Identiteit 2
LES 1
1. Het begrip type, typologie en morfologie
1.1 Typologie
- 18e eeuw
- 20e eeuw
1.2 Ontwikkeling van het begrip ‘type’
- Quincy
- Durand
1.3 Functionalisme
- Ernst May
- Shutte-Lyhotzky
1.4 Typologie en morfologie
- Italiaanse school (Muratori, Aymonino, Rossi)
- Rij van Fibonaci & Principe van Gulden Snede
- Marie José Van Hee
1.5 Morfo-typologisch onderzoek
- Aldo Rossi
Gemeentehuis
Appartementsgebouw
Teatro del mondo
Koffiepot en suikerpot
- verschil Quincy & G.C. Argan
- klooster van Fontenay
- La Tourette Le Corbusier
- Stephane Beel
1.6 Conclusie typologie
1.7 Morfologie
1
, Identiteit 2
2. Vlaamse woonsituatie
2.1 Algemene situatie in Vlaanderen
- Eigenaars en huurders
- Aard van de woning naar eigenaars en huurders
- Ruimtelijke uitsortering naar huishoudtype
- Ouderdom woning
2.2 Ruimtelijke trends
- toekomst volgens de bouwgronden
- evolutie van verkoop van woningen en bouwgronden
- ruimtelijke trends
3. Woningtypologieën in Vlaanderen
3.1 Meest courante woningtypologieën
3.2 Andere woningtypologieën
3.3 ‘nieuwe woningtypologieën
3.4 De typologie van rijwoning inzetten om relatie met buurt te verhogen
2
, Identiteit 2
LES 2
1. De rijwoning
1.1 Definities
1.2 Europese verschillen
1.3 Drie historische basistypologieën van een Vlaamse rijwoning
- Herenhuizen
- Arbeiderswoningen
- Beluiken
1.4 Typologische vernieuwing door Victor Horta (art nouveau)
- art nouveau
- Hotel Autrique
- Hotel Tassel
- Hotel Van Eetvelde
- Hotel Solvay
- Hortahuis
1.5 Ontwerpen doorheen de tijd
- modernisme
Le Corbusier
Gaston Eysselinck
- laat-modernisme
Willy Van der Meeren
Jul De Roover
- brutalisme
BARO
- postmodernisme
Jo Crepain
- nieuwe eenvoud
Eugène Liebaut
- hedendaags: kritisch regionalisme/contextualisme
Cuypers & Q Architecten
ONO architectuur
Sculp (it)
3
, Identiteit 2
LES 3
1. Welke kwaliteiten heeft een rijwoning?
2. Uitdagingen bij het ontwerpen van een rijwoning?
2.1 Ruimtelijkheid creëren
- Jan Stranger
- Sculp (it)
- Tim Peeters Architecten en MVC Architecten
- Bassam El Okeily & Karla Menten
2.2 Publiek-privaat gradueel ontwerpen
- Huiswerkarchitecten
- Marie-José Van Hee
2.3 Inclusie fiets-/autoberging
- Eugène Liebaut
- Steven Van Besien
- Paul Meekels
- Henk De Smet en Paul Vermeulen
- De Vylder Architecten
- CH Architecten
- Guerilla office architecten
- Pulsarchitecten
2.4 Kwalitatieve buitenruimten voorzien
- Nollet-Huyghe
- Pulsarchitecten
- Jan De Vylder en Trice Hofkens
- NU.Architecten
2.5 Voldoende natuurlijke lichtinval
- Victor Horta
- Hans Verplancke & Sarah Flebus
- Vincent Van Duysen
- Paul Meekels
- De Gouden Liniaal
- De Bonte Koe
3. Constructief: extra volume + extra binnen- en buitenruimte
4
, Identiteit 2
LES 4
1. Alleenstaande woning
1.1 Typologie van alleenstaande woning
- Voordelen/nadelen
- Politieke geschiedenis
1.2 Kadering van de stijlen (tijdslijn, kenmerken, ontstaan, context, theorie)
- Modernisme
- Laat-modernisme
- Structuralisme
Aldo Van Eyck
Herman Herzberger
- Postmodernisme
Bob van Reeth
Rossi
- Nieuwe eenvoud
Eugene Liebaut
- Hedendaags architectuur – kritisch regionalisme
Jo Broekx & Marcella Schiepers
- Hedendaags architectuur – nieuwe nuchterheid
Broekx & Schiepers
1.3 Alleenstaande woningtypes in België
- Volks typologie
- Laat-modernisme (witte villa’s, bungalows, glazen huizen)
Konstructo
Mies van der Rohe
Philip Johnson
Georges Baines
Jean Van den Bogaerde
