Neonatologische begeleiding
ONTWIKKELINGSGERICHTE ZORG
Ontwikkelingsgerichte zorg: verzameling van interventies, ontwikkeld om de
omgeving aan te passen en de stress die de prematuur ervaart te verminderen
1. Kenmerken van ontwikkelingsgerichte zorg
Kenmerken van ontwikkelingsgerichte zorg:
interactie
Onder interactie verstaan we de wederzijdse actie/reactie tussen zowel de
pasgeborene en professionals als de ouders. Door de interactie maakt de
pasgeborene zijn ontwikkelingsbehoeften duidelijk. De omgeving reageert hier
dan op met zorg verlenende interventies om te behoeften te bevredigen.
individualisatie
Alle interventies moeten aangepast worden aan de behoeften van de patiënt.
Met andere worden moeten we onze interventies als zorgverlener gaan
aanpassen als de behoeften van de pasgeborene veranderen.
ontwikkelingsproces
Om ontwikkelingsgerichte zorg te kunnen toepassen moeten we constant de
ontwikkelingsbehoeften vaststellen en evalueren.
2. Voorwaarden voor het toepassen van
ontwikkelingsgerichte zorg
Wat zijn de 3 voorwaarden voor het toepassen van ontwikkelingsgerichte zorg?
kennis van de ontwikkeling
Om als zorgverlener je zorgverlening af te kunnen stemmen op de pasgeborene
moet je de gedragssignalen kunnen herkennen, begrijpen en interpreteren. De
afstemming tussen pasgeborene en zorgverlener/ouder is essentieel voor de
cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling.
samenwerking tussen alle professionele
Het volledige team moet bekend zijn met het ontwikkelingsgerichte zorgplan en
het dan ook toepassen.
betrokkenheid van de familie
de band tussen de ouders en de pasgeborene is biologisch en psychologisch
essentieel voor het overleven en ontwikkelen van de baby, maar angst,
verwarring over de vroeggeboorte of ziekte van het kind en de onervarenheid
van ouders heeft een invloed. We zien uit het gedrag van de pasgeborene dat
hij/zij weet of zijn ouders aanwezig zijn.
Het doel van ontwikkelingsgerichte zorg is de groei en ontwikkeling ondersteunen en
bevorderen, de ouders ondersteunen in het tot stand brengen van hun ouderlijke rol
en het verminderen van stress.
3. Basisprincipes van ontwikkelingsgerichte zorg:
integratie in de zorgverlening
3.1 Positionering en handling
Bij prematuren wordt door het ontbreken van de intra-uteriene omgeving de
ontwikkeling bemoeilijkt. Het kind moet zich na de geboorte aanpassen aan de
1
,inwerkende zwaartekracht en dat heeft gevolgen voor de houding en bewegingen van
het kind. Als de prematuur niet ondersteund wordt hebben ze de neiging om zich te
strekken waardoor de stress, rusteloosheid en instabiliteit verhoogt. We gaan
prematuren dus gaan ondersteunen om veiligheid, comfort, stabiliteit te bieden en te
motorische ontwikkeling te stimuleren.
Bij het positioneren van een prematuur moeten we zoveel mogelijk een houding
creëren zoals die intra-uterien geboden werd. We zullen dus een ondersteunende
flexiehouding moeten aanbieden zowel op in zij-, rug- als buikligging. Verder moeten
we er ook voor zorgen dat de pasgeborene zich kan bewegen om zo spierkracht te
ontwikkelen en moeten we ervoor zorgen dat de romp licht gebogen is om
middenlijnoriëntatie te stimuleren. Het is ook van belang dat de ledematen in
flexiestand gehouden kunnen worden en het hoofd in neutrale positie is t.o.v. de
romp. Ten slotte moeten we de pasgeborene rust geven door ongecontroleerde
bewegingen te voorkomen door het kind begrenzing te bieden met behulp van
bijvoorbeeld rollen, kussens of een nestje.
