Hoofdstuk 7: Cultuur als betekenisgeving
7.1 Het interpretatief cultuurbegrip:
Tweede grote hoofdlijn in denken over cultuur in sociologie = interpretatief cultuurbegrip.
- Max Weber en symbolisch interactionisme.
- Inzichten uit linguïstiek en 20e -eeuwse filosofie.
- Vooral toegepast in culturele antropologie en kwalitatief onderzoek.
Kernbegrip: betekenisgeving en interpretatie.
Interpretatief cultuurbegrip: cultuur van sociaal verband gelijkgesteld met de daarbinnen
beschikbare mogelijkheden om werkelijkheid actief te interpreteren en betekenis te geven, en om
zinvol te communiceren met anderen.
We zijn cultuurwezens omdat we betekenisvol handelen en samenhandelen (Weber), en geen
naakte werkelijkheid bewonen maar de wereld steevast door een culturele bril waarnemen. Mens zit
verstrikt in betekeniswebben die hij zelf heeft gemaakt. Cultuur is synoniem voor die webben, zodat
de analyse ervan geen experimentele wetenschap is die zoekt naar wetmatigheden, maar een
interpretatieve die speurt naar betekenissen.
Basisasxioma’s Clifford Geertz:
1. Geen betekenissen zonder materiële voortuigen of symbolen:
Geertz stelt om deze reden dat het cultuurbegrip verwijst naar een historisch doorgegeven patroon
van betekenissen die zijn belichaamd in symbolen.
Betekenissen zijn immaterieel, symbolen bezitten daarentegen een materieel karakter en maken
betekenissen zintuiglijk waarneembaar: ze representeren betekenissen. Object, gebaar, klank, kleur
of beeld is symbool voor zover het betekenisdragend is.
Symbolische communicatie of door betekenisdragende symbolen bemiddelde communicatie. De
gebruikte symbolen bezitten een talig of niet- talig karakter.
- Verbale communicatie: klanken representeren de gebezigde betekenissen.
- Schriftelijke communicatie: leesbare combinaties van het alfabet representeren de gebezigde
betekenissen.
- Niet- talige communicatie: kleren ze zenden betekenissen uit als mannelijkheid of
vrouwelijkheid, jeugdigheid, …
2. Symbolen zijn doorgaans niet een- maar meerzinnig:
Eenzelfde symbool kan voor uiteenlopende individuen of groepen onderscheiden betekenissen
bezitten.
Strikt genomen is de betekenis van ieder symbool een kwestie van interpretatie. Klanken of
lettercombinaties, beelden of objecten, gebaren of kleuren, bezitten nooit uit zichzelf een betekenis,
maar verkrijgen die enkel binnen een duiding of lezing.
Geen betekenissen zonder symbolen, maar ook geen symbolen zonder actieve interpretaties die deze
met concrete betekenissen verbinden.
, Mensen zijn primair interpretatoren die hele tijd aan woorden objecten, beelden, enz. betekenis
geven. Hierbij gebruiken we codes of sociaal gedeelde conventies over de band tussen symbolen en
hun mogelijke betekenissen.
Het interpreteren van symbolen komt dus neer op hun decodering, hun ontcijfering met behulp van
een of meer leessleutels.
3. Interpretatiegemeenschappen: groepen van mensen die dezelfde codes in de omgang met
symbolen hanteren en daarom tot gelijkaardige interpretaties komen.
Soms hebben die overeenkomsten een breed sociaal draagvlak (zoals codes binnen
taalgemeenschap). Ze horen dan bij een specifiek sociaal verband.
→ Een gelovige zal pikante kleding beschouwen als symbolen van zondigheid.
→ Niet gelovige decodeert ze niet.
Beide lezen hetzelfde anders, omdat ze verschillende codes gebruiken. Ze doen dat omdat ze tot
verscheiden sociale verbanden of, cultureel gezien, tot uiteenlopende interpretatiegemeenschappen
behoren.
