Kritisch denken. De Kunst van het Heldere Denken. Rolf Dobelli.
No. Denkfout Omschrijving Voorbeeld Trefwoorden Pagina
1 Survivorship bias Waarom je kerkhoven Achter elke succesvolle schrijver gaan honderd andere De media besteedt 13
(overlevende moet bezoeken. schuil met boeken die niet verkopen. Achter ieder van hen geen aandacht aan
vertekening) Je overschat het weer honderd andere die geen uitgever hebben gevonden. de kerkhoven van
vooruitzicht op succes We horen alleen over succesvolle schrijvers en beseffen de mislukkelingen.
systematisch, omdat in niet hoe onwaarschijnlijk het is om als schrijver succes te Alleen aan de ‘grote’
het gewone leven succes hebben wordt aandacht
een grotere zichtbaarheid besteed.
produceert dan
mislukking. We horen
alleen over het
succesvolle en beseffen
niet hoe onwaarschijnlijk
het niet succesvolle is.
2 Swimmer’s body Is Harvard een goede of Professionele zwemmers hebben niet van die volmaakt Over waar iets 16
illusion een slechte universiteit? gebouwde lichamen omdat ze zo bijzonder veel trainen. Het nastrevenswaardigs
We weten het niet. zijn juist zulke goede zwemmers omdat ze zo zijn geboren. -stalen spieren,
Keuzecriterium wordt met Hun lichaamsopbouw is een selectiecriterium en niet het schoonheid, hoger
resultaat verward. resultaat van hun activiteiten. inkomen, een lang
leven, uitstraling,
Telkens als we Vrouwelijke modellen maken reclame voor cosmetica. geluk- wordt
selectiecriterium en Daardoor komt menige consument op de gedachte dat ze aangeprezen, moet
resultaat verwisselen van cosmetica knapper wordt. Maar het is niet de cosmetica je oppassen, Werp
worden we slachtoffer van waardoor die vrouwen het tot model shoppen. De modellen een blik in de
de swimmer’s body zijn toevallig als mooie mensen geboren en om deze reden spiegel en wees
illusion. komen ze in aanmerking voor cosmeticareclame. eerlijk tegen jezelf.
3 Overconfidence Waarom je je kennis en In enquetes zegt 84% van de Franse mannen een 50% gemiddelde 19
(zelfoverschatting) vaardigheden bovengemiddelde goede minnaar te zijn. Zonder Werkelijkheid en
systematisch overschat overconfidence-effect moet het precies 50% zijn (mediaan). denken te weten
Het overconfidence-effect Overconfidene
meet het verschil tussen wordt niet
wat mensen werkelijk aangewakkerd,
weten en dat wat ze maar is op een
denken te weten natuurlijke manier
naïef en
aangeboren.
4 Social proof Als miljoenen mensen iets Je bent op weg naar een concert. Op de hoek van een Groepsdruk 22
1
, (kuddegeest) dom beweren, wordt het straat kom je een groep mensen tegen, die allemaal naar Hoe meer mensen
daarom nog geen de hemel staan te kijken. Zonder erbij na te denken kijk jij achter het idee
waarheid. ook omhoog (= social proof). staan, des te juister
Ik gedraag me goed als ik Midden in het concert begint iemand te klappen en het idee- wat absurd
met net als de anderen plotseling klapt de hele zaal (= social proof). is natuurlijk.
gedraag. Hoe meer
mensen achter een idee
staan, des te juister het
idee, dit is natuurlijk niet
waar. Als een miljoen
mensen iets doms
beweren wordt het nog
niet de waarheid.
5 Sunk cost fallacy Waarom je het verleden De reclame campagne liep al vier maanden en bleef ver Alles is dan voor 25
moet negeren. onder het begrote succes. Ik vond dat we er mee moesten niets geweest.
Het geïnvesteerde wordt stoppen. De chef van de reclameafdeling was ertegen met Concorde-effect
een motief om door te als motivering: ‘We hebben al zoveel geld in de campagne Het concorde effect
gaan, zelfs als het geïnvesteerd, als we nu stoppenis dat allemaal in het water leidt niet alleen tot
objectief geen zin meer gegooid.’ zeer dure, maar ook
heeft. tot welhaast
Het moment dat je al bijzonder veel tijd, geld, energie, liefde rampzalige
Wanneer we ergens veel etc. hebt gestoken in iets. beslissingsfouten.
geld, tijd, liefde etc. in iets Rationeel beslissen
steken, hebben we de betekent dat je de
grootste moeite om dit af opgelopen kosten
te breken als dit niets negeert. (sunk kost
oplevert. fallacy is irrationeel
denken)
6 Wederkerigheid Waarom je geen drankje Mijn vrouw en ik werden te eten uitgenodigd. We brachten Ik help jou uit de 28
van een ander moet een doodsaaie avond door. Desondanks voelden we ons nood, jij helpt mij uit
accepteren. verplicht hen een paar maanden later ook bij ons thuis uit te de nood.
Mensen kunnen het nodigen.
nauwelijks verdragen als
hij bij een ander in het krijt
staat.
7 Confirmation-bias 1 Pas op wanneer iets een Een professor laat aan zijn studenten een rij van de Oude informatie aan 31
‘speciaal geval’ wordt volgende getallen: 2-4-6 zien. Wat is de regel achter deze nieuwe informatie
genoemd. rij? De meeste studenten dachten 8, want 2/4/6/8. De regel testen.