3.2 Zintuigelijke ontwikkeling
3.2.1 Huid
Prematuren zijn zeer gevoelig voor aanrakingen en pijn. Om die reden gaan we een
pasgeborene de 1ste 24u niet wassen. Wel kunnen we voorzichtig zichtbaar vuil
verwijderen. Ook gaan we pasgeborene niet iedere dag uitgebreid gaan wassen. De
frequentie van het wassen wordt aangepast aan de pasgeborene en eveneens
aangepast naar de wens van de ouders. We laten de ouders ook dan zo veel mogelijk
zoals het badje uitvoeren.
3.2.2 Licht
We gaan vermijden dat licht rechtstreeks invalt in de oogjes en ook gaan we licht
dimmen om de baby rustiger te maken. Overdag gaan we het licht in de kamer
dempen en ’s nachts gaan we het licht volledig verduisteren om zo het bioritme vast
te houden van tijdens de foetale periode;
3.2.3 Geluid
Intra-uterien leert de foetus de stem van de moeder al herkennen. Een te luide
omgeving kan het gehoor beschadigen, de aandacht afleiden van de stem van de
verzorger/ouders en het slaappatroon verstoren. We gaan ook vermijden dat we
materiaal op de couveuse plaatsen
3.2.4 Geur
Baby’s herkennen de geur van hun ouders, maar dit kan belemmerd worden door
andere overheersende geuren zoals die van handontsmetting, parfum, nicotine en
dergelijke. Om die reden gaan we sterke geuren vermijden. Huid-op-huidcontact
stimuleert de geurherkenning dan weer. Soms helpt het om een kledingstuk met de
geur van de ouders bij de baby te leggen om hem/haar te kalmeren.
3.2.5 Tastzin
Prematuren zijn zeer gevoelig voor aanrakingen en pijn. Lichte strelende aanrakingen
irriteren de baby. Stevige aanrakingen zoals het leggen van de hand op de rug of het
hoofdje werken rustgevend. Verder werkt het ook rustgevend als de baby iets kan
grijpen zoals een vinger, knuffel of dergelijke. Ten slotte is het belangrijk dat we voor
we de baby gaan aanraken iets zeggen zodat hij/zij niet schrikt, maar voorbereid is
dat er een aanraking zal komen.
2
,3.3 Stress en pijn minimaliseren
Tijdens hun verblijf in het ziekenhuis ervaren pasgeborene dagelijks onvermijdelijke
een aantal onaangename en pijnlijke procedures. Pijn en stress verstoren de groei van
hersenen en de ontwikkeling. Daarom is het belangrijk om pijn te herkennen en
behandelen.
Stress en pijn kunnen we op 2 manieren proberen minimaliseren:
medicamenteus
niet-medicamenteus
Bijvoorbeeld: babycalmine, non-nutritief zuigen, huid-op-huid contact, borst- of
flesvoeding, aanrakingen, …
3.4 Slaap
Waarom is slaap belangrijk?
groei en herstel van weefsels
ontwikkeling van zintuigen
behoud van de plasticiteit van de hersenen
creëren van lange termijn geheugen
Bij een pasgeborene gaan we vermijden dat we de slaap verstoren.
Aandachtspunten voor het bewaken van de slaap:
dag- en nachtritme respecteren
geluid beperken
huid-op-huidcontact stimuleren
ouderparticipatie
3.5 De ouders
Een actieve rol van het gezin in het ondersteunen van de ontwikkeling geeft een
betere uitkomst. Daarom is het belangrijk dat de ouders goed begeleid en
ondersteund worden bij de zorgen voor hun kind. We gaan ouders begeleiden in het
leren kennen van hun baby en het stapsgewijs opnemen van de zorg. Om ouders te
stimuleren bieden we hen aan om ongelimiteerd aanwezig te zijn. Hun betrokkenheid
versterkt ook hun zelfvertrouwen nog voor hun kind uit de neonatologie ontslagen
wordt.
