SOCIALEZEKERHEIDSRECHT
1. SOCIALEZEKERHEIDSRECHT – INLEIDING
1. WAT IS SOCIALE ZEKERHEID?
Wat?
Sociale zekerheid vindt zijn oorsprong in de 19 e eeuw. De situatie toen was de volgende:
1ste beweging = er was geen sprake van sociale bescherming. De mensen moesten veel werken,
kinderen werkten tegen zeer lage lonen, … Aangezien er geen sociale bescherming was, was er geen
enkel mechanisme dat tussenkwam, dwz indien je ziek was, te oud was om te werken, werkloos was,
etc. je pech had.
Er kon hier niks tegen gedaan worden want er was een coalitieverbod (verbod om samen te
komen, om te groeperen)
2de beweging = vrijwillige sociale zekerheid = er werd op privé-initiatief georganiseerd (bv
maatschappij van onderlinge bijstand: gingen zelf op eigen houtje een soort van verzekering voor
ziekte, werkloosheid, begrafeniskosten, … oprichten)
3de beweging = eerste wet kwam tot stand mbt sociale zekerheid, nl de wet op de arbeidsongevallen
van 1903
4de beweging = er kwamen in de 20ste eeuw gefragmenteerd/ achtereenvolgend verschillende sociale
zekerheden tot stand (kinderbijslag, werkloosheid, pensioenen, ziekte- en invaliditeit,
beroepsziekten, …) alleen van toepassing op de werkende bevolking, want alleen zij financieren
het systeem.
5de beweging = Sociaal Pact 1944 = vangnet wanneer het nodig was Het pact maakt verschillende
sociale zekerheden verplicht voor alle werknemers en hun werkgever (vielen automatisch onder het
stelsel) + RSZ wordt opgericht met als doel een overkoepelende administratie te zijn (wouden meer
samenhang geven aan alle takken van de sociale zekerheid).
Doel?
= Aan elke burger voldoende bestaansmiddelen waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt
bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s
Bescherming tegen 7 sociale risico’s (= zaken die kunnen gebeuren in uw leven en uw
bestaanszekerheid kunnen aantasten): indien dit zich voordoet komt de SZ tussen.
Via een door de overheid opgelegd herverdelingsmechanisme
De 7 sociale risico’s
Tasten jouw bestaanszekerheid aan doordat:
1 Er bepaalde kosten worden gecreëerd
2 Uw beroepsinkomen wegvalt
De 7 sociale risico’s zijn de volgende:
Kinderen: kosten veel geld
1
, Ziekte en zwangerschap: je kan niet gaan werken dus beroepsinkomen valt weg +
vermoedelijk dokterskosten, ziekenhuiskosten, …
Invaliditeit (= langdurige ziekte)
Arbeidsongeval en beroepsziekte: er treedt een specifieke wet in (bv longvlieskanker tgv in
contact te komen met asbest = arbeid gerelateerde ziekte)
Vakantie (!is een buitenbeentje! Enkel voor de arbeiders is dit een onderdeel van de sociale
zekerheid)
Werkloosheid: niet alle werkloosheid wordt door de sociale zekerheid gedekt enkel als de
werkloosheid niet aan uw eigen gedrag te wijten is, is er een tegemoetkoming van de sociale
zekerheid (= onvrijwillige werkloosheid)
Ouderdom: je bent te oud om te werken beroepsinkomen valt weg
DUS sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door:
1 Het inkomen te verminderen
a. Sociale zekerheid vangt het inkomensverlies op
2 De uitgaven te vermeerderen
a. Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of terugbetalen
Tussenkomst door de sociale zekerheid
Kinderen gezinsbijslag
Ziekte en zwangerschap ziekte- of invaliditeitsuitkering
Invaliditeit invaliditeitsuitkering
Arbeidsongeval en beroepsziekte tegemoetkoming geneeskundige verzorging
Vakantie vakantiegeld
o Enkel voor arbeiders!! NIET voor bedienden!!