- Belangrijke actoren
Renaat Braem
Jul De Roover
Willy Van Der Meeren
- Brutalisme
Paul Schellekens & Carli Van Hout
Juliaan Lampens
- Postmodernisme
Jo Crepain
Bob Van Reeth
5
, Identiteit 2
- Nieuwe eenvoud
Eugene Liebaut
Christiaan Kieckens
Stephane Beel
Cuypers en Q Architecten
Xavier De Geyter
Wim Cuyvers
Lacaton en Vassal
- Hedendaags: kritisch regionalisme/contextualisme
Jo Tallieu en Fransesca De Fonseca
V+ architecten
NU-architectuuratelier
LES 5
1. Hoogbouw
1.1 Het ontstaan van hoogbouw
1.2 Interbellum woninghoogbouw in Antwerpen
1.3 Minimum Exitenz woning
1.4 Experimenten in de USSR
1.5 Immeuble d’Habitation van Le Corbusier
1.6 Naoorlogse woninghoogbouw in Antwerpen
- Kiel
- Jan De Voslei
- Luchtbal
- Europark
- Silvertoptorens
1.7 Hedendaagse hoogbouw
- Jean Nouvel
1.8 Revitalisering van hoogbouw, retro-fitting
- Torre Bois le Prêtre
- Ban Eik
6
, Identiteit 2
LES 6
1. Alternatieve woonvormen
1.1 Aanleiding
1.2 Initiatieven in Vlaanderen
- Wonen in meervoud
1.3 Terminologie/definities
1.4 Historische vormen van collectief wonen
- Beluiken
- Begijnhoven
- Tuinwijken
Huib Hoste
Victor Bourgeois
1.5 Recentere vormen van collectief wonen
- Alternatieven uit de jaren 60 en 70
Moshe Safdie
AUSIA
- Intelligente schakeling van woningen
Neutelings-Riedijk
BULK architecten
Vens-Vanbelle
- Herbestemmingsprojecten
Stramien
De Vylder-Hofkens
Architectslab
B-Architecten
Wim Depuydt
Havana architectuur
1.6 Nieuwbouwprojecten
- Belgische projecten
Collectief Noord
Osar architects
Havana architecten
- Twee Deense hybrides
VM Houses & The Mountain
8-Tallet
1.7 Cohousing, antropologisch bekijken
7
, Identiteit 2
1. Introductie tot het begrip type, typologie en morfologie
1.1 Typologie
Typologie
à leer der types
à over dit begrip is doorheen de tijd over nagedacht en dit is geëvolueerd in de
tijd
18de eeuw
à theoretisch instrument voor classificatie van begrippen brengt ‘structuur’ aan
de kennis maakt ‘inzicht’ in disciplines mogelijk
à terminologie uit de plantenkunde Linnaes: classificatie van planten
à in de architectuur gebeurt deze classificatie op basis van: morfologische
kenmerken (Laugier) en functionele kenmerken (Blondel)
20ste eeuw
à een ontwerpinstrument van waaruit mogelijke ontwerpbeslissingen zijn te
genereren
à Philippe Panerai: generatieve typologie: reproduceerbaar stelsel van
samenhangende ontwerpkeuzes
Type
à wordt beschreven door Panerai als
- geheugenkoffer
- drager van ontwerpervaringen
- geijkte oplossing
8
, Identiteit 2
1.2 Ontwikkeling van het begrip type
Quincy
à type = soort model, maar wel duidelijk verschil in betekenis
Type
à object wanneer eenieder werken kan concipiëren die onderling niet hoeven
overeen te komen
à alles is min of meer vaag
à is de oorsprong, eerste oorzaak is het idee van een element dat het model tot
richtlijn moet dienen
Model
à object dat als zodanig moet herhaald worden
à alles is nauwkeurig en gegeven
Typologie ivm gebouwde objecten
à Vernaculaire architectuur = gevormd in functie van beschikbare materialen en
technieken, klimaat, reliëf, …
Typologie volgens functionalisme
à vanzelfsprekende, gestandaardiseerde objecten waarvan de vorm het
resultaat is van een verfijningsproces in functie van een maximale
gebruikswaarde en de noodzaak van een economische productie
à gaat niet terug op het verleden
à vormgeving ontstaat uit functie, programma niet uit schoonheid, traditie