3
, URINESTELSEL
1. Urinelozing bij de pasgeborene
1.1 Normale urinelozing
De eerste urinelozing zou moeten plaatsvinden binnen de 24u na geboorte. Ze zou er
helder, lichtgeel tot kleurloos moeten uitzien en is geurloos tot licht zurig.
Pasgeborene zouden 6-8x/dag moeten urineren.
1.2 Abnormale urinelozing
Als een pasgeborene binnen de 24u niet plast is dit abnormaal! Ook hematurie,
proteïnurie of pyurie is niet normaal.
Hematurie: bloed in de urine (infectie, asfyxie, …)
Proteïnurie: eiwitten in de urine (infectie, nierziekte, …)
Pyurie: etter in de urine
Ook is het niet normaal als de urine sterk geconcentreerd of galpigmenten aanwezig
zijn, ze abnormaal slecht ruikt of de diurese te laag is.
1.3 Vochtbalans
Vochtbalans: bijhouden hoeveel vocht er binnen komt en buitengaat gedurende
24u
2. Onderzoeken betreffende het urinewegstelsel
We kunnen de nieren en blaas gaan palperen om zo globus-vorming op te sporen.
Welke onderzoeken kunnen we doen bij de urine:
GBS bepalen
glucose bepalen
bacteriologisch onderzoek
Het doel van een bacteriologisch onderzoek is om pathogene micro-organismen
en sedimentatie te onderzoeken.
24u urine opsparen
visualisatie urinewegstelsel (echografisch, radiologisch,
isotopenonderzoek)
urinestaal
o biochemisch onderzoek
Het doel van een biochemische onderzoek is het onderzoeken van de
functie van de nieren.
o microscopisch onderzoek
Het doel van het microscopisch is het onderzoeken van de
sedimentatie/bezinking.
Methoden van urineopvang:
steriel
Bijvoorbeeld: steriel urinezakje, suprapubische blaaspunctie, blaassondage, …
niet-steriel
Bijvoorbeeld: urinezakje, spontane afloop, watjes (in luier en nadien met spuit
urine opzuigen), …
4
ONTWIKKELINGSGERICHTE ZORG
Ontwikkelingsgerichte zorg: verzameling van interventies, ontwikkeld om de
omgeving aan te passen en de stress die de prematuur ervaart te verminderen
1. Kenmerken van ontwikkelingsgerichte zorg
Kenmerken van ontwikkelingsgerichte zorg:
interactie
Onder interactie verstaan we de wederzijdse actie/reactie tussen zowel de
pasgeborene en professionals als de ouders. Door de interactie maakt de
pasgeborene zijn ontwikkelingsbehoeften duidelijk. De omgeving reageert hier
dan op met zorg verlenende interventies om te behoeften te bevredigen.
individualisatie
Alle interventies moeten aangepast worden aan de behoeften van de patiënt.
Met andere worden moeten we onze interventies als zorgverlener gaan
aanpassen als de behoeften van de pasgeborene veranderen.
ontwikkelingsproces
Om ontwikkelingsgerichte zorg te kunnen toepassen moeten we constant de
ontwikkelingsbehoeften vaststellen en evalueren.
2. Voorwaarden voor het toepassen van
ontwikkelingsgerichte zorg
Wat zijn de 3 voorwaarden voor het toepassen van ontwikkelingsgerichte zorg?
kennis van de ontwikkeling
Om als zorgverlener je zorgverlening af te kunnen stemmen op de pasgeborene
moet je de gedragssignalen kunnen herkennen, begrijpen en interpreteren. De
afstemming tussen pasgeborene en zorgverlener/ouder is essentieel voor de
cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling.
samenwerking tussen alle professionele
Het volledige team moet bekend zijn met het ontwikkelingsgerichte zorgplan en
het dan ook toepassen.
betrokkenheid van de familie
de band tussen de ouders en de pasgeborene is biologisch en psychologisch
essentieel voor het overleven en ontwikkelen van de baby, maar angst,
verwarring over de vroeggeboorte of ziekte van het kind en de onervarenheid
van ouders heeft een invloed. We zien uit het gedrag van de pasgeborene dat
hij/zij weet of zijn ouders aanwezig zijn.
