Hoorcollege 1: Introductie
Interactief bestuurs kan worden gedefinieerd als (Torfing et al., 2012):
‘het complexe proces waardoor meerdere sociale en politieke actoren met uiteenlopende
belangen interacteren om gemeenschappelijke doelstellingen te formuleren, te bevorderen
en te bereiken door middel van het mobiliseren, uitwisselen en toepassen van een reeks
ideeën, regels en middelen’
Drie kernelementen:
- Complex proces; verschillende partijen en arena's zijn betrokken.
- Zoektocht/worsteling; gaat niet altijd over samenwerking, maar zijn de balgen heel
uiteenlopend
- Gedecentreerd proces: overheid heeft niet meer volledige controle vanuit een
eenduidig punt en kan niet meer eenduidig sturen vanuit een punt. Vaak door het
bottom-up bestuur.
Het is niet alleen samenwerking, maar vaak ontstaan er ook conflicten door tegenstrijdige
belangen. Komt er dan wel samenwerking tot stand en hoe gaat dit proces?
Het gaat vaak nog over de overheid als rol van regisseur, maar Edelenbos & Van Meerkerk
benadrukken ook de vorm van bottom-up structuur en zelforganisatie.
Hoe diep kun je ingaan op beleid wanneer je bijeenkomsten organiseert met veel burgers
die niet frequent plaatsvinden. Zie ladder:
- Meebeslissen
- Adviseren
- Consultatie
Verschillende vormen van interactief bestuur
- Burgerparticipatie en co-creatie
- Publiek-private samenwerking; uitbesteding aan de private sector
- Burgerinitiatieven; burger gedreven vormen van interactief bestuur. Burgers gaan zelf
taken van de overheid overnemen
Overheid geïnitieerd en van onderop aangedreven vormen van IB:
● Overheid geïnitieerd
- Overheid stelt regels en condities aan participatie, netwerk of partnerschap
- Rol: regisseur, onderhandelaar, monitor
● Burger of maatschappelijk geïnitieerd
- Burgers of maatschappelijke partijen stellen zelf hun condities voor
participatie
- Rol van de overheid kan sterk wisselen (facilitator, verbinder, gastheer/vrouw,
parner)
→ In praktijk vaak mengvormen (co-creatie)
Soms zijn vraagstukken zo overschrijdend dat de overheid niet meer de touwtjes in handen
kan hebben. Hierdoor reiken ze vaak uit naar interactieve vormen van bestuur. Hier speelt
ook het tekort aan capaciteit een rol.
1
,Interactief bestuur is een bepaalde vorm van sturing. Het betreft niet alle vormen van sturing
en soms ligt hiërarchische sturing meer voor de hand. Interactieve vormen van bestuur
liggen voor de hand in de context van:
- Complexiteit en onzekerheid van het vraagstuk
- Conflicten en tegenstrijdige belangen
- Wederzijdse afhankelijkheid
- Tekort aan bronnen en capaciteit
- Fragmentatie en coördinatieproblemen
De complexiteit van interactief bestuur:
- Dynamisch karakter van netwerken en relaties tussen partijen
- Onvoorspelbaarheid
- Onzekerheid
- Niet-samendrukbaar
- Non-lineariteit
- Feedback loops
→ Onzekerheid en onvoorspelbaarheid van interactieve bestuurlijke processen
→ Vraagt om adaptief en verbindend management (Edelenbos & Klijn, 2006)
Link tussen vormen van governance:
Stellen condities van vormen van interactief bestuur <--> andersom heeft interactief bestuur
invloed op de macht van de overheid.
→ Deze twee hebben invloed op het maatschappelijk/economisch verkeer.
Opmerking: zou meer aandacht kunnen zijn voor feedback loops. Daarnaast spelen meer
factoren een rol dan degene in het figuur.
Perspectieven op interactief bestuur
Er zijn verschillende lenzen/brillen waardoor gemeenten of overheden initiëren op interactief
bestuur. Zie schema:
2
,Positieve bril
● Instrumentele/rationele bril
- Probleemoplossend vermogen (kwaliteit en innovatie)
- Eigenaarschap vergroten en veto-macht neutraliseren → voorbeeld:
rechtszaak starten of afhaken.
