Inhoudsopgave
Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg ................................................................................. 4
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht ...................................................................................... 4
6 periodes ....................................................................................................................................................... 4
De psychiatrie vandaag ....................................................................................................................................... 5
Ervaringsdeskundigen..................................................................................................................................... 5
Enkele definities ............................................................................................................................................. 6
DSM of ICD...................................................................................................................................................... 6
Biopsychosociale benadering ......................................................................................................................... 6
Wanneer heeft iemand een ggz?.................................................................................................................... 6
Wat is ‘normaal’ in de psychiatrie? ................................................................................................................ 6
Psychiatrische aandoening ............................................................................................................................. 6
Onrustwekkende toename van psychische problemen ................................................................................. 6
Een aantal markante vaststellingen.................................................................................................................... 7
Overconsumptie van antidepressiva (en andere)........................................................................................... 7
Zelfdodingen ................................................................................................................................................... 7
Kinderen en jongeren ..................................................................................................................................... 7
Diagnose en behandeling ................................................................................................................................ 7
Psychiatrie en psychiatrische ziekten .................................................................................................................. 7
Wat is een psychiatrische ziekte? ................................................................................................................... 7
Kan een psychiatrische ziekte dan conceptueel zomaar gelijkgesteld worden met een lichamelijke ziekte?8
Diagnose in de psychiatrie: het psychiatrisch onderzoek .................................................................................... 8
Hoe verloopt een diagnostisch gesprek (anamnese)? .................................................................................... 8
Het nagaan van de psychiatrische voorgeschiedenis en de familieanamnese ............................................... 9
Het navragen van lichamelijke klachten en het lichamelijk onderzoek .......................................................... 9
De sociale anamnese ...................................................................................................................................... 9
De biografische anamnese ............................................................................................................................. 9
De heteroanamnese ..................................................................................................................................... 10
Aanvullende onderzoeken ............................................................................................................................ 10
Diagnose en classificatie ................................................................................................................................... 10
Het voorkomen van psychiatrische ziekten = epidemiologie............................................................................. 10
Oorzaken en ontstaan van psychiatrische ziekten = etiopathogenese.............................................................. 10
Biologische factoren ..................................................................................................................................... 11
Psychologische factoren ............................................................................................................................... 11
Gevolgen van psychiatrische stoornissen .......................................................................................................... 11
Behandeling en preventie ................................................................................................................................. 11
Neurobiologische behandelingen ................................................................................................................. 11
Psychologische technieken om het denken of beleven van patiënten te beïnvloeden door communicatie12
Psychosociale technieken om de omgevingsomstandigheden beter in overeenstemming te brengen met
de mogelijkheden en beperkingen van de patiënt ....................................................................................... 12
Preventie ...................................................................................................................................................... 12
1
,De patiënt met een psychiatrische aandoening VS de samenleving ............................................................... 13
(Omgekeerde) Vermaatschappelijking.............................................................................................................. 13
Stigma ............................................................................................................................................................... 13
Maatschappelijke kost ...................................................................................................................................... 15
Commercialisering ............................................................................................................................................ 15
Werken en wonen ............................................................................................................................................. 15
Euthanasie ........................................................................................................................................................ 15
Omgaan met een psychiatrische aandoening ................................................................................................... 16
Ziektebeelden ............................................................................................................................................... 16
Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen ............................................................................. 16
Schizofreniespectrum ................................................................................................................................... 16
De waanstoornis ........................................................................................................................................... 17
Psychotische stoornissen door lichamelijke aandoeningen ......................................................................... 17
Psychotische stoornissen door middelen ..................................................................................................... 17
Bipolaire-stemmingsstoornissen ....................................................................................................................... 18
Behandeling van Bipolaire stoornissen......................................................................................................... 19
Depressieve-stemmingsstoornissen .................................................................................................................. 19
Kernsymptomen (majeure depressieve stoornis) ........................................................................................ 20
Subtypes depressie ....................................................................................................................................... 20
