waarden volgens de waardenkaart van Haidt.................................4
1.6 Niveau zorgsituatie..........................................................................5
2. Morele vraag formuleren..........................................................................5
3. Betrokkenen en argumenten analyseren.................................................5
3.1 Betrokkenen.....................................................................................5
3.2 Uitkomsten teamdialoog..................................................................6
4 Argumenten afwegen................................................................................7
4.1 Argumenten en betrokkenen per waarde........................................7
4.1 Perspectieven..................................................................................8
4.2 Afweging van de argumenten........................................................11
5. Besluit nemen........................................................................................11
5.1 Besluit............................................................................................11
5.2 Handelingsopties en gedragslijnen................................................12
5.3 Mogelijke gevolgen van keuze.......................................................12
5.4 Mogelijke afspraken.......................................................................12
6. Proces Evaluren......................................................................................13
6.1 Ervaring met het KNMG-model......................................................13
6.2 Eigen professionele reflectie over de stage...................................13
Literatuurlijst..............................................................................................15
1
,Inleiding
In de onderwijseenheid Waarde(n)volle zorg heb ik stage van 8 weken heb ik de
kans gekregen om mee te lopen bij Buurtzorg in Kessel. Tijdens deze periode heb
ik deel uitgemaakt van een fijn en betrokken team dat mij veel heeft geleerd en
me in alles heeft meegenomen, zodat ik een breed inzicht kreeg van alle soorten
situaties, waaronder een ethische dilemma dat mij opviel. Dit dilemma speelt een
belangrijke rol in de zorg en heeft me aan het denken gezet hoe we de juiste
keuzes maken.
1. Verkennen van het dilemma
1.1 Modellen
Voor het onderzoeken van mijn moreel-ethisch dilemma ga ik gebruikt maken van
een stappenplan, en kies ik uit de volgende modellen.
2
, - KNMG-model
KNMG-model is een stappenplan, dit kun je in een groepsgesprek of in je
eigen denkproces gebruiken (KNMG, 2024).
- CURA-model
CURA-model is een instrument dat ondersteuning bied bij moeilijke
afwegingen in acute of crisissituaties (VenVN et al.,, z.d.).
Voor het uitwerken van mijn moreel-ethische dilemma heb ik twee verschillende
modellen bestudeerd. Ik heb gekeken naar het CURA-model en het KNMG-model .
In mijn casus over meneer kies ik voor het KNMG-stappenplan, omdat de stappen
hierin helder en gestructureerd zijn, om verschillende waarden af te wegen en te
komen tot een goed onderbouwde beslissing. Het stappenplan in het model biedt
structuur om ethische kwesties te analyseren, waarbij je stapsgewijs argumenten
ordent en afweegt. Hoewel het CURA-model waardevol is voor het verkennen van
emoties en eerste reacties, richt het zich minder op de feitelijke afwegingen die
in mijn casus belangrijk zijn.
Het KNMG-model bestaat uit 6 stappen. De stappen zijn:
1. Dilemma verkennen
2. De morele vraag formuleren
3. Betrokkenen en argumenten analyseren
4. Argumenten afwegen
5. Besluit vormen
6. Proces evalueren
1.2 Casuïstiek
Meneer J. achtenzeventig, is ongeneeslijk ziek en heeft lymfeklierkanker, hij
woont samen met mevrouw, die chronic obstructive pulmonary disease (COPD)
heeft. Voordat de diagnose kanker werd gesteld, was meneer in zorg bij de
Buurtzorg voor ondersteuning bij algemene dagelijkse levensverrichtingen, zoals
douchen en aankleden.
Na de diagnose werd meneer behandeld in het ziekenhuis, maar ondanks de
inspanningen keerde de kanker terug. Verdere behandeling waren niet meer
mogelijk. Meneer bevindt zich nu in de terminale fase. Meneer wil in deze fase
3
, graag thuis blijven wonen en daar in alle rust zijn laatste levensfase doorbrengen.
In overleg met het team is er besloten om de zorgmomenten op te schalen naar
twee zorgmomenten per dag en een zorgmoment van twintig naar veertig
minuten. Deze extra tijd geeft de verpleegkundige de ruimte om niet alleen de
noodzakelijke lichamelijke zorg te bieden, maar ook om aandacht te hebben voor
meneer zijn emotionele welzijn en dat van zijn naasten.
Meneer houd van fietsen, maar merkt dat hij dit steeds minder lang vol kan
houden. Hij wordt sneller moe, en eten gaat steeds moeizamer. Naar bed gaan is
voor hem ook een probleem, hij heeft moeite met de trap opgaan en raakt snel
buitenadem, toch wil hij wel echt graag in zijn eigen bed kunnen slapen, dit is
voor meneer kwaliteit van leven.
Meneer en mevrouw hebben twee kinderen, een zoon en een dochter, die ook in
de zorgsector werken. Zij ondersteunen regelmatig bij de algemene dagelijkse
levensverrichtingen (ADL) en blijven de laatste nachten steeds vaker bij de
ouders slapen om extra ondersteuning te bieden.
1.3 Voortbrenging moreel-ethische dilemma
Meneer bevindt zich in de terminale fase en zijn gezondheid gaat steeds verder
achteruit. Wij merken dat meneer steeds onstabieler wordt, en daardoor meer
moeite heeft met bewegen en traplopen, waardoor het gevaarlijk is om naar de
bovenverdieping te gaan. Meneer en mevrouw slapen al jaren in hun slaapkamer
op de bovenverdieping, en meneer hecht er veel waarde aan om in zijn eigen
kamer naast haar te slapen. Ondanks advies van de zorgverleners om beneden
te slapen vanwege zijn fysieke achteruitgang en het risico op vallen.
1.4 Geraaktheid van het dilemma
Mijn persoonlijke waarden van empathie en betrokkenheid spelen een grote rol bij
dit dilemma. Het raakt mij omdat meneer zich bewust is van de laatste
levensfase waar hij zich bevindt en zelf merk ik ook hoe moeilijk hij het ervaart.
Hij is zich bewust van zijn afnemende gezondheid. Meneer hecht veel waarde aan
het slapen in zijn eigen bed op bovenverdieping naast zijn vrouw. Het besef dat
dit door zijn fysieke achteruitgang steeds moeilijker wordt, vindt meneer erg
confronterend. Wat mij vooral raakt, is dat iets schijnbaar eenvoudig, zoals slapen
in zijn eigen bed, geen vanzelfsprekendheid meer is.
Mijn professionele waarden als verpleegkundigen zijn zelfbeschikking en
veiligheid. Als verpleegkundige wil ik hem in zijn laatste levensfase niet het
comfort van zijn eigen bed ontnemen, maar tegelijkertijd realiseer ik me hoe
gevaarlijk traplopen voor hem wordt. Een val zou ernstige gevolgen kunnen
hebben, dit maakt het moeilijker om hierin een zorgvuldige afweging in te maken.
Als zorgverlener draag je bij aan de autonomie en zelfbeschikking van de cliënt,
terwijl je ook veiligheid wilt bieden.
1.5 Waarden volgens de waardenkaart van Haidt
In de waardenkaart van de Nederlandse gezondheidszorg (2017) worden de
waren van Haidt en de bijbehorende begrippen beschreven, Deze waarden geven
4
