Samenvatting Wetenschappen & Techniek deel ruimte

DEEL AARDRIJKSKUNDE
1.1. De aarde in de ruimte
1.1.1. Het heelal
 13,8 mld jaar geleden: oerknal (vgling met miniscuul puntje: bevatte een oneindige energie en ontplofte ->
daaruit ontstonden elementaire deeltjes)



1.1.2. Sterrenstelsels
 Tijdens oerknal bedroeg temp. 50.000mld °C -> enkele minuten later gedaald tot 3000 °C; ontstaan eerste
atomen (bv. waterstofgas)
o Ontstaan eerste sterren: waterstofatomen werden dicht op elkaar geduwd, ze fuseerden en
vormden zich tot nieuwe deeltjes: heliumatomen. Opstapeling van die deeltjes waren eerste sterren
o Door zwaartekracht groepeerden de verschillende sterren zich tot sterrenstelsels
 Melkwegstelsel: waar de aarde, andere planeten, de zon en veel andere sterren deel van maken
o Licht zilveren band, spiraalvormig (in het midden dik)



1.1.3. Ons zonnestelsel
 Planetenstelsel: verzameling van hemellichamen die om een centrale ster draaien (= de zon)
o Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus (Pluto = geen planeet)



Zon

 = Grootste, warmste en zwaarste hemellichaam in ons zonnestelsel
 Massa is 300.000 keer groter dan aarde, volume is 1,3mln keer groter
 Binnenste deel temp. 15 mln °C, buitenkant: 6000 °C
 Hoe ontstaan?
o Door een gaswolk die rondzweefde in ruimte en is beginnen samenkrimpen door eigen
zwaartekracht
o Stijging druk => ontstaan veel warmte
 Onder grote druk en hoge temp. worden deeltjes samengevoegd (totale massa wordt
kleiner) -> overgebleven massa wordt als energie omgezet (=zon die warmte uitstraalt)
 Zonnevlekken: plekken op de zon waar het minder warm is
 Fakkelvelden: plekken op de zon waar het veel warmer is
 Poollicht: ontploffingen door intense hitte waardoor zonnewind ontstaat; geladen deeltjes komen soms zo
ver dat het in onze atmosfeer binnendringt (op N- en Zpool)



1.1.4. Aarde, zon en maan
 Vroeger: geocentrisme; aarde het middelpunt van het heelal-> FOUT
 Nu: heliocentrisme; zon het middelpunt het heelal
 Aarde draait rond zijn as met een snelheid van ong. 1000km/h (in tegenwijzerzin)
1

, o Hoe dichter bij evenaar, hoe sneller de snelheid. Hoe dichter bij de polen, hoe trager de snelheid
o In 23u56min4sec
 In N halfrond: zon O->W >< in Z halfrond O->W, maar hoogste
punt in noorden (!!!)




Aardas staat scheef t.o.v. de loodlijn op het eclipticavlak (=vlak waarin
de aarde om de zon beweegt)




Relatie tussen aarde en maan
 Maan draait in tegenwijzerzin om aarde, ong. een MAANd voor nodig
 Maan en aarde draaien om gemeenschappelijk zwaartepunt
o Omlooptijd: tijd die maan nodig heeft om rond aarde te draaien
 Verschilt, afh. vanaf welke ster je kiest al referentiepunt)
 Van aarde of zon: 29,5 dagen; synodische maand
 Van verafgelegen ster: 27,3 dagen; siderische maand



Maan heeft verschillende schijngestalten; bv. het verdwijnen of veranderen van vorm -> is niet zo, is schijn

 Nieuwe maan: geen maan, zon verlicht andere helft maan, die weggedraaid is van aarde
 Eerste kwartier: zon belicht helft van de maan, rechterdeel is belicht (week later)
 Volle maan: zon belicht voorzijde maan, maan staat in volle zon (twee weken later dan nieuwe maan)
 Laatste kwartier: andere helft belicht (drie weken later)
 Wassende maan: periode tss nieuwe maan en volle maan
 Krimpende maan: periode tss volle maan en nieuwe maandag



Maansverduistering

 Kernschaduw: door zonlicht ontstaat er achter de aarde een grote schaduwkegel waarin geen zonnestralen
terechtkomen, bijschaduw: slecht een gedeelte zonnestralen valt in
o Wanneer maan in kernschaduw komt; totale maanverduistering
o Wanneer maan gedeeltelijk door kernschaduw gaat; gedeeltelijke maansverduistering
 Doet zich voor bij volle maan
 !!! Niet maandelijks, want niet altijd op rechte lijn



Eb en vloed


2