Quatremère de Quincy
à type is het resultaat van een lange traditie
à niets komt uit het niets voort
à alles heeft een voorgeschiedenis
à basisprincipe steeds waarneembaar
à type kan veranderen, dit kan vormvariaties in de uitwerking betreffen, maar
een type kan ook grondig wijzigen en verder ontwikkelen
à type is een abstract begrip
9
, Identiteit 2
Jean Nicolas-Louis Durand
à begin 19de eeuw
à classificatiesysteem gericht op onderwijs en productie van architectuur
à 1e boek: Grand Durand = typologisch overzicht van toonaangevende
gebouwen
à 2de boek: Précis des Leçons données à l’Ecole Polytechnique = catalogus/
vocabulaire van gebouwonderdelen en gebruiksaanwijzing
à type gebruikt als te kopiëren model, als concreet voorbeeld
à ontwerpen werd een kwestie van samenvoegen van in hun vorm bepaalde
onderdelen
à typologie staat volgens hem los van de oorspronkelijke context van gebruikte
vorm
1.3 Functionalisme
Functionalisme
à andere rol voor typologie door
- primaat van het programma/functie
- afwijzing van traditie
à classificatie in termen van functie: functionele typologie
à model of standaard
Type
à nieuwe uitvinding
à basis voor een nieuwe reeks
à losstaand van het verleden
Woningen voor de massa
à Frankfurter keuken: eerste functionele inbouwkeuken
à kruidenvakjes: sparrenhout en eikenhout
à sparrenhout: voor zout, niet zo stevig, eventueel water wordt in hout
getrokken
à eikenhout: voor bloem, groeit trager, steviger, eik geeft bepaalde geur af
waar meelwormen niet tegen kunnen
à Ernst May - Siedlung Römerstadt
à Margarethe SHUTTE-LYHOTZKY: Frankfurter Küche
10
LES 1
1. Het begrip type, typologie en morfologie
1.1 Typologie
- 18e eeuw
- 20e eeuw
1.2 Ontwikkeling van het begrip ‘type’
- Quincy
- Durand
1.3 Functionalisme
- Ernst May
- Shutte-Lyhotzky
1.4 Typologie en morfologie
- Italiaanse school (Muratori, Aymonino, Rossi)
- Rij van Fibonaci & Principe van Gulden Snede
- Marie José Van Hee
1.5 Morfo-typologisch onderzoek
- Aldo Rossi
Gemeentehuis
Appartementsgebouw
Teatro del mondo
Koffiepot en suikerpot
- verschil Quincy & G.C. Argan
- klooster van Fontenay
- La Tourette Le Corbusier
- Stephane Beel
1.6 Conclusie typologie
1.7 Morfologie
1
, Identiteit 2
2. Vlaamse woonsituatie
2.1 Algemene situatie in Vlaanderen
- Eigenaars en huurders
- Aard van de woning naar eigenaars en huurders
- Ruimtelijke uitsortering naar huishoudtype
- Ouderdom woning
2.2 Ruimtelijke trends
- toekomst volgens de bouwgronden
- evolutie van verkoop van woningen en bouwgronden
- ruimtelijke trends
3. Woningtypologieën in Vlaanderen
3.1 Meest courante woningtypologieën
3.2 Andere woningtypologieën
3.3 ‘nieuwe woningtypologieën
3.4 De typologie van rijwoning inzetten om relatie met buurt te verhogen
2
, Identiteit 2
LES 2
1. De rijwoning
1.1 Definities
1.2 Europese verschillen
1.3 Drie historische basistypologieën van een Vlaamse rijwoning
- Herenhuizen
- Arbeiderswoningen
- Beluiken
1.4 Typologische vernieuwing door Victor Horta (art nouveau)
- art nouveau
- Hotel Autrique
- Hotel Tassel
- Hotel Van Eetvelde
- Hotel Solvay
- Hortahuis
1.5 Ontwerpen doorheen de tijd
- modernisme
Le Corbusier
Gaston Eysselinck
- laat-modernisme
Willy Van der Meeren
Jul De Roover
- brutalisme
BARO
- postmodernisme
Jo Crepain
- nieuwe eenvoud
Eugène Liebaut
- hedendaags: kritisch regionalisme/contextualisme
Cuypers & Q Architecten
ONO architectuur
Sculp (it)