Oorzaken ...................................................................................................................................................... 20
Neurobiologische factoren ........................................................................................................................... 20
Psychologische factoren ............................................................................................................................... 21
Behandeling .................................................................................................................................................. 21
Angststoornissen ............................................................................................................................................... 21
Cognitieve reacties op angst......................................................................................................................... 22
Gedragsmatige reactie op angst ................................................................................................................... 22
Paniekstoornis en/of agorafobie .................................................................................................................. 22
Sociale fobie ................................................................................................................................................. 22
Specifieke fobie ............................................................................................................................................ 22
Gegeneraliseerde angststoornis ................................................................................................................... 22
Etiologie en behandeling van angststoornissen ........................................................................................... 22
Dwang- en verwante stoornissen ...................................................................................................................... 23
Obsessief-compulsieve stoornis ................................................................................................................... 23
Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen ........................................................................................ 23
PTSS .............................................................................................................................................................. 23
Aanpassingsstoornis ..................................................................................................................................... 23
Stoornissen met lichamelijke symptomen ......................................................................................................... 24
Verschillende vormen ................................................................................................................................... 24
Voorkomen, oorzaken en behandeling ........................................................................................................ 24
Seksuele disfuncties en genderdysforie ............................................................................................................. 24
Seksuele disfuncties...................................................................................................................................... 24
Genderdysforie ............................................................................................................................................. 25
2
, Drangstoornissen: impulsbeheersingsstoornissen en parafilieën ..................................................................... 25
Eetstoornissen ................................................................................................................................................... 26
Anorexia nervosa .......................................................................................................................................... 26
Bulimia nervosa ............................................................................................................................................ 27
Eetbuistoornis (BINGE EATING) .................................................................................................................... 27
Etiologie ........................................................................................................................................................ 27
Behandeling .................................................................................................................................................. 27
Persoonlijkheidsstoornissen .............................................................................................................................. 28
Globale kenmerken ...................................................................................................................................... 28
10 verschillende persoonlijkheidsstoornissen, verdeeld over 3 clusters ..................................................... 28
Een groep van diagnosen met veel overlap.................................................................................................. 30
Oorzaken ...................................................................................................................................................... 30
Behandeling .................................................................................................................................................. 30
Prevalentie (voorkomen) .............................................................................................................................. 30
Neurocognitieve stoornissen ............................................................................................................................. 31
Delirium ........................................................................................................................................................ 31
Dementie ...................................................................................................................................................... 31
Personen met verslaving en middelengerelaterde problemen ...................................................................... 32
Begrippenkader ................................................................................................................................................. 32
Inleiding ........................................................................................................................................................ 32
Criteria volgens de DSM-5 ............................................................................................................................ 32
Drugs en psychoactieve middelen ................................................................................................................ 34
Beeldvorming .................................................................................................................................................... 36
Verslaving en hoe de vicieuze cirkel(s) doorbreken ..................................................................................... 36
Hoe omgaan met verslaving en middelengerelateerde problemen? ........................................................... 41
3
, Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht
ñ Krankzinnig – bezeten – zot
ñ Geestesziek – gevaarlijk
ñ Ziek
6 periodes
1) Prehistorie – oudheid
ñ Hippocrates
o Onjuiste mengeling van lichaamsvochten: bloed, slijm, gele gal, zwarte gal
o Krankzinnigheid als mensenziekte
ñ Galenus van Pergamon
o Overheersing van bloed = sanguinisch type = levendig en hartelijk
o Overheersing van slijm = flegmatisch type = kalm en bedachtzaam
o Overheersing van gele gal = cholerisch type = opvliegend
o Overheersing zwarte gal = melancholisch type = droefgeestig, angstig en
pessimistisch
2) 300 – 1600
ñ Treurigheid of melancholie = slechte gedachte of bekoring
ñ Dtrakkere organisatie stadsleven, verminderde de tolerantie ten aanzien van
afwijkend en zonderling gedrag
ñ ‘kwade’ stoffen uit het lichaam laten wegvloeien
ñ Insect in het hoofd à krankzinnigheid
ñ Kei- of steensnijding
ñ De meester-steensnijder
ñ Nutteloos, gevaarlijk, zot
ñ ‘geestesziekte’
3) 1600 – 1800
ñ Gekkenhuizen en gestichten
ñ Internering
ñ Donkere tijd, gekenmerkt door een interneringsgolg en gestichten met erbarmelijke
leefomstandigheden
ñ Kettingen, afzondering
ñ Descartes: cartesiaans dualisme
4) 19e eeuw
ñ Geesteszieken = lichamelijk zieke personen met recht op specifieke medische
verzorging
ñ Pinel: contact met de patiënt
= pionier Franse psychiatrie
ñ Guislain: bevrijdde geesteszieken die in mensonterende omstandigheden waren
opgesloten in het Geraard de Duivelsteen in Gent
ñ Ontstaan minimaatschappijtjes
