Staatsrecht samenvatting hoofdstuk 1
1.1De Nederlandse staat
Om individuele en collectieve belangen met elkaar in evenwicht te brengen, is
een zekere ordening van de samenleving nodig. We spreken van een staat als er
een gemeenschap is van mensen op een bepaald grondgebied, waarover een
organisatie het hoogste gezag uitoefent.
Drie kenmerken van de staat:
Hoogste
gezag
Gemeenschap van
mensen
Grondgebie
d
Het grondgebied (territorium) kent grenzen die soms na oorlogen tot stand is
gekomen en in een verdrag (overeenkomst tussen een of meer staten) met
buurlanden zijn vastgesteld.
De gemeenschap wordt gevormd door mensen die daartoe behoren vanwege
hun afstamming of die op eigen verzoek de nationaliteit van de staat hebben
verkregen. De verbondenheid met de gemeenschap uit zich in nationale
symbolen, zoals een vlag of een volkslied.
De staat heeft exclusieve zeggenschap op en over zijn gehele grondgebied. Het
hoogste gezag van de staat is gericht op het scheppen en handhaven van orde
en recht. Om te voorkomen dat burgers voor eigen rechter gaan spelen, mag
alleen het hoogste gezag van de staat geweld gebruiken -> geweldsmonopolie.
Twee betekenissen staat: het grondgebied met de bevolking en het gezag in de
staat, oftewel de overheid.
De staat kan in beide betekenissen worden beschouwd als een zelfstandige en
ondeelbare eenheid, oftewel de staat is soeverin -> wanneer de staat het
hoogste gezag voert op zijn grondgebied. De Nederlandse staat is een
rechtspersoon naar burgerlijk recht (art. 2:1 BW). Dit betekent dat de staat
zelfstandig drager is van rechten en plichten en als staatsmacht kan optreden
binnen het juridische verkeer in Nederland en tussen andere staten.
,Erkenning van een staat door andere staten wordt ook wel als vierde kenmerkend
element van een staat beschouwd.
De overheid zorgt ervoor dat het algemeen belang wordt gediend. Dit houdt de
belangen van de meeste burgers en van de staat als geheel in. De overheid
vervult haar taken door als wetgever op te treden, door de staat te besturen en
door middel van rechtspraak. Het hoogste gezag in Nederland is gespreid over
verschillende organen van de staat.
Het staatsrecht betreft de manier waarop de inrichting van de staat en het
optreden van de overheid zijn georganiseerd, alsmede de grondrechten van
burgers.
Typisch staatsrechtelijke onderwerpen zijn:
De totstandkoming van wetten en regelingen en de gebondenheid hieraan
De verdeling van bevoegdheden binnen de staat
De bescherming van burgers tegen het optreden van de staat
En de handhaving van individuele vrijheden van burgers.
Hoofdlijnen van het staatsrecht:
Inrichting van de Handhaving
staat en individuele
verdeling van vrijheden burger
bevoegdheden
Rechtspraak en Totstandkoming,
rechtsbeschermin gelding en
g tegen de handhaving van het
overheid recht
Het Staat is een staatsregeling waarin afspraken zijn vastgelegd over de
onderlinge verhoudingen in het Koninkrijk der Nederlanden en de samenwerking.
Wetten die van toepassing zijn in het gehele Koninkrijk heten rijkswetten.
De afzonderlijke staten van de Koninkrijk der Nederlanden mogen hun eigen
aangelegenheden zelf behartigen (art. 41 lid 1 Statuut). Aruba, Curaçao en Sint-
Maarten hebben net als Nederland een eigen bestuur (regering), wetgever en
rechterlijke macht.
, 1.2Nederlanders en vreemdelingen
Burgers die tot het Koninkrijk der Nederlanden behoren hebben de Nederlandse
nationaliteit, oftewel Nederlanderschap. De rechtsgevolgen van het
Nederlanderschap zijn:
Nederlanders hebben vrij toegang tot Nederland en mogen hier vrij verblijven.
Het Wetboek van Strafrecht is ook van toepassing op Nederlanders die buiten het
territorium van het Koninkrijk bepaalde misdrijven hebben gepleegd (art. 5 Sr).
Deze wet heeft exterritoriale werking.