● Democratische bril (legitimiteit vergroten)
- Responsiviteit van overheden vergroten
- Inclusiviteit en invloed van burgers vergroten
● Culturele bril (van overheid naar governance)
- Maatschappelijke eisen
- Mogelijkheid tot identiteit ontwikkelen, mensen willen niet via traditionele
inspraak hebben, maar op een andere manier (co-producenten)
Negatieve bril
● Instrumentele/rationele bril
- Eigen belangen dat leidt tot conflicten
- Kosten → voorbeeld: moet een nieuwe manager worden ingesteld
- Tijd/langdurig proces → omdat compromissen moeten worden gesloten
● Democratische bril (legitimiteit vergroten)
- Betekenisvol
- Bestuurlijke inbedding → wordt er wel geluisterd
- Transparantie en verantwoording → voorbeeld: wie is er verantwoordelijk, zijn
er notulen beschikbaar, is het vastgelegd
- Inclusiviteit van interactief bestuur → selectieve groep komt opdagen, is dat
democratisch?
● Culturele bril (van overheid naar governance)
- Onrealistisch → om te denken dat iedereen mee wil doen, kan iedereen wel
meedoen?
- Onduidelijke rolverdeling
3
, - Verkapte vormen van bezuinig → overheid maakt het soms mooi, maar
werken ook samenwerking tegen (cultureel idee over governance)
Paradox:
Goed bedoelingen kunnen averechts werken als het niet goed gemanaged wordt.
→ Om potenties van interactief bestuur manifest te maken is maganet van interactief
bestuur noodzakelijk
Artikel 1:
Introduction: three reflecting perspectives on interactive governance
Jurian Edelenbos and Ingmar van Meerkerk
Algemeen:
"Introduction: Three Reflecting Perspectives on Interactive Governance" is een academisch
artikel geschreven door Jurian Edelenbos en Ingmar van Meerkerk. Het artikel introduceert
en verkent het concept van interactief bestuur vanuit drie verschillende perspectieven. Hier
is een samenvatting van de belangrijkste punten:
1. Achtergrond en Context:
De inleiding begint met het verstrekken van achtergrondinformatie over het concept
van interactief bestuur. Het bespreekt de verschuiving van traditionele top-down
bestuursmodellen naar meer interactieve en collaboratieve benaderingen. De
auteurs benadrukken het belang van het begrijpen van interactief bestuur in de
hedendaagse samenleving.
2. Perspectief 1: Bestuur als Netwerken:
Het eerste perspectief onderzoekt bestuur door de lens van netwerken. Het verkent
hoe verschillende actoren, waaronder overheidsinstanties, niet-gouvernementele
organisaties en andere belanghebbenden, netwerken vormen om gezamenlijk
complexe kwesties aan te pakken. De focus ligt op de dynamiek en structuren van
deze netwerken en hoe ze bijdragen aan het bestuur.
3. Perspectief 2: Bestuur als Deliberatieve Beleidsanalyse:
Het tweede perspectief bekijkt bestuur als deliberatieve beleidsanalyse. Het
benadrukt het belang van inclusieve en deliberatieve processen in besluitvorming.
De auteurs bespreken hoe interactief bestuur inhoudt dat diverse belanghebbenden
deelnemen aan betekenisvolle discussies om goed geïnformeerde en collectief
geaccepteerde beleidsbeslissingen te nemen.
4. Perspectief 3: Bestuur als Institutioneel Ontwerp:
Het derde perspectief bekijkt bestuur als institutioneel ontwerp. Het onderzoekt de
formele en informele instituties die besluitvormingsprocessen vormgeven. Het artikel
bespreekt hoe het ontwerp van instellingen de effectiviteit van interactief bestuur
beïnvloedt en hoe instellingen kunnen worden ontworpen om samenwerking en
participatie te verbeteren.
