Hoorcollege 1: inleiding in methodiek van de diagnostiek
Diagnostiek: proces van informatie verzamelen en verwerken om een antwoord
te krijgen op de hulpvraag van de cliënt en diens omgeving.
Van hulpvraag tot cyclus
- Start diagnostisch proces: nadat een cliënt zich aangemeld heeft met een of
meer hulpvragen. Niet iedere hulpvraag hoeft tot diagnostisch handelen te
leiden.
o Hulpvraag (cliënt) type diagnostische hulpvraag (diagnosticus) type
vraagstelling (cliënt en diagnosticus) type onderzoek (diagnosticus)
Taxonomie van hulpvragen, vraagstellingstypen en onderzoekstypen
Prototype diagnostische Type Type onderzoek Code
hulpvraag vraagstelling
Hoe moet ik verwoorden Verheldering Verhelderend VHD
wat ik t.o.v. mij/dit kind
ervaar?
Wat is er met mij/dit kind Onderkenning Onderkennend ODK
aan de hand?
Waarom is dit met mij/dit Verklaring Verklarend VKR
kind aan de hand?
Hoe kan ik/dit kind het best Indicatie Indicerend IDC
geholpen worden?
Diagnostisch scenario
- Als er combinaties van hulpvragen voorkomen, dan is er sprake van een
noodzakelijke volgorde voor het doorlopen van de diagnostische cyclus. Zo zal
een indicatie voor de noodzakelijke hulp pas gegeven kunnen worden,
wanneer het probleem onderkend is. dit wordt het diagnostisch scenario
genoemd.
- Begint altijd met de verheldering van de hulpvraag. Verhelderend onderzoek
is een gepaste aanvangsstap van elk diagnostisch scenario.
- 0-scenario: geen sprake van een overgang naar een volgend type onderzoek
- 1-scenario: er wordt één keer een overstap gemaakt van het ene type
onderzoek naar het andere.
- 2-scenario: er wordt twee keer een overstap gemaakt van het ene type
onderzoek naar het andere.
- 3-scenario: er wordt drie keer een overstap gemaakt van het ene type
onderzoek naar het andere. Dit is het meest volledige geval; verhelderend
onderkennend verklarend indicerend. Er is niet altijd een 3-scenario
nodig voor het geven van een indicatie.
De diagnostische cyclus
- Ononderbroken lijnen: grondfiguur van diagnostische cyclus
,- Stippellijnen: mogelijkheden die zich om geldige redenen kunnen voordoen
1. KA: klachtanalyse
- Hulpvraag van cliënt en systeem/omgeving helder krijgen
- Uitspraken die aangeven dat de situatie of het gedrag van de cliënt, of de
gevolgen daarvan, door de cliënt als negatief beleefd worden.
- Goede relatie opbouwen, goede start van samenwerking tot stand krijgen
- Subjectieve beleving staat centraal
- Uitkomst: ordening van klachten die door de cliënt onderschreven en
herkend worden
2. PA: probleemanalyse
- Op een objectieve manier vaststellen wat er speelt (transparant en
controleerbaar).
- Verband leggen tussen klachten en problemen
- Uitkomst: benoeming van het probleem in een terminologie die door het
form van diagnostica onderschreven kan worden
3. VA: verklaringsanalyse
- Op basis van bestaande verklaringstheorieën hypotheses opstellen. Hieruit
empirisch toetsbare voorspellingen afleiden, deze formuleren en toetsen en
een integratief beeld opstellen.
- Verklaringen: empirisch getoetste uitspraken over condities, die afzonderlijk
of in samenhang het probleem hebben doen ontstaan dan wel in
standhouden.
- Uitkomst: een samenhangend beeld, waarin één of meerdere condities met
een bepaalde mate van waarschijnlijkheid als verklaring voor het probleem
gelden.
4. IA: indicatie analyse
- Interventies/adviezen om de factoren te beïnvloeden. In overleg met cliënt
onderzoeken welke typen interventies aansluiten.
- Indicaties: empirisch of theoretisch onderbouwde aanbevelingen voor één of
meerdere interventies
- Uitkomst: lijst van indicaties in de zin van aanbevelingen voor mogelijke
interventies.
