Hoofdstuk 3: Het cyclische verloop van een agressie-incident
De meeste agressie-incidenten verlopen volgens eenzelfde wetmatigheid = crisisontwikkelingsmodel
Het helpt agressie beter in te schatten om de juiste reactiestrategie te kiezen (zie vorig HS)
Het is ontstaan omdat men vond dat er extra aandacht moest zijn voor agressie en in het
bijzonder voor de opvang na agressie in de jaren negentig
Kracht van het model = de voorspellende waarde (agressie-incidenten verlopen altijd in
eenzelfde patroon)
3.1. De meerwaarde van het crisisontwikkelingsmodel
1) Het biedt ondersteuning in het kijken naar het verloop van agressie
Zo kunnen we tijdig ingrijpen = PREVENTIEVE waarde
2) Brengt de evolutie van een crisis in kaart
3) Geeft ons een beeld van de mogelijkheden om escalatie te voorkomen
Hoe kan dit?
Omdat los van de context, de inhoud van het incident en de kenmerken van de betrokken, de
meeste agressie-incidenten volgens eenzelfde patroon verlopen
Opgelet!
Dit model geldt enkel voor frustratieagressie en instrumentele agressie
Incidenten ten gevolge van innerlijk processen zijn moeilijker in een eenduidig model te
vangen omdat het van het individu afhangt en daardoor geen patroon toont
Omgaan met agressie is afhankelijk van de fase
waarin de agressor zich bevindt:
Fase 0 :normaal niveau van functioneren
Fase 1: opbouw
Fase 2: escalatie
Fase 3: crisis
Fase 4: afbouw
Fase 5: terugslag
Fase 6:herstel
Horizontaal = de tijd
Verticaal = gedrags- en adrenalineniveau
Het agressie-incident start dus altijd op een normaal niveau van adrenaline gekenmerkt door rust
(fase 0), de lijn bereikt haar hoogste piek met een ontploffing, waar het hoogste niveau van
adrenaline gemeten kan worden
Opgelet!
Instrumentele agressie volgt een andere route dan frustratieagressie! Maar hoe dan ook vormt het
schema een vulkaan omdat het agressie-incident vrij plots of langzaam kan ontploffen
1
,3.2. Het crisisontwikkelingsmodel in fasen
3.2.1. FASE 0: normaal niveau van functi oneren
- Dit noemt men de fase van het NORMAAL, DAGELIJKS FUNCTIONEREN
Dit is voor ieder individu en op ieder moment anders
Bv: de beginpositie zal anders zijn voor iemand die net op vakantie mag gaan dan voor iemand die in
een echtscheidingsperiode zit!
- Het is belangrijk te investeren in de relaties en verbindingen die we hebben door
micromechanismen
= de subtiele handelingen in ons dagelijks leven die ervoor zorgen dat er
verbindingen ontstaan met mensen met wie het minder evident is een band op te
bouwen omdat we de ander zo er mee beïnvloeden
Bv: begroeten van een persoon, geven van een hand, een knipoog, een ‘welkom, blij dat je er bent’,…
- Bij situaties van frustratieagressie:
De micromechanismen zorgen voor het gevoel van ‘positieve verbondenheid’
We moeten deze subtiele handelingen vanaf het eerste contact maximaal
inzetten bij onze mogelijke agressor
Opgelet!
