HEMATOLOGIE
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1.1 DE NORMALE HEMATOPOIESE
Committed
Erytroïde lijn RBC's
progenitor cells
Neutrofielen
Committed
Stamcel
Granulocytaire lijn Eosinofielen
progenitor cells
Committed
Monocytaire lijn Basofielen
progenitor cells
Committed Megakaryocytaire-
Trombocyten
progenitor cells trombocytaire lijn
T-cellen
Committed
Lymfocytaire lijn
progenitor cells
B-cellen
- De stamcel is zelfvernieuwend en pluripotent à doortransplanteerbaar
- De voorlopercellen (‘committed progenitor cells) zijn niet zelfvernieuwend en hieruit ontstaat
uiteindelijk slechts 1 cellijn à transplanteerbaar, maar niet doortransplanteerbaar
- De celdelingen gaan door tot als de cel aan zijn ‘specialisatie’ begint (bv. RBC’s die hemoglobine
vormen) à zo onstaan 32 RBC’s uit 1 rode voorlopercel
- De celrijping gebeurt in verschillende differentiatie- en uitrijpingsstadia, waarbij elk stadium
gekenmerkt wordt door eigen kenmerken en morfologische, immuun-fenotypische en moleculaire
eigenschappen
In het vroegste stadium zijn de voorlopercellen onderling
niet te onderscheiden : ze hebben een open chromatine en
nauwelijks cytoplasma. Ze worden eerder onderscheiden
op hun potentieel om in vitro onder stimulaite met
groeifactoren kolonies (colony-forming units) aan te maken
van rode bloedcellen, granulocyten, eosinofielen,
megakaryocyten. Zo spreekt men van CFU-E, CFU-GM, CFU-
G of CFU-Meg.
1
,De evolutie van stamcel naar rijpe bloedcel verloopt telkens met toenemende grootte en differentiatie van het
cytoplasma (zo ziet men bij RBC meer hemoglobineproductie optreden, bij WBC ontstaan er fagocytaire
lysosomen, die als granules te zien zijn), terwijl tegelijk condensatie optreedt van het kernchromatine (waarvan
gezien de specialisatie van de cel steeds minder overgeschreven wordt).
à Kerncondensatie is bij RBC’s zo extreem dat de kern pyknotisch wordt en vervolgens wordt uitgestoten
Deze toenemende differentiatie van het cytoplasma en involutie van de kern is wel lichtmicroscopisch
zichtbaar en vormt de basis van het uittellen van voorlopercellen in het beenmerg, het myelogram.
2
,BEENMERGONDERZOEK
Men heeft 2 mogelijkheden:
1. Beenmergaspiraat (manubrium sterni of spina iliaca posterior superior)
2. Beenmergbiopsie (enkel in spina iliaca posterior superior)
Bij een klassieke punctie met botbiopt wordt vloeibaar merg geaspireerd voor uitstrijkjes (cytologisch
onderzoek), flow cytometrie, cytogenetica en eventueel moleculaire diagnostiek. Een botbiopt is een echte
biopsie onder lokale verdoving maar met een nabloedingsrisico. Antistolling en antiplaatjesaggregatiemedicatie
dienen dus tijdelijk te worden onderbroken.
1.2 DE RODE CELLIJN
1. PRO-ERYTHROBLAST
= de vroegste rode voorloper
- Relatief open chromatine
- Basofiel cytoplasma door mRNA à kleurt blauw (zuur) aan
2. NORMOBLAST
- Kleiner dan de pro-erythroblast
- Meer cytoplasma = matig basofiel
- Condenserend kernchromatine
3. POLYCHROMATOFIELE NORMOBLAST
- Rijpe kern, met chromatinecondensatie
- Cytoplasma nog meer basofiel à krijgt grijze schijn
- Afname van nucleus/cytoplasma verhouding
4. ACIDOFIELE NORMOBLAST
= laatste voorloper mét kern
- Sterk gecondenseerde kern
- Excentrische kern
- Acidofiel cytoplasma à kleurt rood (basisch) aan
3
, 5. RETICULOCYTEN
= de jongste erythrocyten die het beenmerg verlaten
à productie van 100 miljard/24u
- Reticulaire structuur (= netwerk van RNA-resten)
- Blijven 24u herkenbaar aan hun netwerk-structuur
Aangezien de overlevingstijd van RBC’s 100-120 dagen bedraagt, wordt elke dag
± 1% van alle RBC’s vervangen.
