DIGITAAL MEDIAGEBRUIK
INHOUDSOPGAVE
EXAMEN EN VAK INFORMATIE ......................................................................................................................... 4
1 INLEIDING ............................................................................................................................................... 5
1.1 GARTNER HYPE CYCLE .......................................................................................................................... 5
1.2 DIGITALE MEDIA ................................................................................................................................... 6
1.3 DESINFORMATIE OP FACEBOOK........................................................................................................... 7
1.4 MUTUAL SHAPING (WEDERZIJDSE BEÏNVLOEDING) ............................................................................ 7
1.5 BOOM- EN DOOM-PERSPECTIEF .......................................................................................................... 8
1.6 COMPLEXE RELATIE / RISICO / DYNAMISCHE RELATIE ......................................................................... 9
2 DEEL 1: ALGEMENE KADERS – HOOFDSTUK 1: MEDIA EN DIGITALE TECHNOLOGIEËN ............................. 9
2.1 MEDIA EN DIGITALE TECHNOLOGIEËN................................................................................................. 9
2.2 DIGITALE OMGEVING ......................................................................................................................... 10
2.3 NIEUWE EN OUDE MEDIA .................................................................................................................. 12
2.4 DIGITALE MEDIA ................................................................................................................................. 13
2.5 INFRASTURCTUREN EN PLATFORMEN ............................................................................................... 16
3 DEEL 1: ALGEMENE KADERS – HOOFDSTUK 2: INFORMATIESAMENLEVING .......................................... 17
3.1 INFORMATIESAMENLEVING ............................................................................................................... 17
3.2 NIEUWE SAMENLEVING? ................................................................................................................... 17
3.3 GENETWERKTE ECONOMIE EN GLOBALISERING ................................................................................ 18
3.4 THEORIEËN EN INFORMATIESAMENLEVING ...................................................................................... 20
3.5 BESLUIT .............................................................................................................................................. 20
MOGELIJKE EXAMENVRAGEN........................................................................................................................... 20
3.6 GESCHIEDENIS VAN ICT ...................................................................................................................... 21
3.7 EVOLUTIE VAN NETWERKEN .............................................................................................................. 25
3.8 TOEKOMST VAN DE INFORMATIESAMENLEVING .............................................................................. 28
4 DEEL 1: ALGEMENE KADERS – HOOFDSTUK 1: MEDIA EN DIGITALE TECHNOLOGIEËN ........................... 29
4.1 TECHNOLOGIE EN SAMENLEVING ...................................................................................................... 29
4.1.1 TECHNOLOGISCH DETERMINISME ................................................................................................ 29
4.1.2 SOCIALE CONSTRUCTIE VAN TECHNOLOGIE ................................................................................. 30
4.1.3 CO-PRODUCTIE TECHNOLOGIE EN SAMENLEVING ....................................................................... 35
4.2 BESLUIT .............................................................................................................................................. 36
MOGELIJKE EXAMENVRAGEN........................................................................................................................... 36
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 1
,5 ARTEFACTEN – TRADITIES IN GEBRUIKERSONDERZOEK: HCI – DIFFUSIE – DOMESTICATIE .................... 36
5.1 HUMAN COMPUTER INTERACTION (HCI) ........................................................................................... 37
5.1.1 VERSCHUIVING: VAN GECONTROLEERER LAB-EXPERIMETEN NAAR VELDEXPERIMENTEN ‘IN SITU’
40
5.2 TRADITIES IN GEBRUIKERSONDERZOEK ............................................................................................. 40
5.2.1 DIFFUSIE ONDERZOEK ................................................................................................................... 41
5.2.2 DOMESTICATIE ONDERZOEK ......................................................................................................... 46
5.2.3 DIFFUSIONISME EN DOMESTICATIE .............................................................................................. 48
5.2.4 TRADITIES IN GEBRUIKERSONDERZOEK: TOEPASSING VIA PROEFTUINEN (LIVING LABS) ............ 48
