Samenvatting recht les 1
9.1, 9.2, 9.3, 9.16, 9.17 en 9.18
Staat= volksgemeenschap (natie), tezamen op een afgegrensd grondgebied met één
orgaan dat de hoogste macht heeft.
Drie kenmerken staat:
Aanwezigheid van een volksgemeenschap (gemeenschap)
Afgegrensd grondgebied (grondgebied)
Hoogste macht is die de bevoegdheid heeft om regels uit te vaardigen.
(Soevereiniteit) (gezag)
Alle organen die namens de staat over de gemeenschap (samenleving) beslissingen
nemen, worden ook wel het staatsapparaat genoemd. Dit apparaat bezit
soevereiniteit, wat wil zeggen dat het zowel naar buiten toe (naar ander
volksgemeenschappen) als naar binnen toe (in de eigen volksgemeenschap) de
hoogste en machtigste organisatie is.
Rechtsstaat
Wat is een rechtsstaat?
1. Bescherming tegen de macht van de overheid machtenscheiding
2. Gelijke behandeling grondrechten
3. In vrijheid leven de wet bepaalt wanneer je strafbaar bent
Soorten regels:
Maatschappelijke normen (ongeschreven regels)
- Elkaar netjes behandelen
- Een hand geven
Rechtsnormen (wettelijk vastgelegd)
Wat doet de rechtsstaat?
1. Bescherming van burgers tegen overheidsinterventies in zijn privédomein
2. Rechtsbescherming van plegers van overlast, van verdachten en criminelen
3. Oplegging inspanningsverplichting ter bevordering van sociale en
economische rechten en burgers.
- De overheid moet zijn best doen dat er een sociaal vangnet is, dat er
werkgelegenheid is, dat de economie goed draait.
Spreiding van macht: theorie Montesquieu Trias Politica Parlement
Wetgevende macht
De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht mogen niet in één hand
komen en moeten dus door verschillend mensen en instanties worden
uitgeoefend. Iedere macht heeft zijn eigen taken en bevoegdheden. Van deze Regering
drie is de wetgevende macht de belangrijkste. De wetgever, samengesteld Wetgevende en
uitvoerende macht
door leden van de volksgemeenschap, vaardigt regels uit die de uitvoerende
macht (gewoon) heeft uit te voeren. De rechter spreekt vervolgens uit welk
wetsartikel van toepassing is als er conflicten rijzen. Deze theorie wordt de Rechtbank en rechters
Rechtsprekende
trias politica genoemd. macht
Doel: staatsmacht spreiden om misbruik te voorkomen (horizontale spreiding)
Verticale spreiding: spreiding in de vorm van decentralisatie.
, Spreiding van macht: decentralisatie
Decentralisatie= verschijnsel waarbij staatsmacht niet bij één centrale overheid
geconcentreerd is, maar waarbij ook lagere overheden toegang tot deze staatsmacht
hebben.
Territoriale spreiding van staatsmacht (territoriale decentralisatie)= vorm van
decentralisatie met lagere overheden die staatsmacht bezitten op een afgebakend
stuk grond.
- Vb: bevoegdheden die aan gemeenten en provincies zijn toegekend. Deze
lagere overheidslichamen kunnen ‘hun eigen huishouding’ regelen (zoals dat
heet), maar wel binnen de grenzen van iedere gemeente en provincie.
Functionele spreiding van staatsmacht (functionele decentralisatie)= vorm van
decentralisatie met lagere overheden (openbare lichamen) die staatsmacht bezitten
met betrekking tot een specifieke taak, zonder gebondenheid aan een afgebakend
stuk grond.
- Vb: bedrijfslichamen die zijn ingesteld op grond van de Wet op de
bedrijfsorganisatie. Deze bedrijfslichamen, die of productschap of bedrijfschap
zijn, behartigen de belangen van bepaalde beroepsgroepen in geheel
Nederland, zoals die met betrekking tot de zuivel en de tuinbouw.
Combinatie van territoriale en functionele decentralisatie:
- Vb: het waterschap, dat tot opdracht heeft de waterstand en alles wat
daarmee samenhangt in stand te houden en daartoe de nodige maatregelen
te treffen (functionele decentralisatie), maar uitsluitend gekoppeld aan een
bepaalde regio (territoriale decentralisatie)
Eenheidsstaat= Staatsvorm waarbij er weliswaar naast de centrale overheid lagere
overheden met staatsmacht zijn, maar de centrale overheid kan bevoegdheden altijd
van de lagere overheden afnemen, terwijl er bovendien controle op deze lagere
overheden wordt uitgeoefend.
Preventieve toetsing= vorm van controle door een hogere op een lagere overheid,
waarbij de eerste een besluit van de tweede moet goedkeuren, alvorens dit in
werking treedt.
- Vb: een gemeente mag geen belastingen heffen voordat de provincie
goedkeuring heeft verleend.
Spontane vernietigingsbevoegdheid= vorm van controle door de centrale overheid
(regering) waarbij deze besluiten, genomen door lagere overheidsorganen, achteraf
kan vernietigen. Zo’n verzoek tot vernietiging kan door iedere belanghebbende
worden gedaan. Het besluit zelf wordt genomen bij Koninklijk Besluit (KB).
Spreiding in de vorm van decentralisatie wordt verticale spreiding van staatsmacht
genoemd.