Binnen een interpretatiegemeenschap werken de gebruikte codes tot op grote hoogte als
geïnstitutionaliseerde regels of normen, dus als sociaal voorgegeven en relatief dwingende
voorschriften bij het decoderen van symbolen. Dit is al meteen een eerste band met het
mentalistische cultuurbegrip. Dat codes werken als sociale feiten is bijzonder duidelijk binnen een
taalgemeenschap (Durkheim). Vocabulaire voor verband van dokters, proffen, …)
4. Onderzoek vanuit de interpretatieve cultuurvisie:
Het is erop gericht om de geldende codes binnen een interpretatiegemeenschap te achterhalen. Het
wil de daarbinnen circulerende symbolen kunnen lezen zoals de leden die meestal interpreteren.
Verstehen van deze symbolen door actorperspectief in te nemen (zelf deelnemen).
De onderzoekers probeert de codes te leren die haar informanten gebruiken bij het interpreteren van
talige en niet- talige symbolen.
- Bij het kijken of praten over hedendaagse kunst.
- Bij het uitkiezen van geschikte huwelijkspartner.
Onderzoekster is geen native, maar een buitenstaander met eigen interesses. Zij zal daarom de
geobserveerde symbolen en codes verder duiden vanuit theoretische begrippen en inzichten.
Kwalitatief of etnografisch onderzoek naar de dominante wijzen van interpreteren of betekenisgeving
binnen een sociaal verband resulteert dus in interpretaties van interpretaties (van kunstenaars,
moslims, …). Ze zijn dus ficties: iets gemaakts/ gevormd. Niet oorspronkelijke interpretatie, maar
interpretatie daarvan.
7.2 Taal als cultuur:
Taal is binnen ieder sociaal verband wel het primaire medium van zowel individuele betekenisgeving
als symbolische communicatie.
Taal: conceptuele benadering:
Wanneer het over taal gaat worden de basiseenheden (woorden) vaan tekens genoemd. Ieder woord
vormt een taalteken met een materiële en een immateriële of ideële kant, een harde en zachte
zijden.
7.1 Het interpretatief cultuurbegrip:
Tweede grote hoofdlijn in denken over cultuur in sociologie = interpretatief cultuurbegrip.
- Max Weber en symbolisch interactionisme.
- Inzichten uit linguïstiek en 20e -eeuwse filosofie.
- Vooral toegepast in culturele antropologie en kwalitatief onderzoek.
Kernbegrip: betekenisgeving en interpretatie.
Interpretatief cultuurbegrip: cultuur van sociaal verband gelijkgesteld met de daarbinnen
beschikbare mogelijkheden om werkelijkheid actief te interpreteren en betekenis te geven, en om
zinvol te communiceren met anderen.
We zijn cultuurwezens omdat we betekenisvol handelen en samenhandelen (Weber), en geen
naakte werkelijkheid bewonen maar de wereld steevast door een culturele bril waarnemen. Mens zit
verstrikt in betekeniswebben die hij zelf heeft gemaakt. Cultuur is synoniem voor die webben, zodat
de analyse ervan geen experimentele wetenschap is die zoekt naar wetmatigheden, maar een
interpretatieve die speurt naar betekenissen.
Basisasxioma’s Clifford Geertz:
1. Geen betekenissen zonder materiële voortuigen of symbolen:
Geertz stelt om deze reden dat het cultuurbegrip verwijst naar een historisch doorgegeven patroon
van betekenissen die zijn belichaamd in symbolen.
Betekenissen zijn immaterieel, symbolen bezitten daarentegen een materieel karakter en maken
betekenissen zintuiglijk waarneembaar: ze representeren betekenissen. Object, gebaar, klank, kleur
of beeld is symbool voor zover het betekenisdragend is.
Symbolische communicatie of door betekenisdragende symbolen bemiddelde communicatie. De
gebruikte symbolen bezitten een talig of niet- talig karakter.
- Verbale communicatie: klanken representeren de gebezigde betekenissen.
