psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 1
Theoretische basis
1. Wat is diagnostiek?
hypothesen opstellen over wat er aan de hand is en toetsen door onderzoek
diagnose is geen doel op zich!
→ o.b.v. informatie nagaan hoe we dit kind best gaan begeleiden
= handelingsgerichte diagnostiek (= diagnose die aanknopingspunten oplevert voor behandeling,
begeleiding, aanpak)
niet enkel tekorten maar ook sterktes!
2. Soorten diagnostiek
verschillende indelingen mogelijk
1) onderkennende vs verklarende vs handelingsgerichte diagnostiek
2) screening vs diagnostisch onderzoek vs assessment
in praktijk moeilijk te onderscheiden: grenzen zijn vaag, lopen door elkaar of in elkaar over
indeling is afhankelijk van stoornis die w geanalyseerd
specifiek voor ontwikkelingsstoornissen:
2.1.Eerste indeling
2.1.1. Onderkennende diagnostiek
of (categoriaal) classificerende diagnostiek
Wat is er met dit kind aan de hand?
a.d.h.v. screening en diagnostisch onderzoek
resultaat: (formele) onderkennende diagnose (bv. ADHD of dyslexie)
bij OS: beschrijvend (en niet verklarend) van aard
2.1.2. Verklarende diagnostiek
= etiologische diagnostiek
wat is de oorzaak van dit probleem? Waarom heeft dit kind stoornis x?
resultaat: verklarende diagnose
op genetische, neurobiologische of neuropsychologische analyseniveau
bij ontwikkelingsstoornissen:
heel moeilijke kwestie
weinig nut relevanter is vraag wat er aan de hand is (onderkennende diagnose) om
dan te gaan bepalen op welke manier daar het best mee kan w omgegaan
(handelingsgerichte diagnose)
breder: “wat zijn beïnvloedende factoren die rol spelen in het functioneren van dit kind?”
opstellen van “integratief beeld” (i.e. hypothesen over samenhang tussen alle
ondersteunende en belemmerende factoren)
ICF model en stoornisspecifieke theoretische modellen als hulpmiddel
2.1.3. Handelingsgerichte diagnostiek
= indicerende diagnostiek
hoe kunnen we dit kind het best begeleiden?
doel: opstellen van individueel functioneringsprofiel, het in kaart brengen van
ondersteuningsnoden en individuele aanpak op maat van specifieke kind
op basis van:
weten wat er aan de hand is en wat er moet w veranderd (via onderkennende en
eventueel verklarende diagnostiek)
1
, psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 1
informatie over andere factoren binnen kind en over omgevingsfactoren, waarbij men
zowel focust op risicofactoren als op protectieve factoren en mogelijkheden (sterkte-
zwakteanalyse)
resultaat: indicerende diagnose
lijst met aanbevelingen voor meest gepaste ondersteuning, behandeling en/of
materiële hulpmiddelen voor kind en omgeving
bij ontwikkelingsstoornissen:
handelingsgericht diagnostisch traject doorlopen, waarbij onderkennende diagnose (en
in sommige gevallen aanvullend verklarende diagnose) belangrijke plaats inneemt
2.2.Tweede indeling
2.2.1. Screening
is er verhoogd risico op stoornis x?
wanneer?
of: voorafgaand aan diagnostisch onderzoek, in grote groep (preventie bv. Kind & Gezin,
LVS op school)
of: tijdens 1e fase van onderkennende diagnostiek, individueel
voordelen
redelijk snel en eenvoudig af te nemen
aanwijzing voor verder diagnostisch onderzoek
richting voor hypothesen
maakt vroegdetectie mogelijk
2.2.2. Diagnostisch onderzoek
heeft dit kind stoornis x?
bij onderkennende/classificerende diagnostiek wanneer specifieke hypothesen w getoetst
resultaat: formele onderkennende diagnose (bv. via criteria DSM-5)
2.2.3. Assessment
sterkte-zwakteprofiel: wat zijn sterke en zwakke kanten van dit kind?
belang: aanknopingspunten voor het opstellen van behandelingsplan
o zwakke punten: waaraan men kan werken
o sterke punten: waarop men kan steunen
wanneer? tijdens screening en diagnostisch onderzoek + eventueel bijkomend
specifieker onderzoek
ook omgevingsfactoren!
zo compleet mogelijk beeld = nodig voor meest optimale handelingsplan
3. Diagnostische instrumenten
soorten
vragenlijst
klinisch interview: ongestructureerd – semi-gestructureerd – gestructureerd
observatie(schaal)
testprocedure: IQ test - neuropsychologische test - …
doel
screening
diagnostisch onderzoek
assessment
3.1.Screeningsinstrumenten
doel: screenen voor bepaalde problematiek(en)
soorten instrumenten (bij OS: vaak vragenlijsten)
brede: inventariseren van uiteenlopende probleemgedragingen (bv. ASEBA vragenlijsten)
specifieke: gericht op beperkt aantal probleemgedragingen (bv. VvGK)
onderkennende diagnose pas mogelijk na bijkomend diagnostisch onderzoek (met diagnostische
instrumenten)
3.2.Diagnostische instrumenten tijdens onderzoek
doel: hypothesen toetsen tijdens diagnostisch onderzoek om eventueel onderkennende
diagnose te stellen
2
Theoretische basis
1. Wat is diagnostiek?
hypothesen opstellen over wat er aan de hand is en toetsen door onderzoek
diagnose is geen doel op zich!