Wetenschappelijk verantwoorde diagnostiek
- Maakt gebruik van wetenschappelijk empirische kennis
- Toetst veronderstellingen over de werkelijkheid aan feiten
- Transparantie gevolgde argumentatie en procedure
- Cliëntbetrokkenheid
Hoorcollege 2: klacht- en hulpvraaganalyse
Handelingsgerichte diagnostiek
, Aanmelding en type traject
Twee verschillende typen aanmeldingen: cliënt zelf of externe opdrachtgever
- Cliënt zelf of wettelijke vertegenwoordiger: hulpverleningstraject. De
aanmelding is op initiatief of minstens met vrije instemming van de cliënt tot
stand gekomen.
o Enige vrijheid
o Varieert per aanmelding
- Externe opdrachtgeven: dienstverleningstraject. De aanmelding is door
iemand anders dan de cliënt of wettelijke vertegenwoordiger gedaan.
o Gerichte opdracht
o Weinig speelruimte
- Procedurele vrijheid: als er bij voorbaat geen stappen uit de diagnostische
cyclus worden uitgesloten: hoe het traject eruit zal zien, varieert per
aanmelding. Welke stappen gezet worden is afhankelijk van de uitkomsten
van de klachtanalyse.
- Inhoudelijke vrijheid: de mate van beslisvrijheid wat de inhoud betreft van
wat wordt onderzocht.
Professionele relatie: formele positie die de betrokkenen ten opzichte van
elkaar innemen.
Samenwerkingsrelatie: kwaliteit van het contact zoals dat tussen diagnosticus
en betrokkenen feitelijk plaatsvindt.
Professionele voorwaarden
- Relationeel: in staat zijn tot een luisterende, empathische, ondersteunende
en integere houding
- Zakelijk: verschaffen van correcte informatie afgestemd op de cliënt
Aanmeldingstraject
- Aanmeldingstraject: verwijst naar de gang van zaken zoals die tot de
feitelijke aanmelding heeft geleid, zoals wie heeft het in gang gezet, wat is de
aanleiding, hebben er al eerdere aanmeldingen voor hetzelfde probleem
plaatsgevonden, etc. Voor het opvragen van informatie is altijd schriftelijk
toestemming nodig van de cliënt of diens wettelijke vertegenwoordiger.
- Gezaghebbende moet toestemming geven om onderzoek te doen.
o <12: ouders meestal opdrachtgevers, bij OTS gezinsvoogd direct
betrokkene
o 12-16: ouders meestal opdrachtgevers, maar toestemming jeugdige
vragen om mee te werken
o 16-18: jeugdige kan zelf de opdrachtgever zijn, betrokkenheid ouders
bespreken (niet wettelijk verplicht, wel wenselijk)
- De aanmeldingsfase is afgerond als er afspraken zijn gemaakt over de posities
in het vervolgtraject.
Diagnostiek: proces van informatie verzamelen en verwerken om een antwoord
te krijgen op de hulpvraag van de cliënt en diens omgeving.
Van hulpvraag tot cyclus
- Start diagnostisch proces: nadat een cliënt zich aangemeld heeft met een of
meer hulpvragen. Niet iedere hulpvraag hoeft tot diagnostisch handelen te
leiden.
o Hulpvraag (cliënt) type diagnostische hulpvraag (diagnosticus) type
vraagstelling (cliënt en diagnosticus) type onderzoek (diagnosticus)
Taxonomie van hulpvragen, vraagstellingstypen en onderzoekstypen
Prototype diagnostische Type Type onderzoek Code
hulpvraag vraagstelling
Hoe moet ik verwoorden Verheldering Verhelderend VHD
wat ik t.o.v. mij/dit kind
ervaar?
Wat is er met mij/dit kind Onderkenning Onderkennend ODK
aan de hand?
Waarom is dit met mij/dit Verklaring Verklarend VKR
kind aan de hand?
Hoe kan ik/dit kind het best Indicatie Indicerend IDC
geholpen worden?
Diagnostisch scenario
- Als er combinaties van hulpvragen voorkomen, dan is er sprake van een
noodzakelijke volgorde voor het doorlopen van de diagnostische cyclus. Zo zal
een indicatie voor de noodzakelijke hulp pas gegeven kunnen worden,
wanneer het probleem onderkend is. dit wordt het diagnostisch scenario
genoemd.
- Begint altijd met de verheldering van de hulpvraag. Verhelderend onderzoek
is een gepaste aanvangsstap van elk diagnostisch scenario.
- 0-scenario: geen sprake van een overgang naar een volgend type onderzoek
- 1-scenario: er wordt één keer een overstap gemaakt van het ene type
onderzoek naar het andere.
- 2-scenario: er wordt twee keer een overstap gemaakt van het ene type
onderzoek naar het andere.
- 3-scenario: er wordt drie keer een overstap gemaakt van het ene type
onderzoek naar het andere. Dit is het meest volledige geval; verhelderend
onderkennend verklarend indicerend. Er is niet altijd een 3-scenario
nodig voor het geven van een indicatie.