3
, Identiteit 2
LES 3
1. Welke kwaliteiten heeft een rijwoning?
2. Uitdagingen bij het ontwerpen van een rijwoning?
2.1 Ruimtelijkheid creëren
- Jan Stranger
- Sculp (it)
- Tim Peeters Architecten en MVC Architecten
- Bassam El Okeily & Karla Menten
2.2 Publiek-privaat gradueel ontwerpen
- Huiswerkarchitecten
- Marie-José Van Hee
2.3 Inclusie fiets-/autoberging
- Eugène Liebaut
- Steven Van Besien
- Paul Meekels
- Henk De Smet en Paul Vermeulen
- De Vylder Architecten
- CH Architecten
- Guerilla office architecten
- Pulsarchitecten
2.4 Kwalitatieve buitenruimten voorzien
- Nollet-Huyghe
- Pulsarchitecten
- Jan De Vylder en Trice Hofkens
- NU.Architecten
2.5 Voldoende natuurlijke lichtinval
- Victor Horta
- Hans Verplancke & Sarah Flebus
- Vincent Van Duysen
- Paul Meekels
- De Gouden Liniaal
- De Bonte Koe
3. Constructief: extra volume + extra binnen- en buitenruimte
4
, Identiteit 2
LES 4
1. Alleenstaande woning
1.1 Typologie van alleenstaande woning
- Voordelen/nadelen
- Politieke geschiedenis
1.2 Kadering van de stijlen (tijdslijn, kenmerken, ontstaan, context, theorie)
- Modernisme
- Laat-modernisme
- Structuralisme
Aldo Van Eyck
Herman Herzberger
- Postmodernisme
Bob van Reeth
Rossi
- Nieuwe eenvoud
Eugene Liebaut
- Hedendaags architectuur – kritisch regionalisme
Jo Broekx & Marcella Schiepers
- Hedendaags architectuur – nieuwe nuchterheid
Broekx & Schiepers
1.3 Alleenstaande woningtypes in België
- Volks typologie
- Laat-modernisme (witte villa’s, bungalows, glazen huizen)
Konstructo
Mies van der Rohe
Philip Johnson
Georges Baines
Jean Van den Bogaerde
- Belangrijke actoren
Renaat Braem
Jul De Roover
Willy Van Der Meeren
- Brutalisme
Paul Schellekens & Carli Van Hout
Juliaan Lampens
- Postmodernisme
Jo Crepain
Bob Van Reeth
5
, Identiteit 2
- Nieuwe eenvoud
Eugene Liebaut
Christiaan Kieckens
Stephane Beel
Cuypers en Q Architecten
Xavier De Geyter
Wim Cuyvers
Lacaton en Vassal
- Hedendaags: kritisch regionalisme/contextualisme
Jo Tallieu en Fransesca De Fonseca
V+ architecten
NU-architectuuratelier
LES 5
1. Hoogbouw
1.1 Het ontstaan van hoogbouw
1.2 Interbellum woninghoogbouw in Antwerpen
1.3 Minimum Exitenz woning
1.4 Experimenten in de USSR
1.5 Immeuble d’Habitation van Le Corbusier
1.6 Naoorlogse woninghoogbouw in Antwerpen
- Kiel
- Jan De Voslei
- Luchtbal
- Europark
- Silvertoptorens
1.7 Hedendaagse hoogbouw
- Jean Nouvel
1.8 Revitalisering van hoogbouw, retro-fitting
- Torre Bois le Prêtre
- Ban Eik
6
, Identiteit 2
LES 6
1. Alternatieve woonvormen
1.1 Aanleiding
1.2 Initiatieven in Vlaanderen
- Wonen in meervoud
1.3 Terminologie/definities
1.4 Historische vormen van collectief wonen
- Beluiken
- Begijnhoven
- Tuinwijken
Huib Hoste
Victor Bourgeois
1.5 Recentere vormen van collectief wonen
- Alternatieven uit de jaren 60 en 70
Moshe Safdie
AUSIA
- Intelligente schakeling van woningen
Neutelings-Riedijk
BULK architecten
Vens-Vanbelle
- Herbestemmingsprojecten
Stramien
De Vylder-Hofkens
Architectslab
B-Architecten
Wim Depuydt
Havana architectuur
1.6 Nieuwbouwprojecten
- Belgische projecten
Collectief Noord
Osar architects
Havana architecten
- Twee Deense hybrides
VM Houses & The Mountain
8-Tallet
1.7 Cohousing, antropologisch bekijken
7
, Identiteit 2
1. Introductie tot het begrip type, typologie en morfologie
