WFT BASIS SAMENVATTING
,WFTsamenvattingen
Alphen aan den Rijn
Alle rechten voorbehouden
Deze uitgave is met veel zorg samengesteld. De juistheid van de gegevens is mede afhankelijk van
informatie die ons door derden is verstrekt. WFTsamenvattingen aanvaardt geen aansprakelijkheid
voor onjuistheden of onvolledigheden.
© Copyright: dit document is auteursrechtelijk beschermd. Het is verboden dit document te
verspreiden, te vermenigvuldigen of op een andere wijze openbaar te maken zonder schriftelijke
toestemming van WFTsamenvattingen.
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Inhoudsopgave
Deel 1: Financiën in de maatschappij
1. De financiële sector ................................................................................................................................................. 3
2. De consument ......................................................................................................................................................... 4
3. Hulpmiddelen bij financiële analyse ......................................................................................................................... 5
4. Financiële behoeften en levensfases ........................................................................................................................ 6
5. Informatiebronnen voor consumenten .................................................................................................................... 7
6. Samenlevingsvormen............................................................................................................................................... 7
7. Overeenkomsten ..................................................................................................................................................... 9
Deel 2: Belasting
1. Inkomstenbelasting ................................................................................................................................................11
2. Erven en schenken..................................................................................................................................................14
Deel 3: Consumptief krediet
1. Kredietovereenkomst .............................................................................................................................................18
2. Soorten consumptief krediet ..................................................................................................................................19
3. Aanbieders consumptief krediet .............................................................................................................................20
4. Acceptatie consumptief krediet ..............................................................................................................................21
5. Bijzonder beheer consumptief krediet ....................................................................................................................22
Deel 4: Hypothecair krediet
1. Hypotheekaanvraag................................................................................................................................................23
2. Hypothecaire lening en aflossingsvorm ...................................................................................................................25
3. Hypotheekrecht......................................................................................................................................................26
4. Belasting en eigen woning ......................................................................................................................................27
Deel 5: Banken, betalen en sparen
1. Kernfuncties van banken.........................................................................................................................................28
2. Keuze betaalproducten ...........................................................................................................................................30
3. Betaalrekening .......................................................................................................................................................32
4. Sparen....................................................................................................................................................................35
Deel 6: Beleggen
1. Beleggingscategorieën ............................................................................................................................................37
2. Direct en indirect beleggen .....................................................................................................................................40
Deel 7: Verzekeringen algemeen
1. De verzekeraar als risicodrager ...............................................................................................................................42
2. De verzekeringsovereenkomst en de daarbij betrokken partijen ..............................................................................44
1
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Deel 8: Verzekeringen afsluiten
1. Aanvraag en acceptatie van de verzekering .............................................................................................................45
2. Verzekeringspremie en premiebetaling ...................................................................................................................47
3. Schade en uitkering ................................................................................................................................................48
4. Verlenging en opzegging van verzekering ................................................................................................................49
Deel 9: Verzekeringen voor particulieren
1. Bezitsverzekeringen ................................................................................................................................................50
2. Motorrijtuigverzekeringen ......................................................................................................................................51
3. Aansprakelijkheids- en rechtsbijstandverzekeringen ................................................................................................53
4. Zorg- en ongevallenverzekering...............................................................................................................................53
Deel 10: Verzekeringen voor bedrijven
1. Bezitsverzekeringen voor bedrijven.........................................................................................................................55
2. Aansprakelijkheids- en rechtsbijstandverzekeringen voor bedrijven.........................................................................56
3. Sociale verzekeringen .............................................................................................................................................58
4. Inkomensschadeverzekeringen voor bedrijven ........................................................................................................59
Deel 11: Levensverzekeringen
1. Levensverzekeringen ..............................................................................................................................................61
2. Doelen levensverzekering .......................................................................................................................................62
Deel 12: Pensioen
1. Werknemerspensioen...........................................................................................................................................643
2. Pensioenfondsen en pensioenverzekeraars ...........................................................................................................634
Deel 13: Wettelijke regels
1. Distributiemodellen................................................................................................................................................66
2. Toezicht ..................................................................................................................................................................68
3. Vergunningplicht ....................................................................................................................................................69
4. Bescherming consument ........................................................................................................................................72
5. Preventie en bestrijding financiële criminaliteit.......................................................................................................76
6. Wft en financiële producten ...................................................................................................................................80
7. Adviesproces ..........................................................................................................................................................81
Deze samenvatting is geschreven op basis van het Tekstboek Wft Basis van NIBESVV.