5.3 BESLUIT .............................................................................................................................................. 48
6 DEEL 2: TRANSFORMATIES & PRAKTIJKEN – HOOFDSTUK 3: CULTUUR EN IDENTITEIT .......................... 49
6.1 DIGITALE SOCIALE OMGANG.............................................................................................................. 50
6.2 SOCIALE MEDIA .................................................................................................................................. 54
6.3 MEDIA EN IDENTITEIT ........................................................................................................................ 58
6.4 GEMEENSCHAP OF PUBLIEK? ............................................................................................................. 62
6.5 REPUTATIE EN INVLOED ..................................................................................................................... 65
6.6 KRITIEK OP DIGITALE SOCIALE OMGEVING ........................................................................................ 70
6.7 BESLUIT .............................................................................................................................................. 71
7 DEEL 2: TRANSFORMATIES & PRAKTIJKEN – HOOFDSTUK 4: VAN SAMENWERKING NAAR WAARDE .... 72
7.1 COLLABORATIEVE MEDIA ................................................................................................................... 73
7.2 DILEMMA VAN PARTICIPATIE ............................................................................................................. 75
7.3 VRIJE SOFTWARE EN P2P ................................................................................................................... 79
7.4 OPEN INNOVATIE ............................................................................................................................... 83
7.5 ECONOMISCHE WAARDE VAN SAMENWERKING ............................................................................... 86
7.6 BESLUIT .............................................................................................................................................. 88
8 DEEL 2: TRANSFORMATIES & SOCIO-ECONOMISCHE OMKADERING– HOOFDSTUK 5: PUBLIEKE SFEER EN
MACHT ........................................................................................................................................................... 89
8.1 VAN TOESCHOUWERS NAAR ACTIEF PUBLIEK.................................................................................... 90
8.2 JOURNALISTIEK EN PUBLIEKE SFEER .................................................................................................. 94
8.3 POLITIEK EN DEMOCRATIE ............................................................................................................... 101
8.4 SOCIALE BEWEGINGEN .................................................................................................................... 103
8.5 SURVEILLANCE EN CONTROLE .......................................................................................................... 107
8.6 INFORMATIE EN BURGERSCHAP ...................................................................................................... 115
8.7 BESLUIT ............................................................................................................................................ 115
9 DEEL 2: TRANSFORMATIES & SOCIO-ECONOMISCHE OMKADERING – HOOFDSTUK 6: WERK EN
ECONOMIE ................................................................................................................................................... 116
9.1 OPKOMST DIGITAAL KAPITALISME................................................................................................... 116
9.2 ECONOMISCHE MODELLEN EN ACTOREN ........................................................................................ 120
9.3 DIGITALE ARBEID EN ONZEKERHEID ................................................................................................ 124
9.4 IMMATERIËLE PRODUCTIE: MERKEN EN FINANCIËLE MARKTEN ..................................................... 134
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 2
, 9.5 GLOBALE ONGELIJKHEDEN EN ONTWIKKELING ............................................................................... 140
9.6 BESLUIT ............................................................................................................................................ 142
9.7 ALGEMENE CONCLUSIE .................................................................................................................... 142
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 3
, EXAMEN EN VAK INFORMATIE
• Mondeling examen
• Mogelijke examenvragen die de prof tijdens de lessen heeft gedeeld:
o Zie inhoudsopgave voor extra mogelijke examenvragen
o Les 1:
➢ De 3-deling van de cursus + een eigen voorbeeld geven van elk
o Les 2:
➢ Media life: Wat is dat? Hoe moet men dat interpreteren? Wat is het belang daarvan? Hoe
kunnen we daarover nadenken zoals Marc Deuze dat beschrijft?
➢ 7 bepalende kenmerken van digitale media
➢ Geschiedenis van ICT: Hoe is dit gelinkt aan verschillende sociale en politieke
veranderingen?