2
No. Denkfout Omschrijving Voorbeeld Trefwoorden Pagina
1 Survivorship bias Waarom je kerkhoven Achter elke succesvolle schrijver gaan honderd andere De media besteedt 13
(overlevende moet bezoeken. schuil met boeken die niet verkopen. Achter ieder van hen geen aandacht aan
vertekening) Je overschat het weer honderd andere die geen uitgever hebben gevonden. de kerkhoven van
vooruitzicht op succes We horen alleen over succesvolle schrijvers en beseffen de mislukkelingen.
systematisch, omdat in niet hoe onwaarschijnlijk het is om als schrijver succes te Alleen aan de ‘grote’
het gewone leven succes hebben wordt aandacht
een grotere zichtbaarheid besteed.
produceert dan
mislukking. We horen
alleen over het
succesvolle en beseffen
niet hoe onwaarschijnlijk
het niet succesvolle is.
2 Swimmer’s body Is Harvard een goede of Professionele zwemmers hebben niet van die volmaakt Over waar iets 16
illusion een slechte universiteit? gebouwde lichamen omdat ze zo bijzonder veel trainen. Het nastrevenswaardigs
We weten het niet. zijn juist zulke goede zwemmers omdat ze zo zijn geboren. -stalen spieren,
Keuzecriterium wordt met Hun lichaamsopbouw is een selectiecriterium en niet het schoonheid, hoger
resultaat verward. resultaat van hun activiteiten. inkomen, een lang
leven, uitstraling,
Telkens als we Vrouwelijke modellen maken reclame voor cosmetica. geluk- wordt
selectiecriterium en Daardoor komt menige consument op de gedachte dat ze aangeprezen, moet
resultaat verwisselen van cosmetica knapper wordt. Maar het is niet de cosmetica je oppassen, Werp
worden we slachtoffer van waardoor die vrouwen het tot model shoppen. De modellen een blik in de
de swimmer’s body zijn toevallig als mooie mensen geboren en om deze reden spiegel en wees
illusion. komen ze in aanmerking voor cosmeticareclame. eerlijk tegen jezelf.
3 Overconfidence Waarom je je kennis en In enquetes zegt 84% van de Franse mannen een 50% gemiddelde 19
(zelfoverschatting) vaardigheden bovengemiddelde goede minnaar te zijn. Zonder Werkelijkheid en
systematisch overschat overconfidence-effect moet het precies 50% zijn (mediaan). denken te weten
Het overconfidence-effect Overconfidene
meet het verschil tussen wordt niet
wat mensen werkelijk aangewakkerd,
weten en dat wat ze maar is op een
denken te weten natuurlijke manier
naïef en
aangeboren.
4 Social proof Als miljoenen mensen iets Je bent op weg naar een concert. Op de hoek van een Groepsdruk 22
1
, (kuddegeest) dom beweren, wordt het straat kom je een groep mensen tegen, die allemaal naar Hoe meer mensen
daarom nog geen de hemel staan te kijken. Zonder erbij na te denken kijk jij achter het idee
waarheid. ook omhoog (= social proof). staan, des te juister
Ik gedraag me goed als ik Midden in het concert begint iemand te klappen en het idee- wat absurd
met net als de anderen plotseling klapt de hele zaal (= social proof). is natuurlijk.
gedraag. Hoe meer
mensen achter een idee
staan, des te juister het
idee, dit is natuurlijk niet
waar. Als een miljoen
mensen iets doms
beweren wordt het nog
niet de waarheid.
5 Sunk cost fallacy Waarom je het verleden De reclame campagne liep al vier maanden en bleef ver Alles is dan voor 25
moet negeren. onder het begrote succes. Ik vond dat we er mee moesten niets geweest.
Het geïnvesteerde wordt stoppen. De chef van de reclameafdeling was ertegen met Concorde-effect
een motief om door te als motivering: ‘We hebben al zoveel geld in de campagne Het concorde effect
gaan, zelfs als het geïnvesteerd, als we nu stoppenis dat allemaal in het water leidt niet alleen tot
objectief geen zin meer gegooid.’ zeer dure, maar ook
heeft. tot welhaast
Het moment dat je al bijzonder veel tijd, geld, energie, liefde rampzalige
Wanneer we ergens veel etc. hebt gestoken in iets. beslissingsfouten.
geld, tijd, liefde etc. in iets Rationeel beslissen
steken, hebben we de betekent dat je de
grootste moeite om dit af opgelopen kosten
te breken als dit niets negeert. (sunk kost
oplevert. fallacy is irrationeel
denken)
6 Wederkerigheid Waarom je geen drankje Mijn vrouw en ik werden te eten uitgenodigd. We brachten Ik help jou uit de 28
van een ander moet een doodsaaie avond door. Desondanks voelden we ons nood, jij helpt mij uit
accepteren. verplicht hen een paar maanden later ook bij ons thuis uit te de nood.
Mensen kunnen het nodigen.
nauwelijks verdragen als
hij bij een ander in het krijt
staat.
7 Confirmation-bias 1 Pas op wanneer iets een Een professor laat aan zijn studenten een rij van de Oude informatie aan 31
‘speciaal geval’ wordt volgende getallen: 2-4-6 zien. Wat is de regel achter deze nieuwe informatie
genoemd. rij? De meeste studenten dachten 8, want 2/4/6/8. De regel testen.
2