Verloopt het contact via de telefoon of via chat dan vallen er heel wat micromechanismen weg
Zorg dat met je stem of aanspreking voor een sfeer van respectvolle luisterbereidheid en
verbindend contact
Interventieschema voor fase 0
Agressor Slachtoffer
Kenmerken o Rustig o Rustig
o Normale gemoedstoestand o Normale gemoedstoestand
eigen aan de agressor
Lichaamstaal o Eigen aan de agressor o Is rustig in zijn bewegingen
o Straalt rust en zelfvertrouwen
uit
o Heeft een open houding
(oogcontact, lichaam gericht
naar de agressor)
o Is ontvankelijk in zijn houding
o Heeft aandacht voor
micromechanismen in zijn
handelingen
Interventie/actie o Wil gehoord en gezien o Observerende houding (wat
worden zijn de kenmerkende
o Zoekt op zijn eigen manier gedragingen, wanneer en in
contact met de omgeving welke context stelt de
o Zoekt rust en houvast agressor vreemd of vervelend
2
, gedrag, wanneer is hij rustig
en geeft hij aan tevreden te
zijn)
o Zoeken naar verbinding met
de agressor (samen krant
lezen, samen spel spelen,
samen soep drinken, vragen
naar welbevinden en
verwachtingen)
o Ruimte maken voor de
agressor om te participeren
(overleg, ideeënbusje)
o Er zijn
o Contact zoeken met de
agressor op diens tempo
o Vertrouwen geven en
uitstralen
o Duidelijk zijn in wat kan en
wat niet kan
o Betrokkenheid tonen door de
‘stem van de agressor’ mee te
brengen naar de
vergaderingen en naar hem
terugkoppelen wat er
besproken werd
3.2.2. FASE 1: opbouw – controle als thema
Controleer je eigen emoties
Vanaf nu is er sprake van een duidelijke GEDRAGSVERANDERING
Adrenaline stijgt waardoor:
1) Crisis heel snel kan escaleren (we gaan onmiddellijk van fase 1 naar fase 3)
2) Heel langzaam stijgt de adrenaline om pas na een tijdje (enkele uren tot dagen) tot een
hoogtepunt te komen
Frustratieagressie:
- De agressor is zeer onrustig
Kan zowel motorisch als verbaal
Kunnen we in het gedrag van de agressor merken (lichaamstaal)
Men maakt zich langzaamaan klaar om de strijd aan te gaan
Bv: onrustige bewegingen, sneller praten, gespannen spieren, strakke mimiek, veranderende
huidskleur, niet meer luisteren naar de ander, veel lawaai maken, zich doen opvallen, …
- De sfeer wordt heel gelaten
Je voelt de latente (het is onzichtbaar aanwezig) onrust en de opwinding stijgt
merkbaar
Deze fase kan lange tijd aanhouden
3
De meeste agressie-incidenten verlopen volgens eenzelfde wetmatigheid = crisisontwikkelingsmodel
Het helpt agressie beter in te schatten om de juiste reactiestrategie te kiezen (zie vorig HS)
Het is ontstaan omdat men vond dat er extra aandacht moest zijn voor agressie en in het
bijzonder voor de opvang na agressie in de jaren negentig
Kracht van het model = de voorspellende waarde (agressie-incidenten verlopen altijd in
eenzelfde patroon)
3.1. De meerwaarde van het crisisontwikkelingsmodel
1) Het biedt ondersteuning in het kijken naar het verloop van agressie
Zo kunnen we tijdig ingrijpen = PREVENTIEVE waarde
2) Brengt de evolutie van een crisis in kaart
3) Geeft ons een beeld van de mogelijkheden om escalatie te voorkomen
Hoe kan dit?
Omdat los van de context, de inhoud van het incident en de kenmerken van de betrokken, de
meeste agressie-incidenten volgens eenzelfde patroon verlopen
Opgelet!
Dit model geldt enkel voor frustratieagressie en instrumentele agressie
Incidenten ten gevolge van innerlijk processen zijn moeilijker in een eenduidig model te
vangen omdat het van het individu afhangt en daardoor geen patroon toont
Omgaan met agressie is afhankelijk van de fase
waarin de agressor zich bevindt:
Fase 0 :normaal niveau van functioneren
Fase 1: opbouw
Fase 2: escalatie
Fase 3: crisis
Fase 4: afbouw
Fase 5: terugslag
Fase 6:herstel
Horizontaal = de tijd
Verticaal = gedrags- en adrenalineniveau
Het agressie-incident start dus altijd op een normaal niveau van adrenaline gekenmerkt door rust
(fase 0), de lijn bereikt haar hoogste piek met een ontploffing, waar het hoogste niveau van
adrenaline gemeten kan worden
Opgelet!