De Nederlander die in het buitenland gevangen genomen wordt, geniet
diplomatieke bescherming, dat wil zeggen dat vertegenwoordigers van
Nederland zich ervoor zullen inzetten dat hij door de buitenlandse staat goed
wordt behandeld. Soms mag de Nederlander zijn straf in Nederland uitzetten,
Nederlanders worden niet aan andere staten uitgeleverd (overgedragen om
berecht te worden), als niet zeker is dat zij na hun veroordeling hun straf mogen
uitzitten in Nederland (art. 4 Uitleveringswet).
Art. 4 Gw heeft Nederlanders het recht om onder andere de leden van de Tweede
Kamer te kiezen (actief kiesrecht). Ook kunnen Nederlanders zelf worden
gekozen als Kamerlid (passief kiesrecht). Sommige openbare functies kunnen
alleen door Nederlanders worden vervuld.
Nederlanders kunnen aanspraak maken op voorzieningen of uitkeringen.
Een vreemdeling is volgens art. 1 lid 1 onder e Rijkswet op het
Nederlanderschap (RWN) ‘hij die de Nederlandse nationaliteit niet bezit’.
Kinderen van een Nederlandse ouder krijgen van rechtswege (automatisch) de
Nederlandse nationaliteit. Hetzelfde geldt voor kinderen van de derde generatie.
Dit zijn kinderen van wie de niet-Nederlandse ouders in het Koninkrijk zijn
geboren uit hier woonachtige vreemdelingen (art. 3 RWN). Ook minderjarigen die
geadopteerd worden door een Nederlander krijgt de Nederlandse nationaliteit
(art. 5 RWN).
Vreemdelingen die voldoen aan de voorwaarden in art. 6 RWN kunnen het
Nederlanderschap verkrijgen door optie. Hij dient bij de gemeente een
optieverklaring af die na onderzoek door de burgemeester kan worden
bevestigd. Een vreemdeling die niet voor optie in aanmerking komt, kan een
verzoek tot naturalisatie in dienen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst
(IND) die na onderzoek kan instemmen met het verzoek (ar.t 7 RWN). De
vreemdeling moet in een naturalisatietoets laten zien dat hij is ingeburgerd in
de Nederlandse samenleving.
Voor de vreemdeling die zicht wilt laten naturaliseren geldt een afstandsplicht.
Hij moet zijn best doen om zijn eigen nationaliteit kwijt te raken, anders wordt
het verzoek tot naturalisatie in beginsel geweigerd (art. 9 lid 1 onder b RWN).
Sommige staten verbieden hun staatsburger om afstand te doen van hun
nationaliteit. Zo ontstaat er een dubbele nationaliteit.
, Het Nederlanderschap kan ook worden verloren. Het is bijvoorbeeld mogelijk om
het Nederlanderschap te ontnemen aan Nederlanders die onherroepelijk zijn
veroordeeld wegens een misdrijf waarbij de essentiële belangen van het
Koninkrijk of een van de daartoe behorende landen zijn geschaad (art. 14 lid 2
RWN).
Art. 1 van de Wet op de identificatieplicht (Wid) geeft aan met welke documenten
iemand zijn identiteit (nationaliteit) kan aantonen. Dit zijn het paspoort, het
rijbewijs en vreemdelingendocumenten. In het EU-Verdrag is onder andere
vastgelegd dat burgers uit de EU-landen zich vrij door Europa mogen bewegen.
Een aantal Europese staten hebben in 1985 het Verdrag van Schengen gesloten,
waarbij de paspoortcontroles aan de binnengrenzen van Europa zijn afgeschaft.
Volgens art. 2 Wid moet iedereen vanaf 14 jaar een identiteitsbewijs kunnen laten
zien bij politiecontroles.
Voor vreemdelingen geldt het koppelingsbeginsel. Volgens art. 10 lid 1
Vreemdelingenwet (Vw) kan een vreemdeling die niet rechtmatig in Nederland
verblijft geen aanspraak maken op de toekenning van verstrekkingen,
voorzieningen en uitkeringen, De rechten van een vreemdeling zijn dus
gekoppeld aan zijn rechtmatig verblijf.
