LES 8 — Moderne kunst en de
samenleving - Deel 1: Kunst vs.
Ambacht
Datum @22/02/2022
Column
Saai, elitair en nutteloos?
Deze les:
Arts en crafts
Art nouveau
Art deco
De Stijl
→ Noodzaak bij alle 4: ambachten en kunsten dichter samen brengen
Alle 4 nood aan een universele beeldtaal
Bauhaus
1. Kunst vs. Ambacht: pogingen om een
controversieel onderscheid te overbruggen
Een absoluut/intrinstiek onderscheid?
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 1
, ❔ Kunst: vrij en onafhankelijk van
de samenleving, noden van de
❔ Ambacht: functioneel en maakt deel uit van
de samenleving: waardevol omwille van de
maatschappij: waardevol op zich functie die de ambacht vervult, de bijdrage aan
de samenleving
Sociaal/cultureel/economisch onderscheid (kritiek)?
❔ Ambacht: alles wat gemaakt wordt
door de middenklasse (volksdansen,
❔ Kunst: Alles wat gemaakt wordt in hoge
elitaire klassen
subculturen, populaire cultuur,..)
1.1 Verzoening tussen kunst en ambacht in de 19e
eeuw
Kernideeën voor de verzoening:
Onderscheid tussen kunst en ambacht is gevaarlijk en hangt volledig af van doelpubliek
In een samenleving moet er zowel plaats zijn voor esthetische en het functionele
Culturele uitingen moeten een breed publiek aanspreken, niet enkel de elite (→ tegen snobisme)
💡 Cultureel pluralisme: er is niet zoiets als 1 criteria voor kunst. Er zijn geen universele
criteria voor culturele uitingen. Verschillende culturele criteria voor verschillende culturele
uitingen. Er is niet één universele waarheid over de waarde van kunst.
A. Arts-and-craftsbeweging: historische context
📅 1851: Great Exhibition, Chrystal Palace London
De tentoongestelde producten worden gezien als vulgair en kunstmatig
Ontwerpers hielden geen rekening met de kwaliteiten van de gebruikte materialen
→ Publiek was niet enthousiast, ze wilden terug naar het handwerk en weer materialen apprecieren
Zorgde voor herwaardering van ambacht (handarbeid)
Als tegengewicht tegen industriële fabricage, mechanisatie en in massa geproduceerde objecten
Arts-and-craftbeweging: kernideeën
De beweging wilde een antwoord bieden op esthetische maar ook sociale kwesties
Zoals industriële arbeid, kapitalisme en vervreemding van mensen van hun werk
De heropleving en herwaardering van vakmanschap en (her)humanisering van het ontwerpproces
Mensen moesten terug een band krijgen met hun product! Schoenmaker moest trots zijn op zijn
stoel, moest het proces meemaken en zich verbonden voelen met het product
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 2
, Bij bandwerk voel je je veel minder verbonden met het product
→ Menselijker maken van de arbeid
Eén van de eerste kunststromingen die de grens tussen schone kunsten en ambachten vervaagde
Arts-and-craftbeweging: stijlkenmerken
Het is een eerder conservatieve beweging: ‘we willen terug naar de ambacht en wat mensen al eeuwen
lang doen’, behoudensgezind
→ maar ze hebben ook typische modernistische kenmerken!
Ze houden niet van overdadige versieringen
Helderheid van lijnen en vormen, respect en
nadruk op materiaaleigenschappen
Natuurlijke vormen, patronen hebben een
repetitief karakter
Uitzuivering van lijnen en vormen: het geheel
is belangrijker dan details
Als het er niet voor zorgt dat de vaas beter
werkt, moet de versiering niet
‘Hoe minder, hoe beter’
Arts & Crafts Fluted Copper Vase with Butterscotch Bron
Patina, Marie Zimmermann
Arts & crafts vs. victoriaans interieur:
Arts & crafts Victoriaans
Arts-and-craftbeweging: de rol van vrouwen
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 3
, 📅 Na 1855
Maatschappelijke positie van de vrouw in die tijd: onderdanig en passief
Betaald werk was niet geschikt voor een vrouw uit de middenklasse
Ambacht (als huiselijke activiteit, bv: borduren) behoorde tot het domein van de vrouw
Ze waren welkom als uitvoerende kracht! (minder als ontwerpers)
Ze werden in A&C aangemoedigd in hun ambacht, maar ondergewaardeerd
Veel ambachtsgilden sloten vrouwen uit
A&C waren afhankelijk van het handwerk van vrouwen, maar stonden tegelijkertijd vijandig
tegenover hun werk
Maar A&C bood de mogelijkheid aan vrouwen om betaald werk te verrichten en hun invloed buitenshuis
te vergroten (een belangrijke stap naar emencipatie)
B. Art Nouveau (1890 — 1910): historische achtergrond
📅 1890 — 1910
Reactie tegen de academiekunst, het
eclectisme en het historisme van de 19e
eeuwe architectuur en decoratie
Beïnvloed door de A&C beweging
Belangrijkste idee: kunsten en ambachten
weer samen te brengen
Onderscheid tussen schone kunsten en
toegepaste kunsten doorbreken →
eenheid van alle kunsten
Internationale beweging
Jugendstil in Duitsland
Viennesse Secession in Oostenrijk
Arte nuova / Stile Liberty in Italië
Art belle époque in Frankrijk
Art Nouveau: een weg naar het modernisme
📅 1890 — 1910
Belangrijk voor het moderne functionalisme → vorm volgt functie
Cruciale stap in de ontwikkeling van kunst en (vooral) architectuur
en design
Als het niets toevoegt aan de functie moet je het niet toevoegen
(ook al lijkt het voor onze moderne ogen nog heel decoratief)
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 4
samenleving - Deel 1: Kunst vs.