Het doel van ontwikkelingsgerichte zorg is de groei en ontwikkeling ondersteunen en
bevorderen, de ouders ondersteunen in het tot stand brengen van hun ouderlijke rol
en het verminderen van stress.
3. Basisprincipes van ontwikkelingsgerichte zorg:
integratie in de zorgverlening
3.1 Positionering en handling
Bij prematuren wordt door het ontbreken van de intra-uteriene omgeving de
ontwikkeling bemoeilijkt. Het kind moet zich na de geboorte aanpassen aan de
1
,inwerkende zwaartekracht en dat heeft gevolgen voor de houding en bewegingen van
het kind. Als de prematuur niet ondersteund wordt hebben ze de neiging om zich te
strekken waardoor de stress, rusteloosheid en instabiliteit verhoogt. We gaan
prematuren dus gaan ondersteunen om veiligheid, comfort, stabiliteit te bieden en te
motorische ontwikkeling te stimuleren.
Bij het positioneren van een prematuur moeten we zoveel mogelijk een houding
creëren zoals die intra-uterien geboden werd. We zullen dus een ondersteunende
flexiehouding moeten aanbieden zowel op in zij-, rug- als buikligging. Verder moeten
we er ook voor zorgen dat de pasgeborene zich kan bewegen om zo spierkracht te
ontwikkelen en moeten we ervoor zorgen dat de romp licht gebogen is om
middenlijnoriëntatie te stimuleren. Het is ook van belang dat de ledematen in
flexiestand gehouden kunnen worden en het hoofd in neutrale positie is t.o.v. de
romp. Ten slotte moeten we de pasgeborene rust geven door ongecontroleerde
bewegingen te voorkomen door het kind begrenzing te bieden met behulp van
bijvoorbeeld rollen, kussens of een nestje.
3.2 Zintuigelijke ontwikkeling
3.2.1 Huid
Prematuren zijn zeer gevoelig voor aanrakingen en pijn. Om die reden gaan we een
pasgeborene de 1ste 24u niet wassen. Wel kunnen we voorzichtig zichtbaar vuil
verwijderen. Ook gaan we pasgeborene niet iedere dag uitgebreid gaan wassen. De
frequentie van het wassen wordt aangepast aan de pasgeborene en eveneens
aangepast naar de wens van de ouders. We laten de ouders ook dan zo veel mogelijk
zoals het badje uitvoeren.
3.2.2 Licht
We gaan vermijden dat licht rechtstreeks invalt in de oogjes en ook gaan we licht
dimmen om de baby rustiger te maken. Overdag gaan we het licht in de kamer
dempen en ’s nachts gaan we het licht volledig verduisteren om zo het bioritme vast
te houden van tijdens de foetale periode;
3.2.3 Geluid
Intra-uterien leert de foetus de stem van de moeder al herkennen. Een te luide
omgeving kan het gehoor beschadigen, de aandacht afleiden van de stem van de
verzorger/ouders en het slaappatroon verstoren. We gaan ook vermijden dat we
materiaal op de couveuse plaatsen
3.2.4 Geur
Baby’s herkennen de geur van hun ouders, maar dit kan belemmerd worden door
andere overheersende geuren zoals die van handontsmetting, parfum, nicotine en
dergelijke. Om die reden gaan we sterke geuren vermijden. Huid-op-huidcontact
stimuleert de geurherkenning dan weer. Soms helpt het om een kledingstuk met de
geur van de ouders bij de baby te leggen om hem/haar te kalmeren.
3.2.5 Tastzin
Prematuren zijn zeer gevoelig voor aanrakingen en pijn. Lichte strelende aanrakingen
irriteren de baby. Stevige aanrakingen zoals het leggen van de hand op de rug of het
hoofdje werken rustgevend. Verder werkt het ook rustgevend als de baby iets kan
grijpen zoals een vinger, knuffel of dergelijke. Ten slotte is het belangrijk dat we voor
we de baby gaan aanraken iets zeggen zodat hij/zij niet schrikt, maar voorbereid is
dat er een aanraking zal komen.