Art. 3 Vw verhindert de toegang tot Nederland aan een vreemdeling die geen
geldig identiteitsbewijs heeft, die een gevaar iv oor de openbare orde en
veiligheid of die geen geld heeft voor zijn verblijf in Nederland en zijn terugreis.
Voor een kort verblijf moet de vreemdeling eerst in zijn eigen land een visum
aanvragen bij de Nederlandse ambassade. De ambassade is feitelijk een stukje
Nederlands grondgebied in het buitenland, waar de Nederlandse staatsmacht
geldt.
Het termijn van de visum is in beginsel maximaal drie maanden (art. 3.3
Vreemdelingenbesluit).
Voor een langer verblijf moet de vreemdeling op een Nederlandse ambassade
een machtiging tot voorlopig verblijf aanvragen. In Nederland kan daarna de
verblijfsvergunning regulier worden aangevraagd (art. 14 Vw).
Deze vergunning wordt altijd afgegeven onder de beperking, dat wil zeggen voor
het doel van het verblijf. Door het EU-Verdrag gelden voor staatsburgers van de
staten van de EU minder strenge regels voor toegang en verblijf in Nederland.
Voor hen geldt geen visumplicht, hun vrije termijn is zes maanden en de
drempels voor een langer verblijf zijn lager dan voor andere vreemdelingen.
Voor asielzoekers gelden niet dezelfde toegangsregels als voor de reguliere
vreemdelingen. Asielzoekers moeten een verblijfsvergunning asiel aanvragen
in een Nederlands aanmeldcentrum (art. 28 Vw). Aan de asielprocedure gaat een
rust- en voorbereidingstermijn van zes dagen vooraf. Daarna wordt in een
algemene procedure die maximaal acht dagen duurt aan de asielzoeker duidelijk
gemaakt of zijn verzoek om een rechtmatig verblijf in Nederland kans van slagen
heeft. Heeft de IND meer tijd nodig voor deze beslissing, dan geldt de Verlengde
Asielprocedure die enkele maanden kan duren.
Asielzoekers die via Schiphol binnenkomen, brengen die periode daar door in
gevangenschap. Kansrijke asielzoekers mogen daarna een definitieve beslissing
van de Nederlandse overheid afwachten in een opvang- of asielzoekerscentrum.
1.1De Nederlandse staat
Om individuele en collectieve belangen met elkaar in evenwicht te brengen, is
een zekere ordening van de samenleving nodig. We spreken van een staat als er
een gemeenschap is van mensen op een bepaald grondgebied, waarover een
organisatie het hoogste gezag uitoefent.
Drie kenmerken van de staat:
Hoogste
gezag
Gemeenschap van
mensen
Grondgebie
d
Het grondgebied (territorium) kent grenzen die soms na oorlogen tot stand is
gekomen en in een verdrag (overeenkomst tussen een of meer staten) met
buurlanden zijn vastgesteld.
De gemeenschap wordt gevormd door mensen die daartoe behoren vanwege
hun afstamming of die op eigen verzoek de nationaliteit van de staat hebben
verkregen. De verbondenheid met de gemeenschap uit zich in nationale
symbolen, zoals een vlag of een volkslied.
De staat heeft exclusieve zeggenschap op en over zijn gehele grondgebied. Het
hoogste gezag van de staat is gericht op het scheppen en handhaven van orde
en recht. Om te voorkomen dat burgers voor eigen rechter gaan spelen, mag
alleen het hoogste gezag van de staat geweld gebruiken -> geweldsmonopolie.
Twee betekenissen staat: het grondgebied met de bevolking en het gezag in de
staat, oftewel de overheid.
De staat kan in beide betekenissen worden beschouwd als een zelfstandige en
ondeelbare eenheid, oftewel de staat is soeverin -> wanneer de staat het
hoogste gezag voert op zijn grondgebied. De Nederlandse staat is een
rechtspersoon naar burgerlijk recht (art. 2:1 BW). Dit betekent dat de staat
zelfstandig drager is van rechten en plichten en als staatsmacht kan optreden
binnen het juridische verkeer in Nederland en tussen andere staten.
,Erkenning van een staat door andere staten wordt ook wel als vierde kenmerkend
element van een staat beschouwd.