9.1, 9.2, 9.3, 9.16, 9.17 en 9.18
Staat= volksgemeenschap (natie), tezamen op een afgegrensd grondgebied met één
orgaan dat de hoogste macht heeft.
Drie kenmerken staat:
Aanwezigheid van een volksgemeenschap (gemeenschap)
Afgegrensd grondgebied (grondgebied)
Hoogste macht is die de bevoegdheid heeft om regels uit te vaardigen.
(Soevereiniteit) (gezag)
Alle organen die namens de staat over de gemeenschap (samenleving) beslissingen
nemen, worden ook wel het staatsapparaat genoemd. Dit apparaat bezit
soevereiniteit, wat wil zeggen dat het zowel naar buiten toe (naar ander
volksgemeenschappen) als naar binnen toe (in de eigen volksgemeenschap) de
hoogste en machtigste organisatie is.
Rechtsstaat
Wat is een rechtsstaat?
1. Bescherming tegen de macht van de overheid machtenscheiding
2. Gelijke behandeling grondrechten
3. In vrijheid leven de wet bepaalt wanneer je strafbaar bent
Soorten regels:
Maatschappelijke normen (ongeschreven regels)
- Elkaar netjes behandelen
- Een hand geven
Rechtsnormen (wettelijk vastgelegd)
Wat doet de rechtsstaat?
1. Bescherming van burgers tegen overheidsinterventies in zijn privédomein
2. Rechtsbescherming van plegers van overlast, van verdachten en criminelen
3. Oplegging inspanningsverplichting ter bevordering van sociale en
economische rechten en burgers.
- De overheid moet zijn best doen dat er een sociaal vangnet is, dat er
werkgelegenheid is, dat de economie goed draait.
Spreiding van macht: theorie Montesquieu Trias Politica Parlement
Wetgevende macht
De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht mogen niet in één hand
komen en moeten dus door verschillend mensen en instanties worden
uitgeoefend. Iedere macht heeft zijn eigen taken en bevoegdheden. Van deze Regering
drie is de wetgevende macht de belangrijkste. De wetgever, samengesteld Wetgevende en
uitvoerende macht
door leden van de volksgemeenschap, vaardigt regels uit die de uitvoerende
macht (gewoon) heeft uit te voeren. De rechter spreekt vervolgens uit welk
wetsartikel van toepassing is als er conflicten rijzen. Deze theorie wordt de Rechtbank en rechters
Rechtsprekende
trias politica genoemd. macht
Doel: staatsmacht spreiden om misbruik te voorkomen (horizontale spreiding)
Verticale spreiding: spreiding in de vorm van decentralisatie.
, Spreiding van macht: decentralisatie
Decentralisatie= verschijnsel waarbij staatsmacht niet bij één centrale overheid
geconcentreerd is, maar waarbij ook lagere overheden toegang tot deze staatsmacht
hebben.
Territoriale spreiding van staatsmacht (territoriale decentralisatie)= vorm van
decentralisatie met lagere overheden die staatsmacht bezitten op een afgebakend
stuk grond.
- Vb: bevoegdheden die aan gemeenten en provincies zijn toegekend. Deze
lagere overheidslichamen kunnen ‘hun eigen huishouding’ regelen (zoals dat
heet), maar wel binnen de grenzen van iedere gemeente en provincie.
Functionele spreiding van staatsmacht (functionele decentralisatie)= vorm van
decentralisatie met lagere overheden (openbare lichamen) die staatsmacht bezitten
met betrekking tot een specifieke taak, zonder gebondenheid aan een afgebakend
stuk grond.
- Vb: bedrijfslichamen die zijn ingesteld op grond van de Wet op de
bedrijfsorganisatie. Deze bedrijfslichamen, die of productschap of bedrijfschap
zijn, behartigen de belangen van bepaalde beroepsgroepen in geheel
Nederland, zoals die met betrekking tot de zuivel en de tuinbouw.
Combinatie van territoriale en functionele decentralisatie:
- Vb: het waterschap, dat tot opdracht heeft de waterstand en alles wat
daarmee samenhangt in stand te houden en daartoe de nodige maatregelen
te treffen (functionele decentralisatie), maar uitsluitend gekoppeld aan een
bepaalde regio (territoriale decentralisatie)
Eenheidsstaat= Staatsvorm waarbij er weliswaar naast de centrale overheid lagere
overheden met staatsmacht zijn, maar de centrale overheid kan bevoegdheden altijd
van de lagere overheden afnemen, terwijl er bovendien controle op deze lagere
overheden wordt uitgeoefend.
Preventieve toetsing= vorm van controle door een hogere op een lagere overheid,
waarbij de eerste een besluit van de tweede moet goedkeuren, alvorens dit in
werking treedt.
- Vb: een gemeente mag geen belastingen heffen voordat de provincie
goedkeuring heeft verleend.
Spontane vernietigingsbevoegdheid= vorm van controle door de centrale overheid
(regering) waarbij deze besluiten, genomen door lagere overheidsorganen, achteraf
kan vernietigen. Zo’n verzoek tot vernietiging kan door iedere belanghebbende
worden gedaan. Het besluit zelf wordt genomen bij Koninklijk Besluit (KB).
Spreiding in de vorm van decentralisatie wordt verticale spreiding van staatsmacht
genoemd.