Bedienden: rechtstreeks door WG aan bediende betaald (geen tussenkomst
RSZ)
Werkloosheid werkloosheidsuitkering (is niet gelijk aan het beroepsinkomen)
Ouderdom rust- en overlevingspensioen
o Rustpensioen: aan de persoon die gewerkt heeft
o Overlevingspensioen of weduwepensioen: wordt toegekend aan de LLE (komt voort
uit het rustpensioen dat opgebouwd geweest is door de werkende EG)
Tussenkomst enkel bij WERKNEMERS (mensen met een arbeidsovk)!!
Zelfstandigen krijgen ook sociale bescherming maar minder
2. KENMERKEN VAN DE SOCIALE ZEKERHEID
Gesteund op solidariteit via herverdeling van de inkomsten
o “Solidariteit” = centraal begrip in SZ-systeem NIET “ieder voor zich” zoals in
Amerika
o Herverdeling van de inkomsten = mensen die kunnen bijdragen dragen bij om de
mensen te steunen die het nodig hebben
Gezonde persoon betaalt op zijn inkomen sociale bijdragen doordat deze
persoon sociale bijdragen geeft aan de SZ financiert hij de SZ deze sociale
bijdragen worden ontvangen door de personen die het nodig hebben, nl
wiens bestaanszekerheid wordt aangetast door een sociaal risico zij
2
, betalen niet maar ontvangen van de SZ = herverdeling van de inkomsten
(gezonde mensen financieren SZ, mensen waarvan bestaanszekerheid zijn
aangetast ontvangen sociale bijdragen uit die SZ)
Verplicht karakter
o Sinds Sociaal Pact was je sowieso onderworpen aan de wettelijke SZ
o Privéverzekering bovenop de wettelijke verzekering is mogelijk, maar niet enkel de
privéverzekering sowieso gevonden door het wettelijk stelsel!
Financiering door bijdragen van werkgevers, werknemers en staat
o Financiering door sociale bijdragen op het loon (werkende mensen ontvangen loon
dus zij financieren het + het zijn dan ook enkel die werkende mensen die ervan
kunnen genieten)
o + Noodzakelijk dat staat mee financiert want anders zou het niet genoeg zijn om alle
pensioenen, zieken, … te betalen
Wie voldoet aan de gestelde voorwaarden is rechthebbende op sociale vergoedingen
o Elke regeling (pensioen, gezinsbijslag, …) heeft zijn eigen voorwaarden voldaan =
je krijgt sociale vergoeding
Voorwaarden voor iedereen hetzelfde (bv pensioen: parameters om
pensioen te berekenen zijn voor iedereen hetzelfde; men kijkt in SZ niet naar
of je arm of rijk bent, hoe behoeftig je bent, … dus of je dat pensioen nu
nodig hebt of niet wordt geen rekening mee gehouden)
“Solidariteit”
Centraal begrip in ons socialezekerheidssysteem
o Tussen werkenden en werklozen
o Tussen jongeren en ouderen
o Tussen gezonden en zieken
o Tussen mensen met en mensen zonder inkomen
o Tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen
Financiering via bijdragen op het loon van WN’s
Wordt gewaarborgd door
o Bijdragen door werkenden in verhouding tot het loon
o Financiering door de gemeenschap
Sociale bijstand
≠ Sociale zekerheid hebben wél hetzelfde doel (= zorgen dat mensen niet in armoede
terechtkomen) + dienen beiden als opvangnet
= Is er voor mensen die behoeftig zijn, voor de mensen die door de mazen van het SZ-net glippen
Bv: je verliest jouw werk wegens diefstal op het werk je wordt werkloos regel = geen
werkloosheidsuitkering want aan jezelf te danken kan problematisch zijn want je hebt niks meer
van inkomen dan je zou dan kunnen aankloppen bij het OCMW die jou een leefloon zouden
kunnen toekennen omdat je behoeftig bent (toets bij OCMW dat altijd gemaakt wordt is of je
behoeftig bent en dus over onvoldoende bestaansmiddelen beschikt) Pas nadat je geen recht hebt
op SZ kan je aankloppen bij het OCMW
Sociale bijstand: gewaarborgde gezinsbijslag, tegemoetkoming aan gehandicapten, leefloon (en
sociale bijstand in de brede zin), inkomensgarantie voor ouderen
3
, Bv: om gezinsbijslag (SZ) te kunnen krijgen moeten vader en moeder werken, indien niet: recht op
gewaarborgde gezinsbijslag (= sociale bijdrage) is dus een opvangnet mochten ouders niet
voldoen aan de voorwaarde om te kunnen genieten van de gezinsbijslag/ SZ
Bv: om wettelijk pensioen te krijgen moet je gewerkt hebben (in overeenstemming met gewerkte
dagen) indien niet: je kan inkomensgarantie voor ouderen aanvragen op de pensioendienst (weer
opvangnet)
3. STELSELS
Belangrijk om te weten of je een WN, zelfstandige of ambtenaar bent want sociale bescherming
verschilt naargelang in welk stelsel je je bevindt!!