De overheid zorgt ervoor dat het algemeen belang wordt gediend. Dit houdt de
belangen van de meeste burgers en van de staat als geheel in. De overheid
vervult haar taken door als wetgever op te treden, door de staat te besturen en
door middel van rechtspraak. Het hoogste gezag in Nederland is gespreid over
verschillende organen van de staat.
Het staatsrecht betreft de manier waarop de inrichting van de staat en het
optreden van de overheid zijn georganiseerd, alsmede de grondrechten van
burgers.
Typisch staatsrechtelijke onderwerpen zijn:
De totstandkoming van wetten en regelingen en de gebondenheid hieraan
De verdeling van bevoegdheden binnen de staat
De bescherming van burgers tegen het optreden van de staat
En de handhaving van individuele vrijheden van burgers.
Hoofdlijnen van het staatsrecht:
Inrichting van de Handhaving
staat en individuele
verdeling van vrijheden burger
bevoegdheden
Rechtspraak en Totstandkoming,
rechtsbeschermin gelding en
g tegen de handhaving van het
overheid recht
Het Staat is een staatsregeling waarin afspraken zijn vastgelegd over de
onderlinge verhoudingen in het Koninkrijk der Nederlanden en de samenwerking.
Wetten die van toepassing zijn in het gehele Koninkrijk heten rijkswetten.
De afzonderlijke staten van de Koninkrijk der Nederlanden mogen hun eigen
aangelegenheden zelf behartigen (art. 41 lid 1 Statuut). Aruba, Curaçao en Sint-
Maarten hebben net als Nederland een eigen bestuur (regering), wetgever en
rechterlijke macht.
, 1.2Nederlanders en vreemdelingen
Burgers die tot het Koninkrijk der Nederlanden behoren hebben de Nederlandse
nationaliteit, oftewel Nederlanderschap. De rechtsgevolgen van het
Nederlanderschap zijn:
Nederlanders hebben vrij toegang tot Nederland en mogen hier vrij verblijven.
Het Wetboek van Strafrecht is ook van toepassing op Nederlanders die buiten het
territorium van het Koninkrijk bepaalde misdrijven hebben gepleegd (art. 5 Sr).
Deze wet heeft exterritoriale werking.
De Nederlander die in het buitenland gevangen genomen wordt, geniet
diplomatieke bescherming, dat wil zeggen dat vertegenwoordigers van
Nederland zich ervoor zullen inzetten dat hij door de buitenlandse staat goed
wordt behandeld. Soms mag de Nederlander zijn straf in Nederland uitzetten,
Nederlanders worden niet aan andere staten uitgeleverd (overgedragen om
berecht te worden), als niet zeker is dat zij na hun veroordeling hun straf mogen
uitzitten in Nederland (art. 4 Uitleveringswet).
Art. 4 Gw heeft Nederlanders het recht om onder andere de leden van de Tweede
Kamer te kiezen (actief kiesrecht). Ook kunnen Nederlanders zelf worden
gekozen als Kamerlid (passief kiesrecht). Sommige openbare functies kunnen
alleen door Nederlanders worden vervuld.
Nederlanders kunnen aanspraak maken op voorzieningen of uitkeringen.
Een vreemdeling is volgens art. 1 lid 1 onder e Rijkswet op het
Nederlanderschap (RWN) ‘hij die de Nederlandse nationaliteit niet bezit’.
Kinderen van een Nederlandse ouder krijgen van rechtswege (automatisch) de
Nederlandse nationaliteit. Hetzelfde geldt voor kinderen van de derde generatie.
Dit zijn kinderen van wie de niet-Nederlandse ouders in het Koninkrijk zijn
geboren uit hier woonachtige vreemdelingen (art. 3 RWN). Ook minderjarigen die
geadopteerd worden door een Nederlander krijgt de Nederlandse nationaliteit
(art. 5 RWN).
Vreemdelingen die voldoen aan de voorwaarden in art. 6 RWN kunnen het
Nederlanderschap verkrijgen door optie. Hij dient bij de gemeente een
optieverklaring af die na onderzoek door de burgemeester kan worden
bevestigd. Een vreemdeling die niet voor optie in aanmerking komt, kan een
verzoek tot naturalisatie in dienen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst
(IND) die na onderzoek kan instemmen met het verzoek (ar.t 7 RWN). De
vreemdeling moet in een naturalisatietoets laten zien dat hij is ingeburgerd in
de Nederlandse samenleving.