2
,3.3 Stress en pijn minimaliseren
Tijdens hun verblijf in het ziekenhuis ervaren pasgeborene dagelijks onvermijdelijke
een aantal onaangename en pijnlijke procedures. Pijn en stress verstoren de groei van
hersenen en de ontwikkeling. Daarom is het belangrijk om pijn te herkennen en
behandelen.
Stress en pijn kunnen we op 2 manieren proberen minimaliseren:
medicamenteus
niet-medicamenteus
Bijvoorbeeld: babycalmine, non-nutritief zuigen, huid-op-huid contact, borst- of
flesvoeding, aanrakingen, …
3.4 Slaap
Waarom is slaap belangrijk?
groei en herstel van weefsels
ontwikkeling van zintuigen
behoud van de plasticiteit van de hersenen
creëren van lange termijn geheugen
Bij een pasgeborene gaan we vermijden dat we de slaap verstoren.
Aandachtspunten voor het bewaken van de slaap:
dag- en nachtritme respecteren
geluid beperken
huid-op-huidcontact stimuleren
ouderparticipatie
3.5 De ouders
Een actieve rol van het gezin in het ondersteunen van de ontwikkeling geeft een
betere uitkomst. Daarom is het belangrijk dat de ouders goed begeleid en
ondersteund worden bij de zorgen voor hun kind. We gaan ouders begeleiden in het
leren kennen van hun baby en het stapsgewijs opnemen van de zorg. Om ouders te
stimuleren bieden we hen aan om ongelimiteerd aanwezig te zijn. Hun betrokkenheid
versterkt ook hun zelfvertrouwen nog voor hun kind uit de neonatologie ontslagen
wordt.
3
, URINESTELSEL
1. Urinelozing bij de pasgeborene
1.1 Normale urinelozing
De eerste urinelozing zou moeten plaatsvinden binnen de 24u na geboorte. Ze zou er
helder, lichtgeel tot kleurloos moeten uitzien en is geurloos tot licht zurig.
Pasgeborene zouden 6-8x/dag moeten urineren.
1.2 Abnormale urinelozing
Als een pasgeborene binnen de 24u niet plast is dit abnormaal! Ook hematurie,
proteïnurie of pyurie is niet normaal.
Hematurie: bloed in de urine (infectie, asfyxie, …)
Proteïnurie: eiwitten in de urine (infectie, nierziekte, …)
Pyurie: etter in de urine
Ook is het niet normaal als de urine sterk geconcentreerd of galpigmenten aanwezig
zijn, ze abnormaal slecht ruikt of de diurese te laag is.
1.3 Vochtbalans
Vochtbalans: bijhouden hoeveel vocht er binnen komt en buitengaat gedurende
24u
2. Onderzoeken betreffende het urinewegstelsel
We kunnen de nieren en blaas gaan palperen om zo globus-vorming op te sporen.
Welke onderzoeken kunnen we doen bij de urine:
GBS bepalen
glucose bepalen
bacteriologisch onderzoek
Het doel van een bacteriologisch onderzoek is om pathogene micro-organismen
en sedimentatie te onderzoeken.
24u urine opsparen
visualisatie urinewegstelsel (echografisch, radiologisch,
isotopenonderzoek)
urinestaal
o biochemisch onderzoek
Het doel van een biochemische onderzoek is het onderzoeken van de
functie van de nieren.
o microscopisch onderzoek
Het doel van het microscopisch is het onderzoeken van de
sedimentatie/bezinking.
Methoden van urineopvang:
steriel
Bijvoorbeeld: steriel urinezakje, suprapubische blaaspunctie, blaassondage, …
niet-steriel
Bijvoorbeeld: urinezakje, spontane afloop, watjes (in luier en nadien met spuit
urine opzuigen), …
4