2
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Deel 1: Financiën in de maatschappij
1. De financiële sector
Financiële dienstverlening
Financiële dienstverlening is het leveren van diensten die betrekking hebben op financiële producten door bedrijven
en instellingen die daarvoor bevoegdheid zijn. In Nederland staan financieel dienstverleners onder toezicht van De
Nederlandsche Bank (DNB) en/of de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Financieel dienstverleners moeten voldoen
aan de eisen die voortvloeien uit de Wet op het financieel toezicht (Wft).
Voorbeelden van financieel dienstverleners:
• Aanbieders van financiële diensten en producten: banken, verzekeraars en pensioenfondsen.
• Bemiddelaars en adviseurs: verzekeringsadviseurs en financieel adviseurs.
• Gevolmachtigd agenten
• Creditcardverstrekkers
• Vermogensbeheerders
• Beleggingsadviseurs en brokers (beurshandelaren)
De financiële sector
De financiële sector bestaat uit bedrijven en instellingen die het mogelijk maken om te betalen, vermogen op te
bouwen (sparen en beleggen), pensioen op te bouwen, te lenen en te verzekeren. Voor economische stabiliteit en
groei is het hebben van een sterke en betrouwbare financiële sector enorm belangrijk. De overheid waarborgt dit met
wet- en regelgeving. DNB en de AFM zijn namens de overheid belast met het toezicht op de financiële sector:
• DNB: controleert of banken, verzekeraars en pensioenfondsen voldoende solvabel zijn. Kortom, houden zij
voldoende eigen vermogen en financiële buffers aan om ook op lange termijn aan hun verplichtingen te
kunnen voldoen.
• AFM: houdt toezicht op het marktgedrag van aanbieders en bemiddelaars. Financiële producten moeten
veilig, betrouwbaar, begrijpelijk en nuttig zijn voor verschillende doelgroepen. Het gaat hierbij dus om integer
marktgedrag.
Vergunning
Aanbieders (zoals banken en verzekeraars) moeten in het bezit zijn van een door DNB verstrekte vergunning. Zij krijgen
deze van rechtswege, en hoeven hier dus geen aanvraag voor in te dienen bij DNB.
Bemiddelaars, adviseurs, gevolmachtigd agenten etc. moeten in het bezit zijn van een door de AFM verstrekte
vergunning. Zij hebben deze vergunning wel moeten aanvragen bij de AFM. Het werken zonder vergunning wordt
streng bestraft. De AFM legt in dat geval hoge boetes of dwangsommen op.
Aanbieders die zakendoen met bemiddelaars, adviseurs etc. moeten controleren of de financieel dienstverlener in het
bezit is van een toereikende AFM-vergunning. Indien de financieel dienstverlener niet over de juiste vergunning
beschikt, dan mag de aanbieder geen zakendoen met de betreffende partij.
Klanten
Klanten zijn afnemers van financiële producten. Consumenten (particulieren) hebben een andere behoefte aan
financiële producten dan bedrijven, instellingen en beroepsbeoefenaren.
Bedrijven, instellingen en beroepsbeoefenaren
Bedrijven: er bestaan veel verschillende soorten bedrijven in allerlei sectoren. Denk aan zelfstandigen zonder
personeel (ZZP’ers) tot en met grote multinationals. Het maakt niet uit hoe groot of klein een bedrijf is, allen hebben
de financiële sector nodig om te kunnen bestaan.
Alle bedrijven moeten ingeschreven staan in het Handelsregister. De Kamer van Koophandel houdt dit register bij. Aan
ieder bedrijf wordt een SBI-code gekoppeld (SBI = Standaard Bedrijfsindeling). Deze code geeft aan wat de activiteit of
activiteiten van het bedrijf zijn.