Instrumentele agressie volgt een andere route dan frustratieagressie! Maar hoe dan ook vormt het
schema een vulkaan omdat het agressie-incident vrij plots of langzaam kan ontploffen
1
,3.2. Het crisisontwikkelingsmodel in fasen
3.2.1. FASE 0: normaal niveau van functi oneren
- Dit noemt men de fase van het NORMAAL, DAGELIJKS FUNCTIONEREN
Dit is voor ieder individu en op ieder moment anders
Bv: de beginpositie zal anders zijn voor iemand die net op vakantie mag gaan dan voor iemand die in
een echtscheidingsperiode zit!
- Het is belangrijk te investeren in de relaties en verbindingen die we hebben door
micromechanismen
= de subtiele handelingen in ons dagelijks leven die ervoor zorgen dat er
verbindingen ontstaan met mensen met wie het minder evident is een band op te
bouwen omdat we de ander zo er mee beïnvloeden
Bv: begroeten van een persoon, geven van een hand, een knipoog, een ‘welkom, blij dat je er bent’,…
- Bij situaties van frustratieagressie:
De micromechanismen zorgen voor het gevoel van ‘positieve verbondenheid’
We moeten deze subtiele handelingen vanaf het eerste contact maximaal
inzetten bij onze mogelijke agressor
Opgelet!
Verloopt het contact via de telefoon of via chat dan vallen er heel wat micromechanismen weg
Zorg dat met je stem of aanspreking voor een sfeer van respectvolle luisterbereidheid en
verbindend contact
Interventieschema voor fase 0
Agressor Slachtoffer
Kenmerken o Rustig o Rustig
o Normale gemoedstoestand o Normale gemoedstoestand
eigen aan de agressor
Lichaamstaal o Eigen aan de agressor o Is rustig in zijn bewegingen
o Straalt rust en zelfvertrouwen
uit
o Heeft een open houding
(oogcontact, lichaam gericht
naar de agressor)
o Is ontvankelijk in zijn houding
o Heeft aandacht voor
micromechanismen in zijn
handelingen
Interventie/actie o Wil gehoord en gezien o Observerende houding (wat
worden zijn de kenmerkende
o Zoekt op zijn eigen manier gedragingen, wanneer en in
contact met de omgeving welke context stelt de
o Zoekt rust en houvast agressor vreemd of vervelend
2
, gedrag, wanneer is hij rustig
en geeft hij aan tevreden te
zijn)
o Zoeken naar verbinding met
de agressor (samen krant
lezen, samen spel spelen,
samen soep drinken, vragen
naar welbevinden en
verwachtingen)
o Ruimte maken voor de
agressor om te participeren
(overleg, ideeënbusje)
o Er zijn
o Contact zoeken met de
agressor op diens tempo
o Vertrouwen geven en
uitstralen
o Duidelijk zijn in wat kan en
wat niet kan
o Betrokkenheid tonen door de
‘stem van de agressor’ mee te
brengen naar de
vergaderingen en naar hem
terugkoppelen wat er
besproken werd
3.2.2. FASE 1: opbouw – controle als thema
Controleer je eigen emoties
Vanaf nu is er sprake van een duidelijke GEDRAGSVERANDERING
Adrenaline stijgt waardoor:
1) Crisis heel snel kan escaleren (we gaan onmiddellijk van fase 1 naar fase 3)
2) Heel langzaam stijgt de adrenaline om pas na een tijdje (enkele uren tot dagen) tot een
hoogtepunt te komen
Frustratieagressie:
- De agressor is zeer onrustig
Kan zowel motorisch als verbaal
Kunnen we in het gedrag van de agressor merken (lichaamstaal)
Men maakt zich langzaamaan klaar om de strijd aan te gaan
Bv: onrustige bewegingen, sneller praten, gespannen spieren, strakke mimiek, veranderende
huidskleur, niet meer luisteren naar de ander, veel lawaai maken, zich doen opvallen, …
- De sfeer wordt heel gelaten
Je voelt de latente (het is onzichtbaar aanwezig) onrust en de opwinding stijgt
merkbaar
Deze fase kan lange tijd aanhouden
3