→ o.b.v. informatie nagaan hoe we dit kind best gaan begeleiden
= handelingsgerichte diagnostiek (= diagnose die aanknopingspunten oplevert voor behandeling,
begeleiding, aanpak)
niet enkel tekorten maar ook sterktes!
2. Soorten diagnostiek
verschillende indelingen mogelijk
1) onderkennende vs verklarende vs handelingsgerichte diagnostiek
2) screening vs diagnostisch onderzoek vs assessment
in praktijk moeilijk te onderscheiden: grenzen zijn vaag, lopen door elkaar of in elkaar over
indeling is afhankelijk van stoornis die w geanalyseerd
specifiek voor ontwikkelingsstoornissen:
2.1.Eerste indeling
2.1.1. Onderkennende diagnostiek
of (categoriaal) classificerende diagnostiek
Wat is er met dit kind aan de hand?
a.d.h.v. screening en diagnostisch onderzoek
resultaat: (formele) onderkennende diagnose (bv. ADHD of dyslexie)
bij OS: beschrijvend (en niet verklarend) van aard
2.1.2. Verklarende diagnostiek
= etiologische diagnostiek
wat is de oorzaak van dit probleem? Waarom heeft dit kind stoornis x?
resultaat: verklarende diagnose
op genetische, neurobiologische of neuropsychologische analyseniveau
bij ontwikkelingsstoornissen:
heel moeilijke kwestie
weinig nut relevanter is vraag wat er aan de hand is (onderkennende diagnose) om
dan te gaan bepalen op welke manier daar het best mee kan w omgegaan
(handelingsgerichte diagnose)
breder: “wat zijn beïnvloedende factoren die rol spelen in het functioneren van dit kind?”
opstellen van “integratief beeld” (i.e. hypothesen over samenhang tussen alle
ondersteunende en belemmerende factoren)
ICF model en stoornisspecifieke theoretische modellen als hulpmiddel
2.1.3. Handelingsgerichte diagnostiek
= indicerende diagnostiek
hoe kunnen we dit kind het best begeleiden?
doel: opstellen van individueel functioneringsprofiel, het in kaart brengen van
ondersteuningsnoden en individuele aanpak op maat van specifieke kind
op basis van:
weten wat er aan de hand is en wat er moet w veranderd (via onderkennende en
eventueel verklarende diagnostiek)
1
, psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 1
informatie over andere factoren binnen kind en over omgevingsfactoren, waarbij men
zowel focust op risicofactoren als op protectieve factoren en mogelijkheden (sterkte-
zwakteanalyse)
resultaat: indicerende diagnose
lijst met aanbevelingen voor meest gepaste ondersteuning, behandeling en/of
materiële hulpmiddelen voor kind en omgeving
bij ontwikkelingsstoornissen:
handelingsgericht diagnostisch traject doorlopen, waarbij onderkennende diagnose (en
in sommige gevallen aanvullend verklarende diagnose) belangrijke plaats inneemt
2.2.Tweede indeling
2.2.1. Screening
is er verhoogd risico op stoornis x?
wanneer?
of: voorafgaand aan diagnostisch onderzoek, in grote groep (preventie bv. Kind & Gezin,
LVS op school)
of: tijdens 1e fase van onderkennende diagnostiek, individueel
voordelen
redelijk snel en eenvoudig af te nemen
aanwijzing voor verder diagnostisch onderzoek
richting voor hypothesen
maakt vroegdetectie mogelijk
2.2.2. Diagnostisch onderzoek
heeft dit kind stoornis x?
bij onderkennende/classificerende diagnostiek wanneer specifieke hypothesen w getoetst
resultaat: formele onderkennende diagnose (bv. via criteria DSM-5)
2.2.3. Assessment
sterkte-zwakteprofiel: wat zijn sterke en zwakke kanten van dit kind?
belang: aanknopingspunten voor het opstellen van behandelingsplan
o zwakke punten: waaraan men kan werken
o sterke punten: waarop men kan steunen
wanneer? tijdens screening en diagnostisch onderzoek + eventueel bijkomend
specifieker onderzoek
ook omgevingsfactoren!
zo compleet mogelijk beeld = nodig voor meest optimale handelingsplan
3. Diagnostische instrumenten
soorten
vragenlijst
klinisch interview: ongestructureerd – semi-gestructureerd – gestructureerd
observatie(schaal)
testprocedure: IQ test - neuropsychologische test - …
doel
screening
diagnostisch onderzoek
assessment
3.1.Screeningsinstrumenten
doel: screenen voor bepaalde problematiek(en)
soorten instrumenten (bij OS: vaak vragenlijsten)
brede: inventariseren van uiteenlopende probleemgedragingen (bv. ASEBA vragenlijsten)
specifieke: gericht op beperkt aantal probleemgedragingen (bv. VvGK)
onderkennende diagnose pas mogelijk na bijkomend diagnostisch onderzoek (met diagnostische
instrumenten)
3.2.Diagnostische instrumenten tijdens onderzoek
doel: hypothesen toetsen tijdens diagnostisch onderzoek om eventueel onderkennende
diagnose te stellen
2