- Schriftelijke communicatie: leesbare combinaties van het alfabet representeren de gebezigde
betekenissen.
- Niet- talige communicatie: kleren ze zenden betekenissen uit als mannelijkheid of
vrouwelijkheid, jeugdigheid, …
2. Symbolen zijn doorgaans niet een- maar meerzinnig:
Eenzelfde symbool kan voor uiteenlopende individuen of groepen onderscheiden betekenissen
bezitten.
Strikt genomen is de betekenis van ieder symbool een kwestie van interpretatie. Klanken of
lettercombinaties, beelden of objecten, gebaren of kleuren, bezitten nooit uit zichzelf een betekenis,
maar verkrijgen die enkel binnen een duiding of lezing.
Geen betekenissen zonder symbolen, maar ook geen symbolen zonder actieve interpretaties die deze
met concrete betekenissen verbinden.
, Mensen zijn primair interpretatoren die hele tijd aan woorden objecten, beelden, enz. betekenis
geven. Hierbij gebruiken we codes of sociaal gedeelde conventies over de band tussen symbolen en
hun mogelijke betekenissen.
Het interpreteren van symbolen komt dus neer op hun decodering, hun ontcijfering met behulp van
een of meer leessleutels.
3. Interpretatiegemeenschappen: groepen van mensen die dezelfde codes in de omgang met
symbolen hanteren en daarom tot gelijkaardige interpretaties komen.
Soms hebben die overeenkomsten een breed sociaal draagvlak (zoals codes binnen
taalgemeenschap). Ze horen dan bij een specifiek sociaal verband.
→ Een gelovige zal pikante kleding beschouwen als symbolen van zondigheid.
→ Niet gelovige decodeert ze niet.
Beide lezen hetzelfde anders, omdat ze verschillende codes gebruiken. Ze doen dat omdat ze tot
verscheiden sociale verbanden of, cultureel gezien, tot uiteenlopende interpretatiegemeenschappen
behoren.
Binnen een interpretatiegemeenschap werken de gebruikte codes tot op grote hoogte als
geïnstitutionaliseerde regels of normen, dus als sociaal voorgegeven en relatief dwingende
voorschriften bij het decoderen van symbolen. Dit is al meteen een eerste band met het
mentalistische cultuurbegrip. Dat codes werken als sociale feiten is bijzonder duidelijk binnen een
taalgemeenschap (Durkheim). Vocabulaire voor verband van dokters, proffen, …)
4. Onderzoek vanuit de interpretatieve cultuurvisie:
Het is erop gericht om de geldende codes binnen een interpretatiegemeenschap te achterhalen. Het
wil de daarbinnen circulerende symbolen kunnen lezen zoals de leden die meestal interpreteren.
Verstehen van deze symbolen door actorperspectief in te nemen (zelf deelnemen).
De onderzoekers probeert de codes te leren die haar informanten gebruiken bij het interpreteren van
talige en niet- talige symbolen.
- Bij het kijken of praten over hedendaagse kunst.
- Bij het uitkiezen van geschikte huwelijkspartner.
Onderzoekster is geen native, maar een buitenstaander met eigen interesses. Zij zal daarom de
geobserveerde symbolen en codes verder duiden vanuit theoretische begrippen en inzichten.
Kwalitatief of etnografisch onderzoek naar de dominante wijzen van interpreteren of betekenisgeving
binnen een sociaal verband resulteert dus in interpretaties van interpretaties (van kunstenaars,
moslims, …). Ze zijn dus ficties: iets gemaakts/ gevormd. Niet oorspronkelijke interpretatie, maar
interpretatie daarvan.
7.2 Taal als cultuur:
Taal is binnen ieder sociaal verband wel het primaire medium van zowel individuele betekenisgeving
als symbolische communicatie.
Taal: conceptuele benadering:
Wanneer het over taal gaat worden de basiseenheden (woorden) vaan tekens genoemd. Ieder woord
vormt een taalteken met een materiële en een immateriële of ideële kant, een harde en zachte
zijden.
