Endocrinologie en
Nieren
Pathologie en Geneeskunde
Hoofdstuk 13. Aandoeningen van de endocriene
klieren
13.1 Inleiding
Meeste aandoeningen op terrein van stoornissen in de functie hypo- en hyperfunctie.
13.2 Anatomie en fysiologie algemeen
13.2.1 Anatomie
Endocriene klieren/klieren met interne secretie klierweefsel dat stoffen (hormonen) afscheidt
die direct door het bloed worden opgenomen en met het bloed naar organen en weefsels worden
vervoerd. Endocriene klieren:
- Schildklier (glandula thyreoidea)
- Bijschildklieren (glandulae parathyreoideae)
- Bijnieren (glandulae suprarenales)
- Eilandjes van Langerhans in alvleesklier (pancreas)
- Geslachtsklieren (ovarium, testis)
- Hersenaanhangsel (hypofyse)
- Pijnappelklier (epifyse, corpus pineale)
13.2.2 Fysiologie
Coördinatie van processen in het lichaam door:
- Neurologische innervatie door zenuwprikkels worden in periferie opdrachten
overgedragen.
- Hormonale interactie overdracht via bloed aanwezige chemische stoffen (hormonen).
Regulatie hormonen
Systeem om naar behoefte de afgifte van hormonen te stimuleren of te remmen negatieve
terugkoppeling (feedback) regeling hormoonspiegel (concentratie in het bloed) daling leidt tot
stimulering afgifte en stijging tot remming afgifte. Bij systeem speelt zenuwstelsel in de vorm van
hypofyse-hypothalamussysteem een centrale rol. Hypothalamus produceert releasing hormones die
via bloed naar adenohypofyse worden getransporteerd, waar ze stimulerend of remmend kunnen
werken op secretie hypofysehormonen. Hypofysehormonen trofe (voedende) hormonen omdat
ze endocriene klieren elders in lichaam aanzetten tot productie hormonen. Door negatieve
terugkoppeling afname productie trofehormonen.
, 13.3 Aandoeningen van de hypofyse
13.3.1 Anatomie en fysiologie
Hypofyse klein orgaan, gelegen aan onderzijde van hersenen en wordt beschermd door schedelbasis
behorende Turkse zadel (sella turcica). Hypofyse bestaat uit:
- Hypofysevoorkwab (HVK) adenohypofyse. Produceert hormonen:
Adrenocorticotroop hormoon (ACTH) bevordert vorming en afgifte van
glucocorticosteroïden (cortisol) in bijnierschors.
Thyreoïd stimulerend hormoon of thyreotroop hormoon (TSH) bevordert vorming en
afgifte van schildklierhormonen T3 en T4.
Gonadotrope hormonen:
Follikelstimulerend hormoon (FSH) bij vrouw stimuleert groei en rijping van
ovariumfollikels en zet aan tot oestrogeenproductie. Bij man ontwikkeling van testis
en vorming sperma.
Luteïniserend hormoon (LH) bij vrouw bevordert ovulatie en
progesteronproductie. Bij man stimuleert productie testosteron.
Prolactine bevordert ontwikkeling melkklieren en melkvorming
Groeihormoon (GH), somatroophormoon (STH) werkt via lever in op koolhydraat-,
eiwit- en vetmetabolisme. Ook stimulering botgroei tot puberteit.
Melanocyten-stimulerend hormoon (MSH) pigmentvorming
- Hypofysemiddenkwab (HMK) nauwelijks ontwikkeld bij de mens.
- Hypofyseachterkwab (HAK) neurohypofyse. Opslag van dein hypothalamus
geproduceerde hormonen:
Vasopressine/antidiuretisch hormoon (ADH) bevordert terugresorptie van water uit
urine de nier in
Oxytocine veroorzaakt contracties van glad spierweefsel in uterus en in melkklieren.
13.3.2 Hyperfunctie hypofysevoorkwab
Overproductie hormonen.
- Groeihormoon voor puberteit reuzengroei met acromegalie (vergroting van neus, kin,
oren, handen, voeten en inwendige organen. Groeihormoon na puberteit acromegalie.
Ook kan diabetes mellitus hierdoor ontstaan.
- ACTH overactiviteit van bijnierschors waardoor syndroom van Cushing ontstaat
(overproductie glucocorticosteroïden)
- Prolactine bij vrouw leidt dit tot galactorroe (overvloedige zogafscheiding) en secundaire
amenorroe (bij vrouw de tevoren wel heeft gemenstrueerd).
13.3.3 Hypofunctie hypofysevoor- en achterkwab
Hypofunctie hypofysevoorkwab geïsoleerde uitval van één van de trope hormonen met gevolg
verminderde werking van het doelorgaan. Maar kan ook volledig uitvallen van hypofyse
panhypopituïtarisme. Het is een gevolg van trauma, bloeding, ontsteking of tumor voorkwab.
Belangrijkste is dan uitval ACTH afweer tegen stress uitgevallen (koorts, trauma, operatie) en
hierdoor ontstaan shockverschijnselen.
Ontbreken ADH (achterkwab) diabetesinsipidus patiënt verliest liters vocht via nieren, omdat
er geen terugresorptie plaatsvindt.
Behandeling bestrijden oorzaak en/of geven van hormonen die door doelorganen geproduceerd
worden. Trofehormonen worden niet toegediend.
