Psychiatrie voor SPH
1 Het biopsychosociale model
1.1Historisch perspectief
1.1.1 Op weg naar een biologische psychiatrie
De psychiatrie houdt zich bezig met de behandeling van psychiatrische
ziekten. Dit idee is pas ontstaan in de tweede helft van de achttiende
eeuw, in de tijd van de verlichting.
In de oudheid en middeleeuwen waren er verschillende visies op ‘gek’
gedrag. In de middeleeuwen werd gekte bijv. in verband gebracht met
‘behekst’ zijn.
Vanaf het einde van de 14e eeuw werden psychiatrische patiënten die thuis
niet meer opgevangen konden worden, ondergebracht in ‘dolhuizen’. Hier
werden de patiënten opgesloten en uitgesloten van de maatschappij. Zij
werden meer gezien als onmaatschappelijken dan als zieken.
In de tweede helft van de 18e eeuw kwam er een beweging op gang die de
krankzinnigen beschouwde als lijders aan ziekten en als patiënten en die
hen ook als zodanig wilden behandelen. De voortrekkers van deze
beweging werden gedreven door humanitaire motieven. Zij wilden
patiënten menselijk behandelen en heropvoeden. De bekendste persoon
van deze beweging is Philippe Pinel, die psychiatrische patiënten opnam
in de eerste vorm van een psychiatrisch ziekenhuis.
In de 19e en het begin van de 20e eeuw was de pasgeboren psychiatrie
vooral inrichtingspsychiatrie, waarin behalve verpleegkundigen steeds
meer artsen gingen werken. Men streefde naar ‘behandeling’ en artsen
wilden wetenschappelijk inzicht in de ziekten waarmee zij zich bezig
hielden.
Er werd bedacht dat geestesziekten hersenziekten zijn en na de dood van
patiënten vond er pathologisch-anatomisch onderzoek van de hersenen
plaats. Zo zijn er een aantal hersenziekten ontdekt.
Ook werden de infectieziekten en ziekten door vitaminetekort ontdekt. Zo
kwam men erachter dat sommige ziekten heel specifieke oorzaken hadden
die tevens om specifieke therapie vroegen.
Het infectieziektemodel dat toen werd ontwikkeld en leidde tot een serie
ontdekkingen binnen de geneeskunde kan een monocausaal model
genoemd worden, waarbij men de ‘enige en echte oorzaak’ voor een
aandoening en de daarbij behorende pathologisch-anatomisch aan te
tonen afwijkingen in het lichaam vindt en hierbij op zoek gaat naar een
passende therapie.
Deze periode is de periode van de eerste biologische psychiatrie genoemd.
Psychiatrie werd in deze tijd benaderd als een soort neurologie, er werd
een directe relatie tussen een aantoonbare hersenafwijking en een
psychische stoornis gezocht.
1.1.2 Opkomst van de psychologische benadering
De biomedische benadering schoot bij veel psychische ziekten tekort. De
psychiatrie is door twee personen uit deze impasse geholpen.
Kraeplin legde de nadruk op het belang van een nauwkeurige
beschrijving van het klinische beeld en het beloop van psychische ziekten
, op langere termijn. Hij heeft van al zijn patiënten het ziektebeeld
beschreven en bijgehouden hoe het met zijn patiënten afliep. Hij kan
daarmee de eerste klinisch epidemioloog genoemd worden.
Hij leidde uit zijn patiënten een aantal indelingsprincipes af, die nog steeds
terug te vinden zijn in de DSM.
Hij benadrukte het belang van het verschil tussen aandoeningen die door
aantoonbare hersenafwijkingen werden veroorzaakt en die waarbij dat niet
het geval was. Ook ontdekte hij het verschil in het beloop tussen
schizofrene en manisch-depressieve psychosen.
Daarbij erkende hij het belang van de psychologie, die bestudeert hoe het
gewone gedrag tot stand komt en uit welke functies dat is opgebouwd.
Kraeplin was een voorloper van de moderne neurowetenschappers, die
steeds meer de eenvoudige en meer complexe psychische functies
trachten te correleren met bepaalde neuronale circuits in de hersenen. Hij
maakte duidelijk dat er een relatie tussen hersenafwijkingen en gedrag is,
maar dat die niet zo simpel in elkaar zit dan eerder werd gedacht. Kraeplin
noemde zichzelf psychiater en niet neuroloog.