à het normaal aantal reticulocyten is daarom 1% = 25-100 x 103/ µL
BELANGRIJK:
Ongeveer 0.5-2% van de erythrocyten zijn reticulocyten, maar men moet dit aantal steeds relatief bekijken
met de status van de patiënt. Wanneer de patiënt anemisch is dan moeten de reticulocyten compensatoir
stijgen.
Bv. 1% reticulocyten bij 2 miljoen RBC’s = te weinig
Deze erythroïde precursoren zullen verder delen tot een bepaalde Hb-concentratie is bereikt. Met dit inzicht
kan je het gevolg van bepaalde pathologiën beredeneren:
- Defecten in de Hb-synthese zullen ervoor zorgen dat de erythroïde cellen zullen blijven delen omdat
de nodige Hb-concentratie niet bereikt kan worden. Dit resulteert in kleine RBC’s en microcytose.
o Bv. Hb-opathie
o Bv. Fe-tekort
- Defecten in de DNA-synthese zorgen voor het rapper bereiken van de nodige Hb-concentratie en
resulteren in macrocytose.
o Bv. Foliumzuur-tekort
o Bv. Vitamine B12-tekort
Pathologie Resultaat
Defecten in de Hb-synthese Microcytose
Defecten in de DNA-synthese Macrocytose
6. ERYTHROCYTEN
= de uiteindelijke, actieve, rode bloedcellen
- Typische biconcave vorm
- Roze, homogene kleur
- Levensduur = 120 dagen
à referentiewaarden (te kennen):
Geslacht Normale aantallen
Mannen 4.2 – 5.4 miljoen/µL
Vrouwen 3.7 – 4.9 miljoen/µL
Howell Jolly bodies zijn erythrocyten met overgebleven kernfragmenten.
Deze worden verwijderd door de milt en kunnen dus indicatief zijn voor de
miltfunctie.
4
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1.1 DE NORMALE HEMATOPOIESE
Committed
Erytroïde lijn RBC's
progenitor cells
Neutrofielen
Committed
Stamcel
Granulocytaire lijn Eosinofielen
progenitor cells
Committed
Monocytaire lijn Basofielen
progenitor cells
Committed Megakaryocytaire-
Trombocyten
progenitor cells trombocytaire lijn
T-cellen
Committed
Lymfocytaire lijn
progenitor cells
B-cellen
- De stamcel is zelfvernieuwend en pluripotent à doortransplanteerbaar
- De voorlopercellen (‘committed progenitor cells) zijn niet zelfvernieuwend en hieruit ontstaat
uiteindelijk slechts 1 cellijn à transplanteerbaar, maar niet doortransplanteerbaar
- De celdelingen gaan door tot als de cel aan zijn ‘specialisatie’ begint (bv. RBC’s die hemoglobine
vormen) à zo onstaan 32 RBC’s uit 1 rode voorlopercel
- De celrijping gebeurt in verschillende differentiatie- en uitrijpingsstadia, waarbij elk stadium
gekenmerkt wordt door eigen kenmerken en morfologische, immuun-fenotypische en moleculaire
eigenschappen
In het vroegste stadium zijn de voorlopercellen onderling
niet te onderscheiden : ze hebben een open chromatine en
nauwelijks cytoplasma. Ze worden eerder onderscheiden
op hun potentieel om in vitro onder stimulaite met
groeifactoren kolonies (colony-forming units) aan te maken
van rode bloedcellen, granulocyten, eosinofielen,
megakaryocyten. Zo spreekt men van CFU-E, CFU-GM, CFU-
G of CFU-Meg.
1
,De evolutie van stamcel naar rijpe bloedcel verloopt telkens met toenemende grootte en differentiatie van het
cytoplasma (zo ziet men bij RBC meer hemoglobineproductie optreden, bij WBC ontstaan er fagocytaire
lysosomen, die als granules te zien zijn), terwijl tegelijk condensatie optreedt van het kernchromatine (waarvan
gezien de specialisatie van de cel steeds minder overgeschreven wordt).