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 4
INHOUDSOPGAVE
EXAMEN EN VAK INFORMATIE ......................................................................................................................... 4
1 INLEIDING ............................................................................................................................................... 5
1.1 GARTNER HYPE CYCLE .......................................................................................................................... 5
1.2 DIGITALE MEDIA ................................................................................................................................... 6
1.3 DESINFORMATIE OP FACEBOOK........................................................................................................... 7
1.4 MUTUAL SHAPING (WEDERZIJDSE BEÏNVLOEDING) ............................................................................ 7
1.5 BOOM- EN DOOM-PERSPECTIEF .......................................................................................................... 8
1.6 COMPLEXE RELATIE / RISICO / DYNAMISCHE RELATIE ......................................................................... 9
2 DEEL 1: ALGEMENE KADERS – HOOFDSTUK 1: MEDIA EN DIGITALE TECHNOLOGIEËN ............................. 9
2.1 MEDIA EN DIGITALE TECHNOLOGIEËN................................................................................................. 9
2.2 DIGITALE OMGEVING ......................................................................................................................... 10
2.3 NIEUWE EN OUDE MEDIA .................................................................................................................. 12
2.4 DIGITALE MEDIA ................................................................................................................................. 13
2.5 INFRASTURCTUREN EN PLATFORMEN ............................................................................................... 16
3 DEEL 1: ALGEMENE KADERS – HOOFDSTUK 2: INFORMATIESAMENLEVING .......................................... 17
3.1 INFORMATIESAMENLEVING ............................................................................................................... 17
3.2 NIEUWE SAMENLEVING? ................................................................................................................... 17
3.3 GENETWERKTE ECONOMIE EN GLOBALISERING ................................................................................ 18
3.4 THEORIEËN EN INFORMATIESAMENLEVING ...................................................................................... 20
3.5 BESLUIT .............................................................................................................................................. 20
MOGELIJKE EXAMENVRAGEN........................................................................................................................... 20
3.6 GESCHIEDENIS VAN ICT ...................................................................................................................... 21
3.7 EVOLUTIE VAN NETWERKEN .............................................................................................................. 25
3.8 TOEKOMST VAN DE INFORMATIESAMENLEVING .............................................................................. 28
4 DEEL 1: ALGEMENE KADERS – HOOFDSTUK 1: MEDIA EN DIGITALE TECHNOLOGIEËN ........................... 29
4.1 TECHNOLOGIE EN SAMENLEVING ...................................................................................................... 29
4.1.1 TECHNOLOGISCH DETERMINISME ................................................................................................ 29
4.1.2 SOCIALE CONSTRUCTIE VAN TECHNOLOGIE ................................................................................. 30
4.1.3 CO-PRODUCTIE TECHNOLOGIE EN SAMENLEVING ....................................................................... 35
4.2 BESLUIT .............................................................................................................................................. 36
MOGELIJKE EXAMENVRAGEN........................................................................................................................... 36
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 1
,5 ARTEFACTEN – TRADITIES IN GEBRUIKERSONDERZOEK: HCI – DIFFUSIE – DOMESTICATIE .................... 36
5.1 HUMAN COMPUTER INTERACTION (HCI) ........................................................................................... 37
5.1.1 VERSCHUIVING: VAN GECONTROLEERER LAB-EXPERIMETEN NAAR VELDEXPERIMENTEN ‘IN SITU’
40
5.2 TRADITIES IN GEBRUIKERSONDERZOEK ............................................................................................. 40
5.2.1 DIFFUSIE ONDERZOEK ................................................................................................................... 41
5.2.2 DOMESTICATIE ONDERZOEK ......................................................................................................... 46
5.2.3 DIFFUSIONISME EN DOMESTICATIE .............................................................................................. 48
5.2.4 TRADITIES IN GEBRUIKERSONDERZOEK: TOEPASSING VIA PROEFTUINEN (LIVING LABS) ............ 48
