Stofwisseling I – E-module
Mineralen & Vitamines – BA1 2022-2023
1. Algemeen
Mineralen en vitaminen zijn beide essentiële stoffen die ons lichaam niet zelf kan maken. Ook
worden ze beide niet gebruikt als energiebron.
Vitaminen komen uit de ‘levende’ natuur: planten en dieren. Mineralen komen uit de ‘dode’
natuur. We halen ze uit planten en dieren, maar daar worden ze niet gevormd.
2. Mineralen
Verschillende essentiële mineralen waar de mens niet zonder kan:
- Calcium: breed scala aan functies:
o Second Messenger;
o Belangrijke rol in bloedstolling;
o Belangrijke rol in samentrekken van spieren;
o Opbouw van botten en tanden.
- Kalium: is het voornaamste intracellulaire kation (K+). Zorgt met een lage extracellulaire
concentratie voor een elektrische potentiaal over het membraan.
o Samen met natrium en chloride betrokken bij het regelen van de vochtbalans en
bloeddruk.
o Samen met natrium een essentiële rol in geleiden van zenuwprikkels.
- Magnesium: van belang voor grote groep enzymen die ATP nodig hebben om actief te
zijn.
o Speelt grote door bij doorgeven zenuwprikkels aan spieren.
- Natrium: voornaamste extracellulaire kation (Na+).
o Samen met kalium en chloride betrokken bij het regelen van de vochtbalans en
bloeddruk.
o Samen met kalium een essentiële rol in geleiden van zenuwprikkels
- Chloride:
o Samen met kalium en natrium betrokken bij het regelen van de vochtbalans en
bloeddruk.
o Onderdeel van maagzuur.
- Fosfor:
o Grote rol in stofwisseling van eiwitten, vetten en koolhydraten
o Geeft stevigheid aan skelet.
2.1. Sporenelementen
Sporenelementen en mineralen worden vaak door elkaar gebruikt. Belangrijk om te onthouden:
sporenelementen zijn mineralen waar het menselijk lichaam slecht een kleine hoeveelheid van
nodig heeft. Er zijn er een aantal te onderscheiden:
- Chroom:
o Speelt een rol bij laten functioneren van insuline en daarmee handhaven
glucosespiegel.
- Koper:
o Betrokken bij vorming bindweefsel en botten;
o Zorgt voor pigment in het haar;
o Rol in het afweersysteem.
, - Jodium:
o Onmisbare rol in vorming schildklierhormoon;
§ Tekort kan leiden tot hypothyreoïde en struma (opzwellen van de
schildklier).
- Ijzer:
o Belangrijk onderdeel hemoglobine en daarmee essentieel voor transport van
zuurstof en koolstofdioxide.
2.2. Opname van calcium, natrium, chloor en kalium
Adequate opname van mineralen uit voeding is van belang: lichaam is afhankelijk van mineralen
en kan deze niet zelf synthetiseren.
2.2.1. Opname van calcium
Vindt plaats in de dunne darm. Grootste deel via
passief transport, klein deel ook via actief transport
in het duodenum.
Passief transport: opname door calciumkanaal in
de gehele dunne darm (paracellulair). Hierop heeft
vitamine D geen effect.
Opname enterocyt: door elektrochemische
gradiënt komt calcium via een calciumkanaal
passief de enterocyt in aan de apicale zijde.
Expressie van de transporter TRPV6 wordt
gestimuleerd door actief vitamine D.
Binding calbindine: vrij calcium wordt in cytosol grotendeels gebonden aan calbindine (eiwit).
Hierdoor geen hoge concentraties vrij calcium. Actieve vorm van vitamine D stimuleert anmaal
van calbindine en daarmee opname van calcium uit het lumen van het duodenum.
Actief transport aan basale zijde: calcium verlaat de enterocyt aan de basale zijde. Twee
mechanismen:
1. Calciumpomp: ATP-gevoerd.
2. Calcium/Natrium uitwisselaar (NCX1).
*Expressie van beide mechanismen wordt gestimuleerd door de actieve vorm van vitamine D.
Samenvattend actief vitamine D. Stimulerend effect op:
- Opname van calcium in enterocyt van duodenum;
- Binden van calcium aan calbindine;
- Transport over celmembraan aan basale zijde van enterocyt.
Zie ook: fig. 45.17 B&B.
2.2.2. Opname van vocht uit het maagdarmstelsel
Kalium, natrium en chloride spelen een grote rol in vochthuishouding. Opname of secretie van
deze mineralen is niet afhankelijk van lichamelijke behoefte aan deze stoffen.