1.1 Typologie
Typologie
à leer der types
à over dit begrip is doorheen de tijd over nagedacht en dit is geëvolueerd in de
tijd
18de eeuw
à theoretisch instrument voor classificatie van begrippen brengt ‘structuur’ aan
de kennis maakt ‘inzicht’ in disciplines mogelijk
à terminologie uit de plantenkunde Linnaes: classificatie van planten
à in de architectuur gebeurt deze classificatie op basis van: morfologische
kenmerken (Laugier) en functionele kenmerken (Blondel)
20ste eeuw
à een ontwerpinstrument van waaruit mogelijke ontwerpbeslissingen zijn te
genereren
à Philippe Panerai: generatieve typologie: reproduceerbaar stelsel van
samenhangende ontwerpkeuzes
Type
à wordt beschreven door Panerai als
- geheugenkoffer
- drager van ontwerpervaringen
- geijkte oplossing
8
, Identiteit 2
1.2 Ontwikkeling van het begrip type
Quincy
à type = soort model, maar wel duidelijk verschil in betekenis
Type
à object wanneer eenieder werken kan concipiëren die onderling niet hoeven
overeen te komen
à alles is min of meer vaag
à is de oorsprong, eerste oorzaak is het idee van een element dat het model tot
richtlijn moet dienen
Model
à object dat als zodanig moet herhaald worden
à alles is nauwkeurig en gegeven
Typologie ivm gebouwde objecten
à Vernaculaire architectuur = gevormd in functie van beschikbare materialen en
technieken, klimaat, reliëf, …
Typologie volgens functionalisme
à vanzelfsprekende, gestandaardiseerde objecten waarvan de vorm het
resultaat is van een verfijningsproces in functie van een maximale
gebruikswaarde en de noodzaak van een economische productie
à gaat niet terug op het verleden
à vormgeving ontstaat uit functie, programma niet uit schoonheid, traditie
Quatremère de Quincy
à type is het resultaat van een lange traditie
à niets komt uit het niets voort
à alles heeft een voorgeschiedenis
à basisprincipe steeds waarneembaar
à type kan veranderen, dit kan vormvariaties in de uitwerking betreffen, maar
een type kan ook grondig wijzigen en verder ontwikkelen
à type is een abstract begrip
9
, Identiteit 2
Jean Nicolas-Louis Durand
à begin 19de eeuw
à classificatiesysteem gericht op onderwijs en productie van architectuur
à 1e boek: Grand Durand = typologisch overzicht van toonaangevende
gebouwen
à 2de boek: Précis des Leçons données à l’Ecole Polytechnique = catalogus/
vocabulaire van gebouwonderdelen en gebruiksaanwijzing
à type gebruikt als te kopiëren model, als concreet voorbeeld
à ontwerpen werd een kwestie van samenvoegen van in hun vorm bepaalde
onderdelen
à typologie staat volgens hem los van de oorspronkelijke context van gebruikte
vorm
1.3 Functionalisme
Functionalisme
à andere rol voor typologie door
- primaat van het programma/functie
- afwijzing van traditie
à classificatie in termen van functie: functionele typologie
à model of standaard
Type
à nieuwe uitvinding
à basis voor een nieuwe reeks
à losstaand van het verleden
Woningen voor de massa
à Frankfurter keuken: eerste functionele inbouwkeuken
à kruidenvakjes: sparrenhout en eikenhout
à sparrenhout: voor zout, niet zo stevig, eventueel water wordt in hout
getrokken
à eikenhout: voor bloem, groeit trager, steviger, eik geeft bepaalde geur af
waar meelwormen niet tegen kunnen
à Ernst May - Siedlung Römerstadt
à Margarethe SHUTTE-LYHOTZKY: Frankfurter Küche
10