5.3 BESLUIT .............................................................................................................................................. 48
6 DEEL 2: TRANSFORMATIES & PRAKTIJKEN – HOOFDSTUK 3: CULTUUR EN IDENTITEIT .......................... 49
6.1 DIGITALE SOCIALE OMGANG.............................................................................................................. 50
6.2 SOCIALE MEDIA .................................................................................................................................. 54
6.3 MEDIA EN IDENTITEIT ........................................................................................................................ 58
6.4 GEMEENSCHAP OF PUBLIEK? ............................................................................................................. 62
6.5 REPUTATIE EN INVLOED ..................................................................................................................... 65
6.6 KRITIEK OP DIGITALE SOCIALE OMGEVING ........................................................................................ 70
6.7 BESLUIT .............................................................................................................................................. 71
7 DEEL 2: TRANSFORMATIES & PRAKTIJKEN – HOOFDSTUK 4: VAN SAMENWERKING NAAR WAARDE .... 72
7.1 COLLABORATIEVE MEDIA ................................................................................................................... 73
7.2 DILEMMA VAN PARTICIPATIE ............................................................................................................. 75
7.3 VRIJE SOFTWARE EN P2P ................................................................................................................... 79
7.4 OPEN INNOVATIE ............................................................................................................................... 83
7.5 ECONOMISCHE WAARDE VAN SAMENWERKING ............................................................................... 86
7.6 BESLUIT .............................................................................................................................................. 88
8 DEEL 2: TRANSFORMATIES & SOCIO-ECONOMISCHE OMKADERING– HOOFDSTUK 5: PUBLIEKE SFEER EN
MACHT ........................................................................................................................................................... 89
8.1 VAN TOESCHOUWERS NAAR ACTIEF PUBLIEK.................................................................................... 90
8.2 JOURNALISTIEK EN PUBLIEKE SFEER .................................................................................................. 94
8.3 POLITIEK EN DEMOCRATIE ............................................................................................................... 101
8.4 SOCIALE BEWEGINGEN .................................................................................................................... 103
8.5 SURVEILLANCE EN CONTROLE .......................................................................................................... 107
8.6 INFORMATIE EN BURGERSCHAP ...................................................................................................... 115
8.7 BESLUIT ............................................................................................................................................ 115
9 DEEL 2: TRANSFORMATIES & SOCIO-ECONOMISCHE OMKADERING – HOOFDSTUK 6: WERK EN
ECONOMIE ................................................................................................................................................... 116
9.1 OPKOMST DIGITAAL KAPITALISME................................................................................................... 116
9.2 ECONOMISCHE MODELLEN EN ACTOREN ........................................................................................ 120
9.3 DIGITALE ARBEID EN ONZEKERHEID ................................................................................................ 124
9.4 IMMATERIËLE PRODUCTIE: MERKEN EN FINANCIËLE MARKTEN ..................................................... 134
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 2
, 9.5 GLOBALE ONGELIJKHEDEN EN ONTWIKKELING ............................................................................... 140
9.6 BESLUIT ............................................................................................................................................ 142
9.7 ALGEMENE CONCLUSIE .................................................................................................................... 142
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 3
, EXAMEN EN VAK INFORMATIE
• Mondeling examen
• Mogelijke examenvragen die de prof tijdens de lessen heeft gedeeld:
o Zie inhoudsopgave voor extra mogelijke examenvragen
o Les 1:
➢ De 3-deling van de cursus + een eigen voorbeeld geven van elk
o Les 2:
➢ Media life: Wat is dat? Hoe moet men dat interpreteren? Wat is het belang daarvan? Hoe
kunnen we daarover nadenken zoals Marc Deuze dat beschrijft?
➢ 7 bepalende kenmerken van digitale media
➢ Geschiedenis van ICT: Hoe is dit gelinkt aan verschillende sociale en politieke
veranderingen?
PROF: JO PIERSON DIGITAAL MEDIAGEBRUIK 4