Nieren
Pathologie en Geneeskunde
Hoofdstuk 13. Aandoeningen van de endocriene
klieren
13.1 Inleiding
Meeste aandoeningen op terrein van stoornissen in de functie hypo- en hyperfunctie.
13.2 Anatomie en fysiologie algemeen
13.2.1 Anatomie
Endocriene klieren/klieren met interne secretie klierweefsel dat stoffen (hormonen) afscheidt
die direct door het bloed worden opgenomen en met het bloed naar organen en weefsels worden
vervoerd. Endocriene klieren:
- Schildklier (glandula thyreoidea)
- Bijschildklieren (glandulae parathyreoideae)
- Bijnieren (glandulae suprarenales)
- Eilandjes van Langerhans in alvleesklier (pancreas)
- Geslachtsklieren (ovarium, testis)
- Hersenaanhangsel (hypofyse)
- Pijnappelklier (epifyse, corpus pineale)
13.2.2 Fysiologie
Coördinatie van processen in het lichaam door:
- Neurologische innervatie door zenuwprikkels worden in periferie opdrachten
overgedragen.
- Hormonale interactie overdracht via bloed aanwezige chemische stoffen (hormonen).
Regulatie hormonen
Systeem om naar behoefte de afgifte van hormonen te stimuleren of te remmen negatieve
terugkoppeling (feedback) regeling hormoonspiegel (concentratie in het bloed) daling leidt tot
stimulering afgifte en stijging tot remming afgifte. Bij systeem speelt zenuwstelsel in de vorm van
hypofyse-hypothalamussysteem een centrale rol. Hypothalamus produceert releasing hormones die
via bloed naar adenohypofyse worden getransporteerd, waar ze stimulerend of remmend kunnen
werken op secretie hypofysehormonen. Hypofysehormonen trofe (voedende) hormonen omdat
ze endocriene klieren elders in lichaam aanzetten tot productie hormonen. Door negatieve
terugkoppeling afname productie trofehormonen.
, 13.3 Aandoeningen van de hypofyse
13.3.1 Anatomie en fysiologie
Hypofyse klein orgaan, gelegen aan onderzijde van hersenen en wordt beschermd door schedelbasis
behorende Turkse zadel (sella turcica). Hypofyse bestaat uit:
- Hypofysevoorkwab (HVK) adenohypofyse. Produceert hormonen:
Adrenocorticotroop hormoon (ACTH) bevordert vorming en afgifte van
glucocorticosteroïden (cortisol) in bijnierschors.
Thyreoïd stimulerend hormoon of thyreotroop hormoon (TSH) bevordert vorming en
afgifte van schildklierhormonen T3 en T4.
Gonadotrope hormonen:
Follikelstimulerend hormoon (FSH) bij vrouw stimuleert groei en rijping van
ovariumfollikels en zet aan tot oestrogeenproductie. Bij man ontwikkeling van testis
en vorming sperma.
Luteïniserend hormoon (LH) bij vrouw bevordert ovulatie en
progesteronproductie. Bij man stimuleert productie testosteron.
Prolactine bevordert ontwikkeling melkklieren en melkvorming
Groeihormoon (GH), somatroophormoon (STH) werkt via lever in op koolhydraat-,
eiwit- en vetmetabolisme. Ook stimulering botgroei tot puberteit.
Melanocyten-stimulerend hormoon (MSH) pigmentvorming
- Hypofysemiddenkwab (HMK) nauwelijks ontwikkeld bij de mens.
- Hypofyseachterkwab (HAK) neurohypofyse. Opslag van dein hypothalamus
geproduceerde hormonen:
Vasopressine/antidiuretisch hormoon (ADH) bevordert terugresorptie van water uit
urine de nier in
Oxytocine veroorzaakt contracties van glad spierweefsel in uterus en in melkklieren.
13.3.2 Hyperfunctie hypofysevoorkwab
Overproductie hormonen.
- Groeihormoon voor puberteit reuzengroei met acromegalie (vergroting van neus, kin,
oren, handen, voeten en inwendige organen. Groeihormoon na puberteit acromegalie.
Ook kan diabetes mellitus hierdoor ontstaan.
- ACTH overactiviteit van bijnierschors waardoor syndroom van Cushing ontstaat
(overproductie glucocorticosteroïden)
- Prolactine bij vrouw leidt dit tot galactorroe (overvloedige zogafscheiding) en secundaire
amenorroe (bij vrouw de tevoren wel heeft gemenstrueerd).
13.3.3 Hypofunctie hypofysevoor- en achterkwab
Hypofunctie hypofysevoorkwab geïsoleerde uitval van één van de trope hormonen met gevolg
verminderde werking van het doelorgaan. Maar kan ook volledig uitvallen van hypofyse
panhypopituïtarisme. Het is een gevolg van trauma, bloeding, ontsteking of tumor voorkwab.
Belangrijkste is dan uitval ACTH afweer tegen stress uitgevallen (koorts, trauma, operatie) en
hierdoor ontstaan shockverschijnselen.
Ontbreken ADH (achterkwab) diabetesinsipidus patiënt verliest liters vocht via nieren, omdat
er geen terugresorptie plaatsvindt.
Behandeling bestrijden oorzaak en/of geven van hormonen die door doelorganen geproduceerd
worden. Trofehormonen worden niet toegediend.