Freud was een neuroloog. Hij liep daarom ook vast in de behandeling van
patiënten met onverklaarbare neurologische klachten, dus klachten zonder
lichamelijke afwijkingen. Dit werden hysterische patiënten genoemd.
Freud ontwikkelde de psychoanalyse. De hypothese van deze theorie was
dat klachten en symptomen van hysterische patiënten berusten om
onbewust gemaakte innerlijke conflicten. Patiënten konden worden
genezen door deze verdrongen conflicten weer bewust te maken.
Hij ontwikkelde de eerste goed uitgewerkte psychologische theorie. Deze
bood een mogelijke verklaring voor het ontstaan van psychische
stoornissen en een daarbij passende therapie.
De psychoanalyse leek veelbelovend. Deze benadering was ook veel
humaner dan benaderingen waar eerst mee werd geëxperimenteerd.
Men probeerde voor de Tweede Wereldoorlog op basis van vage theorieën
de hersenfunctie te beïnvloeden en zo genezing of verbetering van
bepaalde psychische stoornissen te bewerkstelligen. Zo was er
bijvoorbeeld een koortskuur, slaapkuur, insulinecomatherapie en de
elektroshock.
Al deze methoden hadden effect, maar ze waren ook allemaal riskant en
hadden veel neveneffect met soms blijvende schade tot gevolg. Alleen de
elektroshock wordt tegenwoordig nog toegepast.
In die tijd was het al duidelijk dat ook erfelijke factoren een rol speelden bij
psychiatrische ziekten, maar er waren slechte theorieën en men was in de
geneeskunde veel minder kritisch dan nu.
Door de Tweede Wereldoorlog is het erfelijkheidsonderzoek voor een aantal
jaar gestopt.
Behandelaars moeten zich bij gebrek aan effectieve behandelmethoden
erg wanhopig en onmachtig gevoeld hebben tegenover de patiënten.
1 Het biopsychosociale model
1.1Historisch perspectief
1.1.1 Op weg naar een biologische psychiatrie
De psychiatrie houdt zich bezig met de behandeling van psychiatrische
ziekten. Dit idee is pas ontstaan in de tweede helft van de achttiende
eeuw, in de tijd van de verlichting.
In de oudheid en middeleeuwen waren er verschillende visies op ‘gek’
gedrag. In de middeleeuwen werd gekte bijv. in verband gebracht met
‘behekst’ zijn.
Vanaf het einde van de 14e eeuw werden psychiatrische patiënten die thuis
niet meer opgevangen konden worden, ondergebracht in ‘dolhuizen’. Hier
werden de patiënten opgesloten en uitgesloten van de maatschappij. Zij
werden meer gezien als onmaatschappelijken dan als zieken.
In de tweede helft van de 18e eeuw kwam er een beweging op gang die de
krankzinnigen beschouwde als lijders aan ziekten en als patiënten en die
hen ook als zodanig wilden behandelen. De voortrekkers van deze
beweging werden gedreven door humanitaire motieven. Zij wilden
patiënten menselijk behandelen en heropvoeden. De bekendste persoon
van deze beweging is Philippe Pinel, die psychiatrische patiënten opnam
in de eerste vorm van een psychiatrisch ziekenhuis.
In de 19e en het begin van de 20e eeuw was de pasgeboren psychiatrie
vooral inrichtingspsychiatrie, waarin behalve verpleegkundigen steeds
meer artsen gingen werken. Men streefde naar ‘behandeling’ en artsen
wilden wetenschappelijk inzicht in de ziekten waarmee zij zich bezig
hielden.
Er werd bedacht dat geestesziekten hersenziekten zijn en na de dood van
patiënten vond er pathologisch-anatomisch onderzoek van de hersenen
plaats. Zo zijn er een aantal hersenziekten ontdekt.
Ook werden de infectieziekten en ziekten door vitaminetekort ontdekt. Zo
kwam men erachter dat sommige ziekten heel specifieke oorzaken hadden
die tevens om specifieke therapie vroegen.