Mineralen & Vitamines – BA1 2022-2023
1. Algemeen
Mineralen en vitaminen zijn beide essentiële stoffen die ons lichaam niet zelf kan maken. Ook
worden ze beide niet gebruikt als energiebron.
Vitaminen komen uit de ‘levende’ natuur: planten en dieren. Mineralen komen uit de ‘dode’
natuur. We halen ze uit planten en dieren, maar daar worden ze niet gevormd.
2. Mineralen
Verschillende essentiële mineralen waar de mens niet zonder kan:
- Calcium: breed scala aan functies:
o Second Messenger;
o Belangrijke rol in bloedstolling;
o Belangrijke rol in samentrekken van spieren;
o Opbouw van botten en tanden.
- Kalium: is het voornaamste intracellulaire kation (K+). Zorgt met een lage extracellulaire
concentratie voor een elektrische potentiaal over het membraan.
o Samen met natrium en chloride betrokken bij het regelen van de vochtbalans en
bloeddruk.
o Samen met natrium een essentiële rol in geleiden van zenuwprikkels.
- Magnesium: van belang voor grote groep enzymen die ATP nodig hebben om actief te
zijn.
o Speelt grote door bij doorgeven zenuwprikkels aan spieren.
- Natrium: voornaamste extracellulaire kation (Na+).
o Samen met kalium en chloride betrokken bij het regelen van de vochtbalans en
bloeddruk.
o Samen met kalium een essentiële rol in geleiden van zenuwprikkels
- Chloride:
o Samen met kalium en natrium betrokken bij het regelen van de vochtbalans en
bloeddruk.
o Onderdeel van maagzuur.
- Fosfor:
o Grote rol in stofwisseling van eiwitten, vetten en koolhydraten
o Geeft stevigheid aan skelet.
2.1. Sporenelementen
Sporenelementen en mineralen worden vaak door elkaar gebruikt. Belangrijk om te onthouden:
sporenelementen zijn mineralen waar het menselijk lichaam slecht een kleine hoeveelheid van
nodig heeft. Er zijn er een aantal te onderscheiden:
- Chroom:
o Speelt een rol bij laten functioneren van insuline en daarmee handhaven
glucosespiegel.
- Koper:
o Betrokken bij vorming bindweefsel en botten;
o Zorgt voor pigment in het haar;
o Rol in het afweersysteem.
, - Jodium:
o Onmisbare rol in vorming schildklierhormoon;
§ Tekort kan leiden tot hypothyreoïde en struma (opzwellen van de
schildklier).
- Ijzer:
o Belangrijk onderdeel hemoglobine en daarmee essentieel voor transport van
zuurstof en koolstofdioxide.
2.2. Opname van calcium, natrium, chloor en kalium
Adequate opname van mineralen uit voeding is van belang: lichaam is afhankelijk van mineralen
en kan deze niet zelf synthetiseren.
2.2.1. Opname van calcium
Vindt plaats in de dunne darm. Grootste deel via
passief transport, klein deel ook via actief transport
in het duodenum.
Passief transport: opname door calciumkanaal in
de gehele dunne darm (paracellulair). Hierop heeft
vitamine D geen effect.
Opname enterocyt: door elektrochemische
gradiënt komt calcium via een calciumkanaal
passief de enterocyt in aan de apicale zijde.
Expressie van de transporter TRPV6 wordt
gestimuleerd door actief vitamine D.
Binding calbindine: vrij calcium wordt in cytosol grotendeels gebonden aan calbindine (eiwit).
Hierdoor geen hoge concentraties vrij calcium. Actieve vorm van vitamine D stimuleert anmaal
van calbindine en daarmee opname van calcium uit het lumen van het duodenum.
Actief transport aan basale zijde: calcium verlaat de enterocyt aan de basale zijde. Twee
mechanismen:
1. Calciumpomp: ATP-gevoerd.
2. Calcium/Natrium uitwisselaar (NCX1).
*Expressie van beide mechanismen wordt gestimuleerd door de actieve vorm van vitamine D.
Samenvattend actief vitamine D. Stimulerend effect op:
- Opname van calcium in enterocyt van duodenum;
- Binden van calcium aan calbindine;
- Transport over celmembraan aan basale zijde van enterocyt.
Zie ook: fig. 45.17 B&B.
2.2.2. Opname van vocht uit het maagdarmstelsel
Kalium, natrium en chloride spelen een grote rol in vochthuishouding. Opname of secretie van
deze mineralen is niet afhankelijk van lichamelijke behoefte aan deze stoffen.