5. Synthese en Toekomstige Richtingen:
De inleiding eindigt met een synthese van de drie perspectieven, waarbij hun
onderlinge verbondenheid wordt benadrukt. De auteurs benadrukken de noodzaak
van een geïntegreerd begrip van interactief bestuur dat rekening houdt met de
genetwerkte aard van bestuur, het belang van deliberatieve processen en de rol van
4
Interactief bestuurs kan worden gedefinieerd als (Torfing et al., 2012):
‘het complexe proces waardoor meerdere sociale en politieke actoren met uiteenlopende
belangen interacteren om gemeenschappelijke doelstellingen te formuleren, te bevorderen
en te bereiken door middel van het mobiliseren, uitwisselen en toepassen van een reeks
ideeën, regels en middelen’
Drie kernelementen:
- Complex proces; verschillende partijen en arena's zijn betrokken.
- Zoektocht/worsteling; gaat niet altijd over samenwerking, maar zijn de balgen heel
uiteenlopend
- Gedecentreerd proces: overheid heeft niet meer volledige controle vanuit een
eenduidig punt en kan niet meer eenduidig sturen vanuit een punt. Vaak door het
bottom-up bestuur.
Het is niet alleen samenwerking, maar vaak ontstaan er ook conflicten door tegenstrijdige
belangen. Komt er dan wel samenwerking tot stand en hoe gaat dit proces?
Het gaat vaak nog over de overheid als rol van regisseur, maar Edelenbos & Van Meerkerk
benadrukken ook de vorm van bottom-up structuur en zelforganisatie.
Hoe diep kun je ingaan op beleid wanneer je bijeenkomsten organiseert met veel burgers
die niet frequent plaatsvinden. Zie ladder:
- Meebeslissen
- Adviseren
- Consultatie
Verschillende vormen van interactief bestuur
- Burgerparticipatie en co-creatie
- Publiek-private samenwerking; uitbesteding aan de private sector
- Burgerinitiatieven; burger gedreven vormen van interactief bestuur. Burgers gaan zelf
taken van de overheid overnemen
Overheid geïnitieerd en van onderop aangedreven vormen van IB:
● Overheid geïnitieerd
- Overheid stelt regels en condities aan participatie, netwerk of partnerschap
- Rol: regisseur, onderhandelaar, monitor
● Burger of maatschappelijk geïnitieerd
- Burgers of maatschappelijke partijen stellen zelf hun condities voor
participatie
- Rol van de overheid kan sterk wisselen (facilitator, verbinder, gastheer/vrouw,
parner)
→ In praktijk vaak mengvormen (co-creatie)
Soms zijn vraagstukken zo overschrijdend dat de overheid niet meer de touwtjes in handen
kan hebben. Hierdoor reiken ze vaak uit naar interactieve vormen van bestuur. Hier speelt
ook het tekort aan capaciteit een rol.
1
,Interactief bestuur is een bepaalde vorm van sturing. Het betreft niet alle vormen van sturing
en soms ligt hiërarchische sturing meer voor de hand. Interactieve vormen van bestuur
liggen voor de hand in de context van:
- Complexiteit en onzekerheid van het vraagstuk
- Conflicten en tegenstrijdige belangen
- Wederzijdse afhankelijkheid
- Tekort aan bronnen en capaciteit
- Fragmentatie en coördinatieproblemen
De complexiteit van interactief bestuur:
- Dynamisch karakter van netwerken en relaties tussen partijen
- Onvoorspelbaarheid
- Onzekerheid
- Niet-samendrukbaar
- Non-lineariteit
- Feedback loops
→ Onzekerheid en onvoorspelbaarheid van interactieve bestuurlijke processen
→ Vraagt om adaptief en verbindend management (Edelenbos & Klijn, 2006)
Link tussen vormen van governance:
Stellen condities van vormen van interactief bestuur <--> andersom heeft interactief bestuur
invloed op de macht van de overheid.
→ Deze twee hebben invloed op het maatschappelijk/economisch verkeer.
Opmerking: zou meer aandacht kunnen zijn voor feedback loops. Daarnaast spelen meer
factoren een rol dan degene in het figuur.
Perspectieven op interactief bestuur
Er zijn verschillende lenzen/brillen waardoor gemeenten of overheden initiëren op interactief
bestuur. Zie schema:
2
,Positieve bril
● Instrumentele/rationele bril
- Probleemoplossend vermogen (kwaliteit en innovatie)
- Eigenaarschap vergroten en veto-macht neutraliseren → voorbeeld:
rechtszaak starten of afhaken.