Ambtenaren genieten van de meeste sociale bescherming (hebben bv veel hogere pensioenen als
WN’s)
1 Statutaire ambtenaar: enkel hierbij ben je een échte ambtenaar en zal je een
ambtenaarspensioen krijgen!
2 Contractuele ambtenaar: hier bouw je een gewoon werknemerspensioen op
3 stelsels:
1 Stelsel van de werknemers
a. Algemene verzekering voor 7 takken
2 Stelsel van de zelfstandigen
a. Verzekering voor 5 takken
i. Geen verzekering bij arbeidsongevallen + beroepsziekten + geen
werkloosheidsuitkering
ii. Wél faillissementsverzekering
b. Aansluiting en bijdragebetaling
i. Via sociale verzekeringsfondsen voor zelfstandigen onder toezicht van RSVZ
(Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen), of de
Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen van Zelfstandigen beheerd
door de RSVZ
3 Stelsel voor de ambtenaren
a. Plaatselijke en provinciale overheden via “RSZPPO”
4
1. SOCIALEZEKERHEIDSRECHT – INLEIDING
1. WAT IS SOCIALE ZEKERHEID?
Wat?
Sociale zekerheid vindt zijn oorsprong in de 19 e eeuw. De situatie toen was de volgende:
1ste beweging = er was geen sprake van sociale bescherming. De mensen moesten veel werken,
kinderen werkten tegen zeer lage lonen, … Aangezien er geen sociale bescherming was, was er geen
enkel mechanisme dat tussenkwam, dwz indien je ziek was, te oud was om te werken, werkloos was,
etc. je pech had.
Er kon hier niks tegen gedaan worden want er was een coalitieverbod (verbod om samen te
komen, om te groeperen)
2de beweging = vrijwillige sociale zekerheid = er werd op privé-initiatief georganiseerd (bv
maatschappij van onderlinge bijstand: gingen zelf op eigen houtje een soort van verzekering voor
ziekte, werkloosheid, begrafeniskosten, … oprichten)
3de beweging = eerste wet kwam tot stand mbt sociale zekerheid, nl de wet op de arbeidsongevallen
van 1903
4de beweging = er kwamen in de 20ste eeuw gefragmenteerd/ achtereenvolgend verschillende sociale
zekerheden tot stand (kinderbijslag, werkloosheid, pensioenen, ziekte- en invaliditeit,
beroepsziekten, …) alleen van toepassing op de werkende bevolking, want alleen zij financieren
het systeem.
5de beweging = Sociaal Pact 1944 = vangnet wanneer het nodig was Het pact maakt verschillende
sociale zekerheden verplicht voor alle werknemers en hun werkgever (vielen automatisch onder het
stelsel) + RSZ wordt opgericht met als doel een overkoepelende administratie te zijn (wouden meer
samenhang geven aan alle takken van de sociale zekerheid).
Doel?
= Aan elke burger voldoende bestaansmiddelen waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt
bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s
Bescherming tegen 7 sociale risico’s (= zaken die kunnen gebeuren in uw leven en uw
bestaanszekerheid kunnen aantasten): indien dit zich voordoet komt de SZ tussen.