De diagnostische cyclus
- Ononderbroken lijnen: grondfiguur van diagnostische cyclus
,- Stippellijnen: mogelijkheden die zich om geldige redenen kunnen voordoen
1. KA: klachtanalyse
- Hulpvraag van cliënt en systeem/omgeving helder krijgen
- Uitspraken die aangeven dat de situatie of het gedrag van de cliënt, of de
gevolgen daarvan, door de cliënt als negatief beleefd worden.
- Goede relatie opbouwen, goede start van samenwerking tot stand krijgen
- Subjectieve beleving staat centraal
- Uitkomst: ordening van klachten die door de cliënt onderschreven en
herkend worden
2. PA: probleemanalyse
- Op een objectieve manier vaststellen wat er speelt (transparant en
controleerbaar).
- Verband leggen tussen klachten en problemen
- Uitkomst: benoeming van het probleem in een terminologie die door het
form van diagnostica onderschreven kan worden
3. VA: verklaringsanalyse
- Op basis van bestaande verklaringstheorieën hypotheses opstellen. Hieruit
empirisch toetsbare voorspellingen afleiden, deze formuleren en toetsen en
een integratief beeld opstellen.
- Verklaringen: empirisch getoetste uitspraken over condities, die afzonderlijk
of in samenhang het probleem hebben doen ontstaan dan wel in
standhouden.
- Uitkomst: een samenhangend beeld, waarin één of meerdere condities met
een bepaalde mate van waarschijnlijkheid als verklaring voor het probleem
gelden.
4. IA: indicatie analyse
- Interventies/adviezen om de factoren te beïnvloeden. In overleg met cliënt
onderzoeken welke typen interventies aansluiten.
- Indicaties: empirisch of theoretisch onderbouwde aanbevelingen voor één of
meerdere interventies
- Uitkomst: lijst van indicaties in de zin van aanbevelingen voor mogelijke
interventies.
Wetenschappelijk verantwoorde diagnostiek
- Maakt gebruik van wetenschappelijk empirische kennis
- Toetst veronderstellingen over de werkelijkheid aan feiten
- Transparantie gevolgde argumentatie en procedure
- Cliëntbetrokkenheid
Hoorcollege 2: klacht- en hulpvraaganalyse
Handelingsgerichte diagnostiek
, Aanmelding en type traject
Twee verschillende typen aanmeldingen: cliënt zelf of externe opdrachtgever
- Cliënt zelf of wettelijke vertegenwoordiger: hulpverleningstraject. De
aanmelding is op initiatief of minstens met vrije instemming van de cliënt tot
stand gekomen.
o Enige vrijheid
o Varieert per aanmelding
- Externe opdrachtgeven: dienstverleningstraject. De aanmelding is door
iemand anders dan de cliënt of wettelijke vertegenwoordiger gedaan.
o Gerichte opdracht
o Weinig speelruimte
- Procedurele vrijheid: als er bij voorbaat geen stappen uit de diagnostische
cyclus worden uitgesloten: hoe het traject eruit zal zien, varieert per
aanmelding. Welke stappen gezet worden is afhankelijk van de uitkomsten
van de klachtanalyse.
- Inhoudelijke vrijheid: de mate van beslisvrijheid wat de inhoud betreft van
wat wordt onderzocht.
Professionele relatie: formele positie die de betrokkenen ten opzichte van
elkaar innemen.
Samenwerkingsrelatie: kwaliteit van het contact zoals dat tussen diagnosticus
en betrokkenen feitelijk plaatsvindt.
Professionele voorwaarden
- Relationeel: in staat zijn tot een luisterende, empathische, ondersteunende
en integere houding
- Zakelijk: verschaffen van correcte informatie afgestemd op de cliënt
Aanmeldingstraject
- Aanmeldingstraject: verwijst naar de gang van zaken zoals die tot de
feitelijke aanmelding heeft geleid, zoals wie heeft het in gang gezet, wat is de
aanleiding, hebben er al eerdere aanmeldingen voor hetzelfde probleem
plaatsgevonden, etc. Voor het opvragen van informatie is altijd schriftelijk
toestemming nodig van de cliënt of diens wettelijke vertegenwoordiger.
- Gezaghebbende moet toestemming geven om onderzoek te doen.
o <12: ouders meestal opdrachtgevers, bij OTS gezinsvoogd direct
betrokkene
o 12-16: ouders meestal opdrachtgevers, maar toestemming jeugdige
vragen om mee te werken
o 16-18: jeugdige kan zelf de opdrachtgever zijn, betrokkenheid ouders
bespreken (niet wettelijk verplicht, wel wenselijk)
- De aanmeldingsfase is afgerond als er afspraken zijn gemaakt over de posities
in het vervolgtraject.
