Samenvatting slides, notities, boek + te kennen literatuur
Gezondheidspsychologie
Helene Koenen
11.
,Inhoudstafel
1. Introductie ...................................................................................................................... p. 3
Overzicht van gezondheidspsychologie en haar doelstellingen.
2. Gezondheidsgedrag ..................................................................................................... p. 14
Determinanten van gezondheidsgedrag en factoren die het beïnvloeden.
3. Gezondheidsmodellen .................................................................................................p. 28
Beschrijving van modellen zoals HAPA, Transtheoretisch model, en Health Belief
Model.
4. Gedragsverandering I ...................................................................................................p. 44
Motivatieprocessen, rol van zelfregulatie, en technieken zoals SMART-doelen.
5. Gedragsverandering II ................................................................................................ p. 55
Implementatie-intenties, copingstrategieën, en gradueel taken opbouwen.
6. Stress I ............................................................................................................................. p. 67
Definitie van stress, fysiologische reacties, en invloed op gezondheid.
7. Stress II ........................................................................................................................... p. 79
Copingmechanismen, sociale steun, en interventies bij stress.
8. Ziek zijn .......................................................................................................................... p. 95
Psychologische aspecten van ziek zijn, patiëntenpercepties en herstel.
9. Het consult .................................................................................................................. p. 102
Communicatie tussen patiënt en zorgverlener, en beïnvloeding van
gezondheidsuitkomsten.
10. Gezondheidsongelijkheid ........................................................................................ p. 116
Determinanten van ongelijkheid in gezondheid en strategieën voor verbetering
2
, 1. Introductie
Wat is gezondheidspsychologie?
Wetenschappelijk onderzoek naar mentale, psychosociale en biologische processen en het
gedragsmatig functioneren die een rol spelen bij:
● het bevorderen en in stand houden van gezondheid
● het ontstaan van ziekte
● preventie en behandeling van ziekte
● de verbetering van gezondheidszorg en gezondheidsbeleid
‘gezondheid’
→ verschillende betekenissen (ifv cultuur, geschiedenis1, sociale klasse, …)
→ lichamelijke en geestelijke aspecten
Doelstellingen cursus:
inzicht in het biopsychosociaal model van gezondheid en ziekte
inzicht in het belang van cognitieve, emotionele, persoonlijkheids- en sociale
factoren bij ziekte en gezondheid
inzicht in gezondheidsgedrag, gedragsmodellen en gedragsverandering
inzicht in psychologische interventies voor gezondheidsgedrag en -bevordering
inzicht in culturele of sociale verschillen in gezondheid en gezondheidsongelijkheid
1
vb. trepanatie (gaatjes in schedel voor vrijlaten van boze geesten) = vroege interpretatie van ziekte
in Hebreeuwse teksten; ziekte is een straf van de goden
3
, 1.1. Historisch perspectief
Oude Griekenland
➢ Hippocrates zijn 4 humores:
● ziekte werd gezien als een onevenwicht tussen 4 lichaamssappen; gele gal,
slijm (flegma), bloed, zwarte gal
● verandering in evenwicht gelinkt aan seizoensveranderingen
● persoonlijkheidstypes staan in verband met de lichaamssappen
○ cholerisch = veel gele gal → boosaardig temperament
○ zwartgallig / melancholisch = veel zwarte gal → droevig persoon
○ sanguinisch = veel bloed → optimistisch
○ flegmatisch = veel slijm → kalm
● genezing = humores opnieuw in balans brengen door aderlaten, vasten,
speciaal dieet, geneesmiddelen
=> Deze opvatting over innerlijke balans vinden we vandaag de dag veel terug
→ bv. disbalans in neurotransmitter dopamine, melatonine en serotonine … leidt tot
depressie
➢ Galenus: (ca. 129 - 199 nChr.)
● Dacht dat er lichamelijke of pathologische basis was voor alle ziekten
(lichamelijk & geestelijk)
● geloofde ook in een link tussen 4 humores en ziekten
○ bv. zei dat melancholische vrouwen een hogere kans hebben op het
ontwikkelen van borstkanker
➡ Er werd niet gedacht aan het feit dat de geest zelf ook een invloed kan hebben op
gezondheid.
Hippocrates en Galenus hadden een grote invloed tot 18e eeuw => positivisme;
opkomst organische geneeskunde
Vroege middeleeuwen (ca. 500 nChr)
● theorieën van Galenus verloren terrein
● voornamelijk opvattingen over link gezondheid, en geloof & spiritualiteit
○ bv. ziekte werd gezien als een straf van God of kwade geesten in lichaam
○ Er heerste de idee dat mensen zelf weinig controle hadden over ziekte MAAR
priesters wel (zij konden demonen uit het lichaam jagen)
4
Gezondheidspsychologie
Helene Koenen
11.