Via een door de overheid opgelegd herverdelingsmechanisme
De 7 sociale risico’s
Tasten jouw bestaanszekerheid aan doordat:
1 Er bepaalde kosten worden gecreëerd
2 Uw beroepsinkomen wegvalt
De 7 sociale risico’s zijn de volgende:
Kinderen: kosten veel geld
1
, Ziekte en zwangerschap: je kan niet gaan werken dus beroepsinkomen valt weg +
vermoedelijk dokterskosten, ziekenhuiskosten, …
Invaliditeit (= langdurige ziekte)
Arbeidsongeval en beroepsziekte: er treedt een specifieke wet in (bv longvlieskanker tgv in
contact te komen met asbest = arbeid gerelateerde ziekte)
Vakantie (!is een buitenbeentje! Enkel voor de arbeiders is dit een onderdeel van de sociale
zekerheid)
Werkloosheid: niet alle werkloosheid wordt door de sociale zekerheid gedekt enkel als de
werkloosheid niet aan uw eigen gedrag te wijten is, is er een tegemoetkoming van de sociale
zekerheid (= onvrijwillige werkloosheid)
Ouderdom: je bent te oud om te werken beroepsinkomen valt weg
DUS sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door:
1 Het inkomen te verminderen
a. Sociale zekerheid vangt het inkomensverlies op
2 De uitgaven te vermeerderen
a. Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of terugbetalen
Tussenkomst door de sociale zekerheid
Kinderen gezinsbijslag
Ziekte en zwangerschap ziekte- of invaliditeitsuitkering
Invaliditeit invaliditeitsuitkering
Arbeidsongeval en beroepsziekte tegemoetkoming geneeskundige verzorging
Vakantie vakantiegeld
o Enkel voor arbeiders!! NIET voor bedienden!!
Bedienden: rechtstreeks door WG aan bediende betaald (geen tussenkomst
RSZ)
Werkloosheid werkloosheidsuitkering (is niet gelijk aan het beroepsinkomen)
Ouderdom rust- en overlevingspensioen
o Rustpensioen: aan de persoon die gewerkt heeft
o Overlevingspensioen of weduwepensioen: wordt toegekend aan de LLE (komt voort
uit het rustpensioen dat opgebouwd geweest is door de werkende EG)
Tussenkomst enkel bij WERKNEMERS (mensen met een arbeidsovk)!!
Zelfstandigen krijgen ook sociale bescherming maar minder
2. KENMERKEN VAN DE SOCIALE ZEKERHEID
Gesteund op solidariteit via herverdeling van de inkomsten
o “Solidariteit” = centraal begrip in SZ-systeem NIET “ieder voor zich” zoals in
Amerika
o Herverdeling van de inkomsten = mensen die kunnen bijdragen dragen bij om de
mensen te steunen die het nodig hebben
Gezonde persoon betaalt op zijn inkomen sociale bijdragen doordat deze
persoon sociale bijdragen geeft aan de SZ financiert hij de SZ deze sociale
bijdragen worden ontvangen door de personen die het nodig hebben, nl
wiens bestaanszekerheid wordt aangetast door een sociaal risico zij
2
, betalen niet maar ontvangen van de SZ = herverdeling van de inkomsten
(gezonde mensen financieren SZ, mensen waarvan bestaanszekerheid zijn
aangetast ontvangen sociale bijdragen uit die SZ)
Verplicht karakter
o Sinds Sociaal Pact was je sowieso onderworpen aan de wettelijke SZ
o Privéverzekering bovenop de wettelijke verzekering is mogelijk, maar niet enkel de
privéverzekering sowieso gevonden door het wettelijk stelsel!
