PSYCHOLOGIE EN
PSYCHOMOTORIEK
Lore Van den Poel
Fase 2, SEM1
,Inhoud
H1: Wat is psychologie (niet)?.................................................................................................................. 6
1. Definities: wat verstaan we onder psyche en psychologie........................................................................... 6
2. Psychologie is een wetenschap ................................................................................................................... 6
3. Korte geschiedenis vd psychologie.............................................................................................................. 6
4. Soorten psychologie ................................................................................................................................... 7
4.1. Cognitieve psychologie ................................................................................................................................................ 7
4.2. Ontwikkelingspsychologie ........................................................................................................................................... 7
4.3. Sociale psychologie ..................................................................................................................................................... 7
4.4. Klinische psychologie................................................................................................................................................... 7
4.5. Sport en prestatiepsychologie ..................................................................................................................................... 7
4.6. Pseudopsychologie ...................................................................................................................................................... 7
H2: Bewustzijn ........................................................................................................................................10
1. Inleiding ................................................................................................................................................... 10
1.1. Historisch ................................................................................................................................................................... 10
2. Wat is bewustzijn? ................................................................................................................................... 10
3. Meten van bewustzijn .............................................................................................................................. 10
4. Niveaus van bewustzijn ............................................................................................................................ 11
4.1. (Bewuste) Bewustzijnsveranderingen ....................................................................................................................... 12
H3: Aandacht ..........................................................................................................................................14
1. Introductie ............................................................................................................................................... 14
2. Wat is aandacht........................................................................................................................................ 14
3. Selectieve aandacht.................................................................................................................................. 14
3.1. Filteren ...................................................................................................................................................................... 14
3.2. Richten van aandacht ................................................................................................................................................ 15
3.3. Zoeken ....................................................................................................................................................................... 16
4. Verdeelde aandacht ................................................................................................................................. 17
4.1. Automatische en gecontroleerde processen ............................................................................................................ 17
4.2. Strooptaak ................................................................................................................................................................. 17
H4: Visuele waarneming .........................................................................................................................18
1. Inleiding: gewaarwording en waarneming ................................................................................................ 18
2. Sensorisch systeem .................................................................................................................................. 18
2.1. Sensorische processen .............................................................................................................................................. 18
3. Overgang sensorisch à perceptueel ......................................................................................................... 20
3.1. Perceptuele constantie ............................................................................................................................................. 20
3.2. Visuele illusies ........................................................................................................................................................... 20
3.3. Visuele agnosie .......................................................................................................................................................... 20
4. Perceptueel systeem ................................................................................................................................ 21
4.1. Bottom-up ................................................................................................................................................................. 21
4.2. Top-down .................................................................................................................................................................. 22
H5: Geheugen .........................................................................................................................................23
1. Structuur vh geheugen ............................................................................................................................. 23
1.1. Inleiding: eerste geheugenonderzoek ....................................................................................................................... 23
2. Structuur vh geheugen ............................................................................................................................. 23
2.1. 1ste model: 3 structuren model (standaardmodel – Atkinson & Shiffrin .................................................................. 24
1
, 3. Werking van het geheugen ....................................................................................................................... 27
3.1. Encoderen – verwerven van informatie .................................................................................................................... 27
3.2. Bewaren van informatie ............................................................................................................................................ 28
3.3. Ophalen van informatie ............................................................................................................................................ 29
4. Vergeten: verval of interferentie?............................................................................................................. 29
H6: Leren ................................................................................................................................................30
1. Definitie ................................................................................................................................................... 30
2. Habituatie en sensatie .............................................................................................................................. 30
3. Klassieke conditionering ........................................................................................................................... 30
3.1. Terminologie ............................................................................................................................................................. 30
3.2. Appetitieve conditionering ....................................................................................................................................... 31
3.3. Aversieve conditionering........................................................................................................................................... 31
3.4. Belangrijke processen ............................................................................................................................................... 31
4. Operante conditionering .......................................................................................................................... 33
4.1. Terminologie ............................................................................................................................................................. 33
4.2. Shaping ...................................................................................................................................................................... 33
4.3. Bekrachtiging ............................................................................................................................................................. 34
4.4. Belonen vs straffen.................................................................................................................................................... 34
5. Cognitief perspectief op leren ................................................................................................................... 35
5.1. Inzichtelijk leren (Köhler) .......................................................................................................................................... 35
5.2. Cognitieve plattegronden (Tolman) .......................................................................................................................... 35
5.3. Sociaal leren (Albert Bandura) .................................................................................................................................. 35
H7: Intelligentie ......................................................................................................................................37
1. Definitie en structuur ............................................................................................................................... 37
1.1. Theoretische definitie ............................................................................................................................................... 37
1.2. Structuur ................................................................................................................................................................... 37