Instellingen: onder instellingen verstaan we zorginstellingen zoals: ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen,
thuiszorg, woonvoorzieningen voor mensen met een beperking, huisartspraktijken, tandartspraktijken,
fysiotherapiepraktijken.
Beroepsbeoefenaren: mensen die een beroep of een vak uitoefenen (zoals bijv. artsen, advocaten, accountants,
adviseurs en notarissen).
3
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
2. De consument
Consumentenhuishouding
Consument = de (eind)gebruiker van goederen en/of diensten. De consument maakt zelf geen goederen of diensten,
maar koopt deze in van anderen.
Consumentenhuishouding = het samenlevingsverband dat de consument voert: eenpersoonshuishouden of
meerpersoonshuishouden (stellen met en onder kinderen, eenoudergezinnen).
Productiehuishouding
Producent (productiehuishouding) = de maker van goederen of leverancier van diensten, en de verkoop ervan. De
verkoop moet meer opleveren dan de productie. In dat geval maakt de producent winst. Productie en verkoop vormen
de bestaansgrond van de productiehuishouding.
Economische kringloop
Economische kringloop = een financieel model van de samenleving. In de meest eenvoudige vorm omvat het model
twee partijen:
• Consument: deze ontvangt loon door arbeid te verrichten voor een producent.
• Producent: de arbeidskracht van de consument is een van de productiefactoren.
Productiefactoren
Beloning (loon, rente, dividend)
Producent Consument
Consumpties
Goederen en diensten
Economen onderscheiden de volgende vier productiefactoren, met bijpassende vergoeding:
Productiefactoren
Economische groei: de Nederlandse economie groeit vrijwel ieder jaar door toenemende vraag van de consument →
producenten breiden productie uit → meer werkgelegenheid en loonbetalingen → meer bestedingsruimte voor de
consument → meer vraag etc. Let op: als het aanbod de vraag niet meer bij kan houden raakt de economie oververhit.
Stagnatie en recessie: in tijden van stagnatie groeit de economie niet of nauwelijks → consumenten gaan minder
besteden → producenten blijven met onverkochte voorraden zitten, en verlagen noodgedwongen hun prijzen →
kostenbesparingen (minder inkopen, ontslaan van personeel. Let op: stagnatie kan een kettingreactie veroorzaken die
overgaat in een recessie. Bij een recessie is er sprake van een economische krimp.
Behoefte van de consument aan financiële producten
De consument heeft drie financiële behoeften die direct verband houden met de economische kringloop:
1. Ontvangen en doen van betalingen: soepel lopend betalingsverkeer.
2. Bewaren van overschotten: sparen.
3. Aanvullen van tekorten: lenen
De vierde financiële behoefte van de consument volgt indirect uit de economische kringloop:
4. Financiële zekerheid: verzekeringen.
Sparen, beleggen, lenen en verzekeren
Sparen = er wordt een overschot aan geld opgebouwd doordat de inkomsten hoger zijn dan de uitgaven. Het biedt
financiële zekerheid voor de langere termijn, bijv. voor als de inkomsten lager zijn dan de uitgaven. Een overschot kan
worden bewaard in de vorm van (spaar)geld of beleggingen.
4
, Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Ontsparen = het aanbreken van het opgebouwde overschot door de consument voor bestedingen.
Geld = een bewaarmiddel voor de korte termijn.
• Chartaal geld = munten en bankbiljetten.
• Giraal geld = geld op een betaal- of spaarrekening.
Belegging = een bewaarmiddel voor de middellange en lange termijn. De consument zet hierbij zijn geld om in een
object van waarde. Voorbeelden van beleggingen: aandelen, grond, zakelijk vastgoed, grondstoffen en goud.
Beleggingen zijn niet-liquide middelen: je kunt er niet mee betalen. De belegging moet eerst worden omgezet naar
geld. Dit wordt liquideren genoemd. Over de waarde van beleggingen loopt de consument een bepaald risico.