Ambacht
Datum @22/02/2022
Column
Saai, elitair en nutteloos?
Deze les:
Arts en crafts
Art nouveau
Art deco
De Stijl
→ Noodzaak bij alle 4: ambachten en kunsten dichter samen brengen
Alle 4 nood aan een universele beeldtaal
Bauhaus
1. Kunst vs. Ambacht: pogingen om een
controversieel onderscheid te overbruggen
Een absoluut/intrinstiek onderscheid?
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 1
, ❔ Kunst: vrij en onafhankelijk van
de samenleving, noden van de
❔ Ambacht: functioneel en maakt deel uit van
de samenleving: waardevol omwille van de
maatschappij: waardevol op zich functie die de ambacht vervult, de bijdrage aan
de samenleving
Sociaal/cultureel/economisch onderscheid (kritiek)?
❔ Ambacht: alles wat gemaakt wordt
door de middenklasse (volksdansen,
❔ Kunst: Alles wat gemaakt wordt in hoge
elitaire klassen
subculturen, populaire cultuur,..)
1.1 Verzoening tussen kunst en ambacht in de 19e
eeuw
Kernideeën voor de verzoening:
Onderscheid tussen kunst en ambacht is gevaarlijk en hangt volledig af van doelpubliek
In een samenleving moet er zowel plaats zijn voor esthetische en het functionele
Culturele uitingen moeten een breed publiek aanspreken, niet enkel de elite (→ tegen snobisme)
💡 Cultureel pluralisme: er is niet zoiets als 1 criteria voor kunst. Er zijn geen universele
criteria voor culturele uitingen. Verschillende culturele criteria voor verschillende culturele
uitingen. Er is niet één universele waarheid over de waarde van kunst.
A. Arts-and-craftsbeweging: historische context
📅 1851: Great Exhibition, Chrystal Palace London
De tentoongestelde producten worden gezien als vulgair en kunstmatig
Ontwerpers hielden geen rekening met de kwaliteiten van de gebruikte materialen
→ Publiek was niet enthousiast, ze wilden terug naar het handwerk en weer materialen apprecieren
Zorgde voor herwaardering van ambacht (handarbeid)
Als tegengewicht tegen industriële fabricage, mechanisatie en in massa geproduceerde objecten
Arts-and-craftbeweging: kernideeën
De beweging wilde een antwoord bieden op esthetische maar ook sociale kwesties
Zoals industriële arbeid, kapitalisme en vervreemding van mensen van hun werk
De heropleving en herwaardering van vakmanschap en (her)humanisering van het ontwerpproces
Mensen moesten terug een band krijgen met hun product! Schoenmaker moest trots zijn op zijn
stoel, moest het proces meemaken en zich verbonden voelen met het product
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 2
, Bij bandwerk voel je je veel minder verbonden met het product
→ Menselijker maken van de arbeid
Eén van de eerste kunststromingen die de grens tussen schone kunsten en ambachten vervaagde
Arts-and-craftbeweging: stijlkenmerken
Het is een eerder conservatieve beweging: ‘we willen terug naar de ambacht en wat mensen al eeuwen
lang doen’, behoudensgezind
→ maar ze hebben ook typische modernistische kenmerken!
Ze houden niet van overdadige versieringen
Helderheid van lijnen en vormen, respect en
nadruk op materiaaleigenschappen
Natuurlijke vormen, patronen hebben een
repetitief karakter
Uitzuivering van lijnen en vormen: het geheel
is belangrijker dan details
Als het er niet voor zorgt dat de vaas beter
werkt, moet de versiering niet
‘Hoe minder, hoe beter’
Arts & Crafts Fluted Copper Vase with Butterscotch Bron
Patina, Marie Zimmermann
Arts & crafts vs. victoriaans interieur:
Arts & crafts Victoriaans
Arts-and-craftbeweging: de rol van vrouwen
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 3
, 📅 Na 1855
Maatschappelijke positie van de vrouw in die tijd: onderdanig en passief
Betaald werk was niet geschikt voor een vrouw uit de middenklasse
Ambacht (als huiselijke activiteit, bv: borduren) behoorde tot het domein van de vrouw
Ze waren welkom als uitvoerende kracht! (minder als ontwerpers)
Ze werden in A&C aangemoedigd in hun ambacht, maar ondergewaardeerd
Veel ambachtsgilden sloten vrouwen uit
A&C waren afhankelijk van het handwerk van vrouwen, maar stonden tegelijkertijd vijandig
tegenover hun werk
Maar A&C bood de mogelijkheid aan vrouwen om betaald werk te verrichten en hun invloed buitenshuis
te vergroten (een belangrijke stap naar emencipatie)
B. Art Nouveau (1890 — 1910): historische achtergrond
📅 1890 — 1910
Reactie tegen de academiekunst, het
eclectisme en het historisme van de 19e
eeuwe architectuur en decoratie
Beïnvloed door de A&C beweging
Belangrijkste idee: kunsten en ambachten
weer samen te brengen
Onderscheid tussen schone kunsten en
toegepaste kunsten doorbreken →
eenheid van alle kunsten
Internationale beweging
Jugendstil in Duitsland
Viennesse Secession in Oostenrijk
Arte nuova / Stile Liberty in Italië
Art belle époque in Frankrijk
Art Nouveau: een weg naar het modernisme
📅 1890 — 1910
Belangrijk voor het moderne functionalisme → vorm volgt functie
Cruciale stap in de ontwikkeling van kunst en (vooral) architectuur
en design
Als het niets toevoegt aan de functie moet je het niet toevoegen
(ook al lijkt het voor onze moderne ogen nog heel decoratief)
LES 8 — Moderne kunst en de samenleving - Deel 1: Kunst vs. Ambacht 4