Financiering door bijdragen van werkgevers, werknemers en staat
o Financiering door sociale bijdragen op het loon (werkende mensen ontvangen loon
dus zij financieren het + het zijn dan ook enkel die werkende mensen die ervan
kunnen genieten)
o + Noodzakelijk dat staat mee financiert want anders zou het niet genoeg zijn om alle
pensioenen, zieken, … te betalen
Wie voldoet aan de gestelde voorwaarden is rechthebbende op sociale vergoedingen
o Elke regeling (pensioen, gezinsbijslag, …) heeft zijn eigen voorwaarden voldaan =
je krijgt sociale vergoeding
Voorwaarden voor iedereen hetzelfde (bv pensioen: parameters om
pensioen te berekenen zijn voor iedereen hetzelfde; men kijkt in SZ niet naar
of je arm of rijk bent, hoe behoeftig je bent, … dus of je dat pensioen nu
nodig hebt of niet wordt geen rekening mee gehouden)
“Solidariteit”
Centraal begrip in ons socialezekerheidssysteem
o Tussen werkenden en werklozen
o Tussen jongeren en ouderen
o Tussen gezonden en zieken
o Tussen mensen met en mensen zonder inkomen
o Tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen
Financiering via bijdragen op het loon van WN’s
Wordt gewaarborgd door
o Bijdragen door werkenden in verhouding tot het loon
o Financiering door de gemeenschap
Sociale bijstand
≠ Sociale zekerheid hebben wél hetzelfde doel (= zorgen dat mensen niet in armoede
terechtkomen) + dienen beiden als opvangnet
= Is er voor mensen die behoeftig zijn, voor de mensen die door de mazen van het SZ-net glippen
Bv: je verliest jouw werk wegens diefstal op het werk je wordt werkloos regel = geen
werkloosheidsuitkering want aan jezelf te danken kan problematisch zijn want je hebt niks meer
van inkomen dan je zou dan kunnen aankloppen bij het OCMW die jou een leefloon zouden
kunnen toekennen omdat je behoeftig bent (toets bij OCMW dat altijd gemaakt wordt is of je
behoeftig bent en dus over onvoldoende bestaansmiddelen beschikt) Pas nadat je geen recht hebt
op SZ kan je aankloppen bij het OCMW
Sociale bijstand: gewaarborgde gezinsbijslag, tegemoetkoming aan gehandicapten, leefloon (en
sociale bijstand in de brede zin), inkomensgarantie voor ouderen
3
, Bv: om gezinsbijslag (SZ) te kunnen krijgen moeten vader en moeder werken, indien niet: recht op
gewaarborgde gezinsbijslag (= sociale bijdrage) is dus een opvangnet mochten ouders niet
voldoen aan de voorwaarde om te kunnen genieten van de gezinsbijslag/ SZ
Bv: om wettelijk pensioen te krijgen moet je gewerkt hebben (in overeenstemming met gewerkte
dagen) indien niet: je kan inkomensgarantie voor ouderen aanvragen op de pensioendienst (weer
opvangnet)
3. STELSELS
Belangrijk om te weten of je een WN, zelfstandige of ambtenaar bent want sociale bescherming
verschilt naargelang in welk stelsel je je bevindt!!
Ambtenaren genieten van de meeste sociale bescherming (hebben bv veel hogere pensioenen als
WN’s)
1 Statutaire ambtenaar: enkel hierbij ben je een échte ambtenaar en zal je een
ambtenaarspensioen krijgen!
2 Contractuele ambtenaar: hier bouw je een gewoon werknemerspensioen op
3 stelsels:
1 Stelsel van de werknemers
a. Algemene verzekering voor 7 takken
2 Stelsel van de zelfstandigen
a. Verzekering voor 5 takken
i. Geen verzekering bij arbeidsongevallen + beroepsziekten + geen
werkloosheidsuitkering
ii. Wél faillissementsverzekering
b. Aansluiting en bijdragebetaling
i. Via sociale verzekeringsfondsen voor zelfstandigen onder toezicht van RSVZ
(Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen), of de
Nationale Hulpkas voor de Sociale Verzekeringen van Zelfstandigen beheerd
door de RSVZ
3 Stelsel voor de ambtenaren
a. Plaatselijke en provinciale overheden via “RSZPPO”
4