Lenen = het aanvullen van geldtekort met geld van een andere partij. De consument heeft een financieringsbehoefte:
hij wil meer geld uitgeven dan hij bezit. De consument kan in zijn financieringsbehoefte voorzien door een krediet af te
sluiten. Een kredietverstrekker stelt tijdelijk een bedrag beschikbaar tegen een vergoeding.
• Consumptief krediet = een krediet bedoeld voor de financiering van gebruiksgoederen (bijv. een auto).
• Hypothecair krediet = een krediet bedoeld voor de financiering van koopwoningen, boten e.d.
Verzekeringen = een overeenkomst waarbij een verzekeraar er zich toe verbindt om tegen betaling van premies een
verzekerde schadeloos te stellen in geval het verzekerde risico optreedt.
• Schadeverzekeringen = verzekeringen die de financiële gevolgen van fysieke gebeurtenissen dekken. Met de
uitkering wordt de verzekerde teruggebracht in de financiële situatie van vlak voor de gebeurtenis. Bijv. een
auto die door een aanrijding beschadigd is geraakt en gerepareerd moet worden.
• Sommenverzekeringen = verzekeringen die de financiële gevolgen van een bepaalde gebeurtenis, als deze
zich voordoet, dekken. Een voorbeeld is de levensverzekering. Een levensverzekering keert uit bij kort of lang
leven van de verzekerde. Bij de ene vorm keert de verzekeraar een bedrag uit als de verzekerde vóór de
afgesproken datum overlijdt (voorziening voor nabestaanden). Bij de andere vorm keert de verzekeraar uit als
de verzekerde op de afgesproken einddatum nog in leven is (voorziening voor de eigen oude dag).
3. Hulpmiddelen bij financiële analyse
Financieel plan
Financieel plan = een plan dat een omschrijving geeft hoe je vanuit de huidige financiële situatie naar de gewenste
toekomstige situatie komt. Uitgangspunten zijn: hoe is het nu? Wat ik wil? Wat kost dat? En wanneer wil ik het bereikt
hebben? Hulpmiddelen bij het opstellen van een financieel plan zijn de balans en het kasstroomoverzicht.
Balans
Balans = een overzicht van bezittingen en verplichtingen van een huishouding op een bepaald moment, uitgedrukt in
een geldwaarde. Het is een belangrijk hulpmiddel om te achterhalen of een huishouding een overschot of een tekort
heeft. De balans geeft de huidige stand van zaken weer. De balans bestaat uit twee kolommen: de activa (bezittingen
van de huishouding) en de passiva (verplichtingen van de huidhouding, oftewel de bronnen waarmee een huishouding
de bezittingen heeft gefinancierd). Voorbeeld:
Activa Passiva
Betaalrekening € 2.500 Hypotheek € 180.000
Spaarrekening € 10.000 Consumptief Krediet Auto € 15.000
Woning € 200.000
Totaal € 212.500 Totaal € 195.000
Een balans moet in evenwicht zijn. Het totaal aan activa en passiva moet gelijk zijn. In bovenstaand voorbeeld is de
balans nog niet in evenwicht. Je kunt de balans in evenwicht brengen door een extra post ‘Persoonlijk vermogen’ op te
nemen aan de passiefzijde. Persoonlijk vermogen = € 212.500 - € 195.000 = € 17.500.
Persoonlijk vermogen = totale waarde van bezittingen - totale waarde van de verplichtingen
Er is discussie over de posten die op de balans moeten staan. In dit hoofdstuk volgen we de benadering van de
financieel planners. Op de balans staan alleen de waarden van bezittingen en verplichtingen die extern zijn vastgelegd.
Voorbeelden: tegoeden op betaal- en spaarrekeningen, aandelenbezit, kredietovereenkomsten en eigendommen die
in een openbaar eigendomsregister ingeschreven zijn (huizen, schepen). De waarde van gebruiksgoederen (zoals een
auto of een bankstel) wordt dus niet meegenomen. Deze waarde is namelijk te onzeker (dalende dagwaarde, schade,
totaalverlies). De waarde van een verzameling wordt soms wel opgenomen (juwelen of kunst).