à Kerncondensatie is bij RBC’s zo extreem dat de kern pyknotisch wordt en vervolgens wordt uitgestoten
Deze toenemende differentiatie van het cytoplasma en involutie van de kern is wel lichtmicroscopisch
zichtbaar en vormt de basis van het uittellen van voorlopercellen in het beenmerg, het myelogram.
2
,BEENMERGONDERZOEK
Men heeft 2 mogelijkheden:
1. Beenmergaspiraat (manubrium sterni of spina iliaca posterior superior)
2. Beenmergbiopsie (enkel in spina iliaca posterior superior)
Bij een klassieke punctie met botbiopt wordt vloeibaar merg geaspireerd voor uitstrijkjes (cytologisch
onderzoek), flow cytometrie, cytogenetica en eventueel moleculaire diagnostiek. Een botbiopt is een echte
biopsie onder lokale verdoving maar met een nabloedingsrisico. Antistolling en antiplaatjesaggregatiemedicatie
dienen dus tijdelijk te worden onderbroken.
1.2 DE RODE CELLIJN
1. PRO-ERYTHROBLAST
= de vroegste rode voorloper
- Relatief open chromatine
- Basofiel cytoplasma door mRNA à kleurt blauw (zuur) aan
2. NORMOBLAST
- Kleiner dan de pro-erythroblast
- Meer cytoplasma = matig basofiel
- Condenserend kernchromatine
3. POLYCHROMATOFIELE NORMOBLAST
- Rijpe kern, met chromatinecondensatie
- Cytoplasma nog meer basofiel à krijgt grijze schijn
- Afname van nucleus/cytoplasma verhouding
4. ACIDOFIELE NORMOBLAST
= laatste voorloper mét kern
- Sterk gecondenseerde kern
- Excentrische kern
- Acidofiel cytoplasma à kleurt rood (basisch) aan
3
, 5. RETICULOCYTEN
= de jongste erythrocyten die het beenmerg verlaten
à productie van 100 miljard/24u
- Reticulaire structuur (= netwerk van RNA-resten)
- Blijven 24u herkenbaar aan hun netwerk-structuur
Aangezien de overlevingstijd van RBC’s 100-120 dagen bedraagt, wordt elke dag
± 1% van alle RBC’s vervangen.
à het normaal aantal reticulocyten is daarom 1% = 25-100 x 103/ µL
BELANGRIJK:
Ongeveer 0.5-2% van de erythrocyten zijn reticulocyten, maar men moet dit aantal steeds relatief bekijken
met de status van de patiënt. Wanneer de patiënt anemisch is dan moeten de reticulocyten compensatoir
stijgen.
Bv. 1% reticulocyten bij 2 miljoen RBC’s = te weinig
Deze erythroïde precursoren zullen verder delen tot een bepaalde Hb-concentratie is bereikt. Met dit inzicht
kan je het gevolg van bepaalde pathologiën beredeneren:
- Defecten in de Hb-synthese zullen ervoor zorgen dat de erythroïde cellen zullen blijven delen omdat
de nodige Hb-concentratie niet bereikt kan worden. Dit resulteert in kleine RBC’s en microcytose.
o Bv. Hb-opathie
o Bv. Fe-tekort
- Defecten in de DNA-synthese zorgen voor het rapper bereiken van de nodige Hb-concentratie en
resulteren in macrocytose.
o Bv. Foliumzuur-tekort
o Bv. Vitamine B12-tekort
Pathologie Resultaat
Defecten in de Hb-synthese Microcytose
Defecten in de DNA-synthese Macrocytose
6. ERYTHROCYTEN
= de uiteindelijke, actieve, rode bloedcellen
- Typische biconcave vorm
- Roze, homogene kleur
- Levensduur = 120 dagen
à referentiewaarden (te kennen):
Geslacht Normale aantallen
Mannen 4.2 – 5.4 miljoen/µL
Vrouwen 3.7 – 4.9 miljoen/µL
Howell Jolly bodies zijn erythrocyten met overgebleven kernfragmenten.
Deze worden verwijderd door de milt en kunnen dus indicatief zijn voor de
miltfunctie.
4