Voor de vreemdeling die zicht wilt laten naturaliseren geldt een afstandsplicht.
Hij moet zijn best doen om zijn eigen nationaliteit kwijt te raken, anders wordt
het verzoek tot naturalisatie in beginsel geweigerd (art. 9 lid 1 onder b RWN).
Sommige staten verbieden hun staatsburger om afstand te doen van hun
nationaliteit. Zo ontstaat er een dubbele nationaliteit.
, Het Nederlanderschap kan ook worden verloren. Het is bijvoorbeeld mogelijk om
het Nederlanderschap te ontnemen aan Nederlanders die onherroepelijk zijn
veroordeeld wegens een misdrijf waarbij de essentiële belangen van het
Koninkrijk of een van de daartoe behorende landen zijn geschaad (art. 14 lid 2
RWN).
Art. 1 van de Wet op de identificatieplicht (Wid) geeft aan met welke documenten
iemand zijn identiteit (nationaliteit) kan aantonen. Dit zijn het paspoort, het
rijbewijs en vreemdelingendocumenten. In het EU-Verdrag is onder andere
vastgelegd dat burgers uit de EU-landen zich vrij door Europa mogen bewegen.
Een aantal Europese staten hebben in 1985 het Verdrag van Schengen gesloten,
waarbij de paspoortcontroles aan de binnengrenzen van Europa zijn afgeschaft.
Volgens art. 2 Wid moet iedereen vanaf 14 jaar een identiteitsbewijs kunnen laten
zien bij politiecontroles.
Voor vreemdelingen geldt het koppelingsbeginsel. Volgens art. 10 lid 1
Vreemdelingenwet (Vw) kan een vreemdeling die niet rechtmatig in Nederland
verblijft geen aanspraak maken op de toekenning van verstrekkingen,
voorzieningen en uitkeringen, De rechten van een vreemdeling zijn dus
gekoppeld aan zijn rechtmatig verblijf.
Art. 3 Vw verhindert de toegang tot Nederland aan een vreemdeling die geen
geldig identiteitsbewijs heeft, die een gevaar iv oor de openbare orde en
veiligheid of die geen geld heeft voor zijn verblijf in Nederland en zijn terugreis.
Voor een kort verblijf moet de vreemdeling eerst in zijn eigen land een visum
aanvragen bij de Nederlandse ambassade. De ambassade is feitelijk een stukje
Nederlands grondgebied in het buitenland, waar de Nederlandse staatsmacht
geldt.
Het termijn van de visum is in beginsel maximaal drie maanden (art. 3.3
Vreemdelingenbesluit).
Voor een langer verblijf moet de vreemdeling op een Nederlandse ambassade
een machtiging tot voorlopig verblijf aanvragen. In Nederland kan daarna de
verblijfsvergunning regulier worden aangevraagd (art. 14 Vw).
Deze vergunning wordt altijd afgegeven onder de beperking, dat wil zeggen voor
het doel van het verblijf. Door het EU-Verdrag gelden voor staatsburgers van de
staten van de EU minder strenge regels voor toegang en verblijf in Nederland.
Voor hen geldt geen visumplicht, hun vrije termijn is zes maanden en de
drempels voor een langer verblijf zijn lager dan voor andere vreemdelingen.
Voor asielzoekers gelden niet dezelfde toegangsregels als voor de reguliere
vreemdelingen. Asielzoekers moeten een verblijfsvergunning asiel aanvragen
in een Nederlands aanmeldcentrum (art. 28 Vw). Aan de asielprocedure gaat een
rust- en voorbereidingstermijn van zes dagen vooraf. Daarna wordt in een
algemene procedure die maximaal acht dagen duurt aan de asielzoeker duidelijk
gemaakt of zijn verzoek om een rechtmatig verblijf in Nederland kans van slagen
heeft. Heeft de IND meer tijd nodig voor deze beslissing, dan geldt de Verlengde
Asielprocedure die enkele maanden kan duren.
Asielzoekers die via Schiphol binnenkomen, brengen die periode daar door in
gevangenschap. Kansrijke asielzoekers mogen daarna een definitieve beslissing
van de Nederlandse overheid afwachten in een opvang- of asielzoekerscentrum.