● Democratische bril (legitimiteit vergroten)
- Responsiviteit van overheden vergroten
- Inclusiviteit en invloed van burgers vergroten
● Culturele bril (van overheid naar governance)
- Maatschappelijke eisen
- Mogelijkheid tot identiteit ontwikkelen, mensen willen niet via traditionele
inspraak hebben, maar op een andere manier (co-producenten)
Negatieve bril
● Instrumentele/rationele bril
- Eigen belangen dat leidt tot conflicten
- Kosten → voorbeeld: moet een nieuwe manager worden ingesteld
- Tijd/langdurig proces → omdat compromissen moeten worden gesloten
● Democratische bril (legitimiteit vergroten)
- Betekenisvol
- Bestuurlijke inbedding → wordt er wel geluisterd
- Transparantie en verantwoording → voorbeeld: wie is er verantwoordelijk, zijn
er notulen beschikbaar, is het vastgelegd
- Inclusiviteit van interactief bestuur → selectieve groep komt opdagen, is dat
democratisch?
● Culturele bril (van overheid naar governance)
- Onrealistisch → om te denken dat iedereen mee wil doen, kan iedereen wel
meedoen?
- Onduidelijke rolverdeling
3
, - Verkapte vormen van bezuinig → overheid maakt het soms mooi, maar
werken ook samenwerking tegen (cultureel idee over governance)
Paradox:
Goed bedoelingen kunnen averechts werken als het niet goed gemanaged wordt.
→ Om potenties van interactief bestuur manifest te maken is maganet van interactief
bestuur noodzakelijk
Artikel 1:
Introduction: three reflecting perspectives on interactive governance
Jurian Edelenbos and Ingmar van Meerkerk
Algemeen:
"Introduction: Three Reflecting Perspectives on Interactive Governance" is een academisch
artikel geschreven door Jurian Edelenbos en Ingmar van Meerkerk. Het artikel introduceert
en verkent het concept van interactief bestuur vanuit drie verschillende perspectieven. Hier
is een samenvatting van de belangrijkste punten:
1. Achtergrond en Context:
De inleiding begint met het verstrekken van achtergrondinformatie over het concept
van interactief bestuur. Het bespreekt de verschuiving van traditionele top-down
bestuursmodellen naar meer interactieve en collaboratieve benaderingen. De
auteurs benadrukken het belang van het begrijpen van interactief bestuur in de
hedendaagse samenleving.
2. Perspectief 1: Bestuur als Netwerken:
Het eerste perspectief onderzoekt bestuur door de lens van netwerken. Het verkent
hoe verschillende actoren, waaronder overheidsinstanties, niet-gouvernementele
organisaties en andere belanghebbenden, netwerken vormen om gezamenlijk
complexe kwesties aan te pakken. De focus ligt op de dynamiek en structuren van
deze netwerken en hoe ze bijdragen aan het bestuur.
3. Perspectief 2: Bestuur als Deliberatieve Beleidsanalyse:
Het tweede perspectief bekijkt bestuur als deliberatieve beleidsanalyse. Het
benadrukt het belang van inclusieve en deliberatieve processen in besluitvorming.
De auteurs bespreken hoe interactief bestuur inhoudt dat diverse belanghebbenden
deelnemen aan betekenisvolle discussies om goed geïnformeerde en collectief
geaccepteerde beleidsbeslissingen te nemen.
4. Perspectief 3: Bestuur als Institutioneel Ontwerp:
Het derde perspectief bekijkt bestuur als institutioneel ontwerp. Het onderzoekt de
formele en informele instituties die besluitvormingsprocessen vormgeven. Het artikel
bespreekt hoe het ontwerp van instellingen de effectiviteit van interactief bestuur
beïnvloedt en hoe instellingen kunnen worden ontworpen om samenwerking en
participatie te verbeteren.
5. Synthese en Toekomstige Richtingen:
De inleiding eindigt met een synthese van de drie perspectieven, waarbij hun
onderlinge verbondenheid wordt benadrukt. De auteurs benadrukken de noodzaak
van een geïntegreerd begrip van interactief bestuur dat rekening houdt met de
genetwerkte aard van bestuur, het belang van deliberatieve processen en de rol van
4