5
,WFTsamenvattingen
Alphen aan den Rijn
Alle rechten voorbehouden
Deze uitgave is met veel zorg samengesteld. De juistheid van de gegevens is mede afhankelijk van
informatie die ons door derden is verstrekt. WFTsamenvattingen aanvaardt geen aansprakelijkheid
voor onjuistheden of onvolledigheden.
© Copyright: dit document is auteursrechtelijk beschermd. Het is verboden dit document te
verspreiden, te vermenigvuldigen of op een andere wijze openbaar te maken zonder schriftelijke
toestemming van WFTsamenvattingen.
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Inhoudsopgave
Deel 1: Financiën in de maatschappij
1. De financiële sector ................................................................................................................................................. 3
2. De consument ......................................................................................................................................................... 4
3. Hulpmiddelen bij financiële analyse ......................................................................................................................... 5
4. Financiële behoeften en levensfases ........................................................................................................................ 6
5. Informatiebronnen voor consumenten .................................................................................................................... 7
6. Samenlevingsvormen............................................................................................................................................... 7
7. Overeenkomsten ..................................................................................................................................................... 9
Deel 2: Belasting
1. Inkomstenbelasting ................................................................................................................................................11
2. Erven en schenken..................................................................................................................................................14
Deel 3: Consumptief krediet
1. Kredietovereenkomst .............................................................................................................................................18
2. Soorten consumptief krediet ..................................................................................................................................19
3. Aanbieders consumptief krediet .............................................................................................................................20
4. Acceptatie consumptief krediet ..............................................................................................................................21
5. Bijzonder beheer consumptief krediet ....................................................................................................................22
Deel 4: Hypothecair krediet
1. Hypotheekaanvraag................................................................................................................................................23
2. Hypothecaire lening en aflossingsvorm ...................................................................................................................25
3. Hypotheekrecht......................................................................................................................................................26
4. Belasting en eigen woning ......................................................................................................................................27
Deel 5: Banken, betalen en sparen
1. Kernfuncties van banken.........................................................................................................................................28
2. Keuze betaalproducten ...........................................................................................................................................30
3. Betaalrekening .......................................................................................................................................................32
4. Sparen....................................................................................................................................................................35
Deel 6: Beleggen
1. Beleggingscategorieën ............................................................................................................................................37
2. Direct en indirect beleggen .....................................................................................................................................40
Deel 7: Verzekeringen algemeen
1. De verzekeraar als risicodrager ...............................................................................................................................42
2. De verzekeringsovereenkomst en de daarbij betrokken partijen ..............................................................................44
1
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Deel 8: Verzekeringen afsluiten
1. Aanvraag en acceptatie van de verzekering .............................................................................................................45
2. Verzekeringspremie en premiebetaling ...................................................................................................................47
3. Schade en uitkering ................................................................................................................................................48
4. Verlenging en opzegging van verzekering ................................................................................................................49
Deel 9: Verzekeringen voor particulieren
1. Bezitsverzekeringen ................................................................................................................................................50
2. Motorrijtuigverzekeringen ......................................................................................................................................51
3. Aansprakelijkheids- en rechtsbijstandverzekeringen ................................................................................................53
4. Zorg- en ongevallenverzekering...............................................................................................................................53
Deel 10: Verzekeringen voor bedrijven
1. Bezitsverzekeringen voor bedrijven.........................................................................................................................55
2. Aansprakelijkheids- en rechtsbijstandverzekeringen voor bedrijven.........................................................................56
3. Sociale verzekeringen .............................................................................................................................................58
4. Inkomensschadeverzekeringen voor bedrijven ........................................................................................................59
Deel 11: Levensverzekeringen
1. Levensverzekeringen ..............................................................................................................................................61
2. Doelen levensverzekering .......................................................................................................................................62
Deel 12: Pensioen
1. Werknemerspensioen...........................................................................................................................................643
2. Pensioenfondsen en pensioenverzekeraars ...........................................................................................................634
Deel 13: Wettelijke regels
1. Distributiemodellen................................................................................................................................................66
2. Toezicht ..................................................................................................................................................................68
3. Vergunningplicht ....................................................................................................................................................69
4. Bescherming consument ........................................................................................................................................72
5. Preventie en bestrijding financiële criminaliteit.......................................................................................................76
6. Wft en financiële producten ...................................................................................................................................80
7. Adviesproces ..........................................................................................................................................................81
Deze samenvatting is geschreven op basis van het Tekstboek Wft Basis van NIBESVV.