2. Geschiedenis ............................................................................................................................................ 39
2.1. Eerste golf: kwantificatie van een algemeen niveau ................................................................................................. 39
2.2. Tweede golf: klinische proefanalyse ......................................................................................................................... 40
2.3. Derde golf: psychometrische proefanalyse ............................................................................................................... 40
2.4. Vierde golf: toepassing van theorie over intelligentiestructuur ............................................................................... 41
3. Erfelijkheid vs omgeving ........................................................................................................................... 41
3.1. Nature vs nurture ...................................................................................................................................................... 41
3.2. Erfelijkheid vs omgeving ............................................................................................................................................ 41
4. Groepsverschillen ..................................................................................................................................... 41
4.1. Generatie: Flynn-effect ............................................................................................................................................. 41
4.2. Leeftijd....................................................................................................................................................................... 42
4.3. Geslacht ..................................................................................................................................................................... 42
4.4. Bevolkingsgroepen .................................................................................................................................................... 42
H8: Crossculturele visie op intelligentie ...................................................................................................44
1. Begrip intelligentie: universeel of cultuurgebonden? ................................................................................ 44
2. Meten van intelligentie ............................................................................................................................ 44
2.1. Groepsverschillen in intelligentie .............................................................................................................................. 44
2.2. Intelligentie is cultuurgebonden ............................................................................................................................... 44
H9: Ontwikkelingspsychologie ................................................................................................................46
1. Introductie ............................................................................................................................................... 46
1.1. Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie ........................................................................................................ 46
1.2. Theoretische perspectieven op ontwikkelingspsychologie ....................................................................................... 48
2
, H10: Cognitieve ontwikkeling van baby tot kleuter .................................................................................49
2. Cognitieve ontwikkeling volgens Piaget .................................................................................................... 49
2.1. Tendens tot adaptatie ............................................................................................................................................... 49
2.2. Tendens tot organisatie van cognitieve processen ................................................................................................... 49
2.3. Equilibrium tussen persoon en omgeving ................................................................................................................. 49
2.4. Cognitief schema ....................................................................................................................................................... 50
2.5. Kritische kijk .............................................................................................................................................................. 50
3. Cognitieve ontwikkeling in de babytijd = sensorimotorische stadium (geboorte – 2jaar) .......................... 51
3.1. Substadium 1: eenvoudige reflexen (0-1m) .............................................................................................................. 51
3.2. Substadium 2: primaire circulaire reacties (1-4m) .................................................................................................... 51
3.3. Substadium 3: secundaire circulaire reacties ............................................................................................................ 51
3.4. Substadium 4: coördinatie van secundaire circulaire reacties (8-12m) .................................................................... 52
3.5. Substadium 5: tertiaire circulaire reacties (12-18m) ................................................................................................. 52
3.6. Substadium 6: begin van denken .............................................................................................................................. 52
3.7. Individuele verschillen in intelligentie: is de ene baby slimmer dan de andere? ...................................................... 52
4. Cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd = pre-operationeel stadium (2-7jaar) ....................... 53
4.1. Kenmerken ................................................................................................................................................................ 53
4.2. Twee substadia.......................................................................................................................................................... 54
4.3. Vier onvolkomenheden in het pre-operationeel denken: ......................................................................................... 54
H11: Cognitieve ontwikkeling van kind tot oudere ..................................................................................56
5. Cognitieve ontwikkeling van kind tot oudere = concreet operationeel stadium (7-11jaar) ........................ 56
5.1. Concreet-operationeel stadium ................................................................................................................................ 56
5.2. Informatieverwerking in de schooltijd ...................................................................................................................... 56
6. Cognitieve ontwikkeling in de adolescentie = formeel operationeel stadium (>11 jaar) ............................ 57
6.1. Hypothetisch-deductief redeneren ........................................................................................................................... 57
6.2. Propositioneel denken .............................................................................................................................................. 57
6.3. De adolescent als middelpunt vh universum ............................................................................................................ 58
6.4. Gender en hoger onderwijs ....................................................................................................................................... 58
7. Cognitieve ontwikkeling in de volwassenheid = postformeel denken ........................................................ 58
7.1. Kenmerk 1: realiteitsbetrokken ................................................................................................................................. 58
7.2. Kenmerk 2: relativerend ............................................................................................................................................ 59
7.3. Kenmerk 3: persoonlijk geïntegreerd ........................................................................................................................ 59
7.4. Kenmerk 4: creatief ................................................................................................................................................... 59
8. Cognitieve ontwikkeling in de oudere volwassenheid ............................................................................... 59
8.1. Model 1: deficitmodel ............................................................................................................................................... 59
8.2. Model 2: rust-roestmodel (functietraining) .............................................................................................................. 59
8.3. Model 3: competentiemodel..................................................................................................................................... 60
H12: Sociale en persoonlijke ontwikkeling van baby tot kleuter ..............................................................61
9. Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in babytijd ................................................................................. 61
9.1. Basis van sociaal gedrag ............................................................................................................................................ 61
9.2. Sociale ontwikkeling .................................................................................................................................................. 62
9.3. Persoonlijkheidsontwikkeling .................................................................................................................................... 64
10. Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in peuter- en kleutertijd ........................................................ 66
10.1. Wie ben ik? ................................................................................................................................................................ 66
10.2. Vrienden en familie ................................................................................................................................................... 67
H13: Sociale en persoonlijke ontwikkeling bij kinderen en adolescenten .................................................68
11. Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd ...................................................................... 68
11.1. Ontwikkeling van het ‘ik’ ........................................................................................................................................... 68
11.2. Relaties: vriendschappen in schooltijd ...................................................................................................................... 70
11.3. Gender en vriendschap ............................................................................................................................................. 70
3