4
Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg ................................................................................. 4
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht ...................................................................................... 4
6 periodes ....................................................................................................................................................... 4
De psychiatrie vandaag ....................................................................................................................................... 5
Ervaringsdeskundigen..................................................................................................................................... 5
Enkele definities ............................................................................................................................................. 6
DSM of ICD...................................................................................................................................................... 6
Biopsychosociale benadering ......................................................................................................................... 6
Wanneer heeft iemand een ggz?.................................................................................................................... 6
Wat is ‘normaal’ in de psychiatrie? ................................................................................................................ 6
Psychiatrische aandoening ............................................................................................................................. 6
Onrustwekkende toename van psychische problemen ................................................................................. 6
Een aantal markante vaststellingen.................................................................................................................... 7
Overconsumptie van antidepressiva (en andere)........................................................................................... 7
Zelfdodingen ................................................................................................................................................... 7
Kinderen en jongeren ..................................................................................................................................... 7
Diagnose en behandeling ................................................................................................................................ 7
Psychiatrie en psychiatrische ziekten .................................................................................................................. 7
Wat is een psychiatrische ziekte? ................................................................................................................... 7
Kan een psychiatrische ziekte dan conceptueel zomaar gelijkgesteld worden met een lichamelijke ziekte?8
Diagnose in de psychiatrie: het psychiatrisch onderzoek .................................................................................... 8
Hoe verloopt een diagnostisch gesprek (anamnese)? .................................................................................... 8
Het nagaan van de psychiatrische voorgeschiedenis en de familieanamnese ............................................... 9
Het navragen van lichamelijke klachten en het lichamelijk onderzoek .......................................................... 9
De sociale anamnese ...................................................................................................................................... 9
De biografische anamnese ............................................................................................................................. 9
De heteroanamnese ..................................................................................................................................... 10
Aanvullende onderzoeken ............................................................................................................................ 10
Diagnose en classificatie ................................................................................................................................... 10
Het voorkomen van psychiatrische ziekten = epidemiologie............................................................................. 10
Oorzaken en ontstaan van psychiatrische ziekten = etiopathogenese.............................................................. 10
Biologische factoren ..................................................................................................................................... 11
Psychologische factoren ............................................................................................................................... 11
Gevolgen van psychiatrische stoornissen .......................................................................................................... 11
Behandeling en preventie ................................................................................................................................. 11
Neurobiologische behandelingen ................................................................................................................. 11
Psychologische technieken om het denken of beleven van patiënten te beïnvloeden door communicatie12
Psychosociale technieken om de omgevingsomstandigheden beter in overeenstemming te brengen met
de mogelijkheden en beperkingen van de patiënt ....................................................................................... 12
Preventie ...................................................................................................................................................... 12
1
,De patiënt met een psychiatrische aandoening VS de samenleving ............................................................... 13
(Omgekeerde) Vermaatschappelijking.............................................................................................................. 13
Stigma ............................................................................................................................................................... 13
Maatschappelijke kost ...................................................................................................................................... 15
Commercialisering ............................................................................................................................................ 15
Werken en wonen ............................................................................................................................................. 15
Euthanasie ........................................................................................................................................................ 15
Omgaan met een psychiatrische aandoening ................................................................................................... 16
Ziektebeelden ............................................................................................................................................... 16
Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen ............................................................................. 16
Schizofreniespectrum ................................................................................................................................... 16
De waanstoornis ........................................................................................................................................... 17
Psychotische stoornissen door lichamelijke aandoeningen ......................................................................... 17
Psychotische stoornissen door middelen ..................................................................................................... 17
Bipolaire-stemmingsstoornissen ....................................................................................................................... 18
Behandeling van Bipolaire stoornissen......................................................................................................... 19
Depressieve-stemmingsstoornissen .................................................................................................................. 19
Kernsymptomen (majeure depressieve stoornis) ........................................................................................ 20
Subtypes depressie ....................................................................................................................................... 20
Oorzaken ...................................................................................................................................................... 20