2
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Deel 1: Financiën in de maatschappij
1. De financiële sector
Financiële dienstverlening
Financiële dienstverlening is het leveren van diensten die betrekking hebben op financiële producten door bedrijven
en instellingen die daarvoor bevoegdheid zijn. In Nederland staan financieel dienstverleners onder toezicht van De
Nederlandsche Bank (DNB) en/of de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Financieel dienstverleners moeten voldoen
aan de eisen die voortvloeien uit de Wet op het financieel toezicht (Wft).
Voorbeelden van financieel dienstverleners:
• Aanbieders van financiële diensten en producten: banken, verzekeraars en pensioenfondsen.
• Bemiddelaars en adviseurs: verzekeringsadviseurs en financieel adviseurs.
• Gevolmachtigd agenten
• Creditcardverstrekkers
• Vermogensbeheerders
• Beleggingsadviseurs en brokers (beurshandelaren)
De financiële sector
De financiële sector bestaat uit bedrijven en instellingen die het mogelijk maken om te betalen, vermogen op te
bouwen (sparen en beleggen), pensioen op te bouwen, te lenen en te verzekeren. Voor economische stabiliteit en
groei is het hebben van een sterke en betrouwbare financiële sector enorm belangrijk. De overheid waarborgt dit met
wet- en regelgeving. DNB en de AFM zijn namens de overheid belast met het toezicht op de financiële sector:
• DNB: controleert of banken, verzekeraars en pensioenfondsen voldoende solvabel zijn. Kortom, houden zij
voldoende eigen vermogen en financiële buffers aan om ook op lange termijn aan hun verplichtingen te
kunnen voldoen.
• AFM: houdt toezicht op het marktgedrag van aanbieders en bemiddelaars. Financiële producten moeten
veilig, betrouwbaar, begrijpelijk en nuttig zijn voor verschillende doelgroepen. Het gaat hierbij dus om integer
marktgedrag.
Vergunning
Aanbieders (zoals banken en verzekeraars) moeten in het bezit zijn van een door DNB verstrekte vergunning. Zij krijgen
deze van rechtswege, en hoeven hier dus geen aanvraag voor in te dienen bij DNB.
Bemiddelaars, adviseurs, gevolmachtigd agenten etc. moeten in het bezit zijn van een door de AFM verstrekte
vergunning. Zij hebben deze vergunning wel moeten aanvragen bij de AFM. Het werken zonder vergunning wordt
streng bestraft. De AFM legt in dat geval hoge boetes of dwangsommen op.
Aanbieders die zakendoen met bemiddelaars, adviseurs etc. moeten controleren of de financieel dienstverlener in het
bezit is van een toereikende AFM-vergunning. Indien de financieel dienstverlener niet over de juiste vergunning
beschikt, dan mag de aanbieder geen zakendoen met de betreffende partij.
Klanten
Klanten zijn afnemers van financiële producten. Consumenten (particulieren) hebben een andere behoefte aan
financiële producten dan bedrijven, instellingen en beroepsbeoefenaren.
Bedrijven, instellingen en beroepsbeoefenaren
Bedrijven: er bestaan veel verschillende soorten bedrijven in allerlei sectoren. Denk aan zelfstandigen zonder
personeel (ZZP’ers) tot en met grote multinationals. Het maakt niet uit hoe groot of klein een bedrijf is, allen hebben
de financiële sector nodig om te kunnen bestaan.
Alle bedrijven moeten ingeschreven staan in het Handelsregister. De Kamer van Koophandel houdt dit register bij. Aan
ieder bedrijf wordt een SBI-code gekoppeld (SBI = Standaard Bedrijfsindeling). Deze code geeft aan wat de activiteit of
activiteiten van het bedrijf zijn.