,Inhoudstafel
1. Introductie ...................................................................................................................... p. 3
Overzicht van gezondheidspsychologie en haar doelstellingen.
2. Gezondheidsgedrag ..................................................................................................... p. 14
Determinanten van gezondheidsgedrag en factoren die het beïnvloeden.
3. Gezondheidsmodellen .................................................................................................p. 28
Beschrijving van modellen zoals HAPA, Transtheoretisch model, en Health Belief
Model.
4. Gedragsverandering I ...................................................................................................p. 44
Motivatieprocessen, rol van zelfregulatie, en technieken zoals SMART-doelen.
5. Gedragsverandering II ................................................................................................ p. 55
Implementatie-intenties, copingstrategieën, en gradueel taken opbouwen.
6. Stress I ............................................................................................................................. p. 67
Definitie van stress, fysiologische reacties, en invloed op gezondheid.
7. Stress II ........................................................................................................................... p. 79
Copingmechanismen, sociale steun, en interventies bij stress.
8. Ziek zijn .......................................................................................................................... p. 95
Psychologische aspecten van ziek zijn, patiëntenpercepties en herstel.
9. Het consult .................................................................................................................. p. 102
Communicatie tussen patiënt en zorgverlener, en beïnvloeding van
gezondheidsuitkomsten.
10. Gezondheidsongelijkheid ........................................................................................ p. 116
Determinanten van ongelijkheid in gezondheid en strategieën voor verbetering
2
, 1. Introductie
Wat is gezondheidspsychologie?
Wetenschappelijk onderzoek naar mentale, psychosociale en biologische processen en het
gedragsmatig functioneren die een rol spelen bij:
● het bevorderen en in stand houden van gezondheid
● het ontstaan van ziekte
● preventie en behandeling van ziekte
● de verbetering van gezondheidszorg en gezondheidsbeleid
‘gezondheid’
→ verschillende betekenissen (ifv cultuur, geschiedenis1, sociale klasse, …)
→ lichamelijke en geestelijke aspecten
Doelstellingen cursus:
inzicht in het biopsychosociaal model van gezondheid en ziekte
inzicht in het belang van cognitieve, emotionele, persoonlijkheids- en sociale
factoren bij ziekte en gezondheid
inzicht in gezondheidsgedrag, gedragsmodellen en gedragsverandering
inzicht in psychologische interventies voor gezondheidsgedrag en -bevordering
inzicht in culturele of sociale verschillen in gezondheid en gezondheidsongelijkheid
1
vb. trepanatie (gaatjes in schedel voor vrijlaten van boze geesten) = vroege interpretatie van ziekte
in Hebreeuwse teksten; ziekte is een straf van de goden
3
, 1.1. Historisch perspectief
Oude Griekenland
➢ Hippocrates zijn 4 humores:
● ziekte werd gezien als een onevenwicht tussen 4 lichaamssappen; gele gal,
slijm (flegma), bloed, zwarte gal
● verandering in evenwicht gelinkt aan seizoensveranderingen
● persoonlijkheidstypes staan in verband met de lichaamssappen
○ cholerisch = veel gele gal → boosaardig temperament
○ zwartgallig / melancholisch = veel zwarte gal → droevig persoon
○ sanguinisch = veel bloed → optimistisch
○ flegmatisch = veel slijm → kalm
● genezing = humores opnieuw in balans brengen door aderlaten, vasten,
speciaal dieet, geneesmiddelen
=> Deze opvatting over innerlijke balans vinden we vandaag de dag veel terug
→ bv. disbalans in neurotransmitter dopamine, melatonine en serotonine … leidt tot
depressie
➢ Galenus: (ca. 129 - 199 nChr.)
● Dacht dat er lichamelijke of pathologische basis was voor alle ziekten
(lichamelijk & geestelijk)
● geloofde ook in een link tussen 4 humores en ziekten
○ bv. zei dat melancholische vrouwen een hogere kans hebben op het
ontwikkelen van borstkanker
➡ Er werd niet gedacht aan het feit dat de geest zelf ook een invloed kan hebben op
gezondheid.
Hippocrates en Galenus hadden een grote invloed tot 18e eeuw => positivisme;
opkomst organische geneeskunde
Vroege middeleeuwen (ca. 500 nChr)
● theorieën van Galenus verloren terrein
● voornamelijk opvattingen over link gezondheid, en geloof & spiritualiteit
○ bv. ziekte werd gezien als een straf van God of kwade geesten in lichaam
○ Er heerste de idee dat mensen zelf weinig controle hadden over ziekte MAAR
priesters wel (zij konden demonen uit het lichaam jagen)
4