Neurobiologische factoren ........................................................................................................................... 20
Psychologische factoren ............................................................................................................................... 21
Behandeling .................................................................................................................................................. 21
Angststoornissen ............................................................................................................................................... 21
Cognitieve reacties op angst......................................................................................................................... 22
Gedragsmatige reactie op angst ................................................................................................................... 22
Paniekstoornis en/of agorafobie .................................................................................................................. 22
Sociale fobie ................................................................................................................................................. 22
Specifieke fobie ............................................................................................................................................ 22
Gegeneraliseerde angststoornis ................................................................................................................... 22
Etiologie en behandeling van angststoornissen ........................................................................................... 22
Dwang- en verwante stoornissen ...................................................................................................................... 23
Obsessief-compulsieve stoornis ................................................................................................................... 23
Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen ........................................................................................ 23
PTSS .............................................................................................................................................................. 23
Aanpassingsstoornis ..................................................................................................................................... 23
Stoornissen met lichamelijke symptomen ......................................................................................................... 24
Verschillende vormen ................................................................................................................................... 24
Voorkomen, oorzaken en behandeling ........................................................................................................ 24
Seksuele disfuncties en genderdysforie ............................................................................................................. 24
Seksuele disfuncties...................................................................................................................................... 24
Genderdysforie ............................................................................................................................................. 25
2
, Drangstoornissen: impulsbeheersingsstoornissen en parafilieën ..................................................................... 25
Eetstoornissen ................................................................................................................................................... 26
Anorexia nervosa .......................................................................................................................................... 26
Bulimia nervosa ............................................................................................................................................ 27
Eetbuistoornis (BINGE EATING) .................................................................................................................... 27
Etiologie ........................................................................................................................................................ 27
Behandeling .................................................................................................................................................. 27
Persoonlijkheidsstoornissen .............................................................................................................................. 28
Globale kenmerken ...................................................................................................................................... 28
10 verschillende persoonlijkheidsstoornissen, verdeeld over 3 clusters ..................................................... 28
Een groep van diagnosen met veel overlap.................................................................................................. 30
Oorzaken ...................................................................................................................................................... 30
Behandeling .................................................................................................................................................. 30
Prevalentie (voorkomen) .............................................................................................................................. 30
Neurocognitieve stoornissen ............................................................................................................................. 31
Delirium ........................................................................................................................................................ 31
Dementie ...................................................................................................................................................... 31
Personen met verslaving en middelengerelaterde problemen ...................................................................... 32
Begrippenkader ................................................................................................................................................. 32
Inleiding ........................................................................................................................................................ 32
Criteria volgens de DSM-5 ............................................................................................................................ 32
Drugs en psychoactieve middelen ................................................................................................................ 34
Beeldvorming .................................................................................................................................................... 36
Verslaving en hoe de vicieuze cirkel(s) doorbreken ..................................................................................... 36
Hoe omgaan met verslaving en middelengerelateerde problemen? ........................................................... 41
3
, Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht
ñ Krankzinnig – bezeten – zot
ñ Geestesziek – gevaarlijk
ñ Ziek
6 periodes
1) Prehistorie – oudheid
ñ Hippocrates
o Onjuiste mengeling van lichaamsvochten: bloed, slijm, gele gal, zwarte gal
o Krankzinnigheid als mensenziekte
ñ Galenus van Pergamon
o Overheersing van bloed = sanguinisch type = levendig en hartelijk
o Overheersing van slijm = flegmatisch type = kalm en bedachtzaam
o Overheersing van gele gal = cholerisch type = opvliegend
o Overheersing zwarte gal = melancholisch type = droefgeestig, angstig en
pessimistisch
2) 300 – 1600
ñ Treurigheid of melancholie = slechte gedachte of bekoring
ñ Dtrakkere organisatie stadsleven, verminderde de tolerantie ten aanzien van
afwijkend en zonderling gedrag
ñ ‘kwade’ stoffen uit het lichaam laten wegvloeien
ñ Insect in het hoofd à krankzinnigheid
ñ Kei- of steensnijding
ñ De meester-steensnijder
ñ Nutteloos, gevaarlijk, zot
ñ ‘geestesziekte’
3) 1600 – 1800
ñ Gekkenhuizen en gestichten
ñ Internering
ñ Donkere tijd, gekenmerkt door een interneringsgolg en gestichten met erbarmelijke
leefomstandigheden
ñ Kettingen, afzondering
ñ Descartes: cartesiaans dualisme
4) 19e eeuw
ñ Geesteszieken = lichamelijk zieke personen met recht op specifieke medische
verzorging
ñ Pinel: contact met de patiënt
= pionier Franse psychiatrie
ñ Guislain: bevrijdde geesteszieken die in mensonterende omstandigheden waren
opgesloten in het Geraard de Duivelsteen in Gent
ñ Ontstaan minimaatschappijtjes
4