Instellingen: onder instellingen verstaan we zorginstellingen zoals: ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen,
thuiszorg, woonvoorzieningen voor mensen met een beperking, huisartspraktijken, tandartspraktijken,
fysiotherapiepraktijken.
Beroepsbeoefenaren: mensen die een beroep of een vak uitoefenen (zoals bijv. artsen, advocaten, accountants,
adviseurs en notarissen).
3
,Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
2. De consument
Consumentenhuishouding
Consument = de (eind)gebruiker van goederen en/of diensten. De consument maakt zelf geen goederen of diensten,
maar koopt deze in van anderen.
Consumentenhuishouding = het samenlevingsverband dat de consument voert: eenpersoonshuishouden of
meerpersoonshuishouden (stellen met en onder kinderen, eenoudergezinnen).
Productiehuishouding
Producent (productiehuishouding) = de maker van goederen of leverancier van diensten, en de verkoop ervan. De
verkoop moet meer opleveren dan de productie. In dat geval maakt de producent winst. Productie en verkoop vormen
de bestaansgrond van de productiehuishouding.
Economische kringloop
Economische kringloop = een financieel model van de samenleving. In de meest eenvoudige vorm omvat het model
twee partijen:
• Consument: deze ontvangt loon door arbeid te verrichten voor een producent.
• Producent: de arbeidskracht van de consument is een van de productiefactoren.
Productiefactoren
Beloning (loon, rente, dividend)
Producent Consument
Consumpties
Goederen en diensten
Economen onderscheiden de volgende vier productiefactoren, met bijpassende vergoeding:
Productiefactoren
Economische groei: de Nederlandse economie groeit vrijwel ieder jaar door toenemende vraag van de consument →
producenten breiden productie uit → meer werkgelegenheid en loonbetalingen → meer bestedingsruimte voor de
consument → meer vraag etc. Let op: als het aanbod de vraag niet meer bij kan houden raakt de economie oververhit.
Stagnatie en recessie: in tijden van stagnatie groeit de economie niet of nauwelijks → consumenten gaan minder
besteden → producenten blijven met onverkochte voorraden zitten, en verlagen noodgedwongen hun prijzen →
kostenbesparingen (minder inkopen, ontslaan van personeel. Let op: stagnatie kan een kettingreactie veroorzaken die
overgaat in een recessie. Bij een recessie is er sprake van een economische krimp.
Behoefte van de consument aan financiële producten
De consument heeft drie financiële behoeften die direct verband houden met de economische kringloop:
1. Ontvangen en doen van betalingen: soepel lopend betalingsverkeer.
2. Bewaren van overschotten: sparen.
3. Aanvullen van tekorten: lenen
De vierde financiële behoefte van de consument volgt indirect uit de economische kringloop:
4. Financiële zekerheid: verzekeringen.
Sparen, beleggen, lenen en verzekeren
Sparen = er wordt een overschot aan geld opgebouwd doordat de inkomsten hoger zijn dan de uitgaven. Het biedt
financiële zekerheid voor de langere termijn, bijv. voor als de inkomsten lager zijn dan de uitgaven. Een overschot kan
worden bewaard in de vorm van (spaar)geld of beleggingen.
4
, Wft Basis
SAMENVATTING (Versie: geldig tot 1 april 2023)
Ontsparen = het aanbreken van het opgebouwde overschot door de consument voor bestedingen.
Geld = een bewaarmiddel voor de korte termijn.
• Chartaal geld = munten en bankbiljetten.
• Giraal geld = geld op een betaal- of spaarrekening.
Belegging = een bewaarmiddel voor de middellange en lange termijn. De consument zet hierbij zijn geld om in een
object van waarde. Voorbeelden van beleggingen: aandelen, grond, zakelijk vastgoed, grondstoffen en goud.
Beleggingen zijn niet-liquide middelen: je kunt er niet mee betalen. De belegging moet eerst worden omgezet naar
geld. Dit wordt liquideren genoemd. Over de waarde van beleggingen loopt de consument een bepaald risico.