Het infectieziektemodel dat toen werd ontwikkeld en leidde tot een serie
ontdekkingen binnen de geneeskunde kan een monocausaal model
genoemd worden, waarbij men de ‘enige en echte oorzaak’ voor een
aandoening en de daarbij behorende pathologisch-anatomisch aan te
tonen afwijkingen in het lichaam vindt en hierbij op zoek gaat naar een
passende therapie.
Deze periode is de periode van de eerste biologische psychiatrie genoemd.
Psychiatrie werd in deze tijd benaderd als een soort neurologie, er werd
een directe relatie tussen een aantoonbare hersenafwijking en een
psychische stoornis gezocht.
1.1.2 Opkomst van de psychologische benadering
De biomedische benadering schoot bij veel psychische ziekten tekort. De
psychiatrie is door twee personen uit deze impasse geholpen.
Kraeplin legde de nadruk op het belang van een nauwkeurige
beschrijving van het klinische beeld en het beloop van psychische ziekten
, op langere termijn. Hij heeft van al zijn patiënten het ziektebeeld
beschreven en bijgehouden hoe het met zijn patiënten afliep. Hij kan
daarmee de eerste klinisch epidemioloog genoemd worden.
Hij leidde uit zijn patiënten een aantal indelingsprincipes af, die nog steeds
terug te vinden zijn in de DSM.
Hij benadrukte het belang van het verschil tussen aandoeningen die door
aantoonbare hersenafwijkingen werden veroorzaakt en die waarbij dat niet
het geval was. Ook ontdekte hij het verschil in het beloop tussen
schizofrene en manisch-depressieve psychosen.
Daarbij erkende hij het belang van de psychologie, die bestudeert hoe het
gewone gedrag tot stand komt en uit welke functies dat is opgebouwd.
Kraeplin was een voorloper van de moderne neurowetenschappers, die
steeds meer de eenvoudige en meer complexe psychische functies
trachten te correleren met bepaalde neuronale circuits in de hersenen. Hij
maakte duidelijk dat er een relatie tussen hersenafwijkingen en gedrag is,
maar dat die niet zo simpel in elkaar zit dan eerder werd gedacht. Kraeplin
noemde zichzelf psychiater en niet neuroloog.
Freud was een neuroloog. Hij liep daarom ook vast in de behandeling van
patiënten met onverklaarbare neurologische klachten, dus klachten zonder
lichamelijke afwijkingen. Dit werden hysterische patiënten genoemd.
Freud ontwikkelde de psychoanalyse. De hypothese van deze theorie was
dat klachten en symptomen van hysterische patiënten berusten om
onbewust gemaakte innerlijke conflicten. Patiënten konden worden
genezen door deze verdrongen conflicten weer bewust te maken.
Hij ontwikkelde de eerste goed uitgewerkte psychologische theorie. Deze
bood een mogelijke verklaring voor het ontstaan van psychische
stoornissen en een daarbij passende therapie.
De psychoanalyse leek veelbelovend. Deze benadering was ook veel
humaner dan benaderingen waar eerst mee werd geëxperimenteerd.
Men probeerde voor de Tweede Wereldoorlog op basis van vage theorieën
de hersenfunctie te beïnvloeden en zo genezing of verbetering van
bepaalde psychische stoornissen te bewerkstelligen. Zo was er
bijvoorbeeld een koortskuur, slaapkuur, insulinecomatherapie en de
elektroshock.
Al deze methoden hadden effect, maar ze waren ook allemaal riskant en
hadden veel neveneffect met soms blijvende schade tot gevolg. Alleen de
elektroshock wordt tegenwoordig nog toegepast.
In die tijd was het al duidelijk dat ook erfelijke factoren een rol speelden bij
psychiatrische ziekten, maar er waren slechte theorieën en men was in de
geneeskunde veel minder kritisch dan nu.
Door de Tweede Wereldoorlog is het erfelijkheidsonderzoek voor een aantal
jaar gestopt.
Behandelaars moeten zich bij gebrek aan effectieve behandelmethoden
erg wanhopig en onmachtig gevoeld hebben tegenover de patiënten.