Lenen = het aanvullen van geldtekort met geld van een andere partij. De consument heeft een financieringsbehoefte:
hij wil meer geld uitgeven dan hij bezit. De consument kan in zijn financieringsbehoefte voorzien door een krediet af te
sluiten. Een kredietverstrekker stelt tijdelijk een bedrag beschikbaar tegen een vergoeding.
• Consumptief krediet = een krediet bedoeld voor de financiering van gebruiksgoederen (bijv. een auto).
• Hypothecair krediet = een krediet bedoeld voor de financiering van koopwoningen, boten e.d.
Verzekeringen = een overeenkomst waarbij een verzekeraar er zich toe verbindt om tegen betaling van premies een
verzekerde schadeloos te stellen in geval het verzekerde risico optreedt.
• Schadeverzekeringen = verzekeringen die de financiële gevolgen van fysieke gebeurtenissen dekken. Met de
uitkering wordt de verzekerde teruggebracht in de financiële situatie van vlak voor de gebeurtenis. Bijv. een
auto die door een aanrijding beschadigd is geraakt en gerepareerd moet worden.
• Sommenverzekeringen = verzekeringen die de financiële gevolgen van een bepaalde gebeurtenis, als deze
zich voordoet, dekken. Een voorbeeld is de levensverzekering. Een levensverzekering keert uit bij kort of lang
leven van de verzekerde. Bij de ene vorm keert de verzekeraar een bedrag uit als de verzekerde vóór de
afgesproken datum overlijdt (voorziening voor nabestaanden). Bij de andere vorm keert de verzekeraar uit als
de verzekerde op de afgesproken einddatum nog in leven is (voorziening voor de eigen oude dag).
3. Hulpmiddelen bij financiële analyse
Financieel plan
Financieel plan = een plan dat een omschrijving geeft hoe je vanuit de huidige financiële situatie naar de gewenste
toekomstige situatie komt. Uitgangspunten zijn: hoe is het nu? Wat ik wil? Wat kost dat? En wanneer wil ik het bereikt
hebben? Hulpmiddelen bij het opstellen van een financieel plan zijn de balans en het kasstroomoverzicht.
Balans
Balans = een overzicht van bezittingen en verplichtingen van een huishouding op een bepaald moment, uitgedrukt in
een geldwaarde. Het is een belangrijk hulpmiddel om te achterhalen of een huishouding een overschot of een tekort
heeft. De balans geeft de huidige stand van zaken weer. De balans bestaat uit twee kolommen: de activa (bezittingen
van de huishouding) en de passiva (verplichtingen van de huidhouding, oftewel de bronnen waarmee een huishouding
de bezittingen heeft gefinancierd). Voorbeeld:
Activa Passiva
Betaalrekening € 2.500 Hypotheek € 180.000
Spaarrekening € 10.000 Consumptief Krediet Auto € 15.000
Woning € 200.000
Totaal € 212.500 Totaal € 195.000
Een balans moet in evenwicht zijn. Het totaal aan activa en passiva moet gelijk zijn. In bovenstaand voorbeeld is de
balans nog niet in evenwicht. Je kunt de balans in evenwicht brengen door een extra post ‘Persoonlijk vermogen’ op te
nemen aan de passiefzijde. Persoonlijk vermogen = € 212.500 - € 195.000 = € 17.500.
Persoonlijk vermogen = totale waarde van bezittingen - totale waarde van de verplichtingen
Er is discussie over de posten die op de balans moeten staan. In dit hoofdstuk volgen we de benadering van de
financieel planners. Op de balans staan alleen de waarden van bezittingen en verplichtingen die extern zijn vastgelegd.
Voorbeelden: tegoeden op betaal- en spaarrekeningen, aandelenbezit, kredietovereenkomsten en eigendommen die
in een openbaar eigendomsregister ingeschreven zijn (huizen, schepen). De waarde van gebruiksgoederen (zoals een
auto of een bankstel) wordt dus niet meegenomen. Deze waarde is namelijk te onzeker (dalende dagwaarde, schade,
totaalverlies). De waarde van een verzameling wordt soms wel opgenomen (juwelen of kunst).
5
