Samenvatting Internationaal Publiekrecht Week 4

WEEK 4 – De Afbakening van Staatsgezag

Afbakening van staatsgezag
- Soevereine gelijkheid
- Rechtsmacht en immuniteiten
- Diplomatiek en consulair recht
- Internationale gebieden

Soevereine gelijkheid

Elke staat heeft het exclusieve gezag ten aanzien van zijn grondgebied en de daar levende bevolking.
Hieruit vloeien enkele, meer concrete beginselen voort:
- Geweldsverbod:
o Staten mogen geen geweld gebruiken tegen de territoriale integriteit of de politieke
onafhankelijkheid van andere staten
- Non-interventie:
o Een staat mag niet interveniëren in de interne aangelegenheden van andere staten
 Reikt verder dan verbod op geweld
- Onthouding van handelingen die schade toebrengen op het grondgebied en bevolking van
een andere staat

Rechtsmacht en immuniteiten

Rechtsmacht (jurisdictie)
- Waar ligt het gezag van de staat en hoe wordt die afgebakend?
- Rechtsmacht (jurisdictie) verwijst naar de bevoegdheid de wet te stellen, naleving ervan te
toetsen (via rechter) of deze te handhaven (via uitvoerende macht)
- Verschillende wijzen van rechtsmacht uitoefenen:
o Wetgevende rechtsmacht (opstellen van regels)
o Uitvoerende rechtsmacht (de rechtspraak)
o Rechtsprekende rechtsmacht (handhaving van regels)
- Grondslagen van de uitoefening van rechtsmacht (jurisdictie)
o Territorialiteit
 Subjectieve territorialiteitsbeginsel
 De (onbeperkte) rechtsmacht binnen het grondgebied van de staat
 Indien een misdrijf op het betreffende grondgebied voltooid wordt
 Objectieve territorialiteitsbeginsel
 Uitoefening van rechtsmacht ten aanzien van personen in het
buitenland indien de handelingen van die personen gevolgen hebben
binnen zijn grondgebied
 Slechts toegestaan indien er specifieke grondslagen voor worden
gevonden in de casus
 Indien een misdrijf op het betreffende grondgebied begint
o Nationaliteit
 Actieve nationaliteitsbeginsel
 Staat heeft rechtsmacht ten aanzien van alle personen die zijn
nationaliteit bezit
 Onderdaan is de dader
 Passieve nationaliteitsbeginsel

,  Verleent rechtsmacht over niet-onderdanen die worden verdacht
van in het buitenland gepleegde handelingen die schade toebrengen
aan onderdanen
 Onderdaan is slachtoffer
o Bescherming
 Geen territoriale of nationale als aanknopingspunt
 Rechtsmacht ten aanzien van personen of gebeurtenissen buiten zijn
grondgebied, als deze handelingen vitale belangen van de staat kunnen
raken
 Op grond van het beschermingsbeginsel mag de staat tegen wie
terroristische aanslag is gepland actie ondernemen. Geeft staten de
bevoegdheid inbreuken op de staatsnationaliteit of publieke orde strafbaar
te stellen, ook voor niet-onderdanen in het buitenland
o Universaliteit
 Staat heeft rechtsmacht indien fundamentele waarden van de internationale
gemeenschap worden geschonden en andere gronden niet van toepassing
zijn
 Beperkte universaliteit
 Door een verdrag is rechtsmacht gegeven aan de staat op wiens
grondgebied de verdachte zich op dat moment bevindt, terwijl de
staat niet wil of kan uitleveren aan een andere staat aan wie op
grond van een ander grond rechtsmacht toekomt
 Zuivere universaliteit
 Gebaseerd op gewoonterecht en is in beginsel wel wereldwijd van
toepassing
 Elke staat heeft belang bij het voorkomen en bestraffen van
internationale misdrijven

Extraterritoriale handhavende rechtsmacht
- Schending van de territoriale soevereiniteit van een andere staat, tenzij toestemming van
staat op wiens grondgebied de betwiste handeling plaatsvindt
o Of als de veiligheidsraad een bindende resolutie aanneemt
- Toestemming Ex Ante
o Van tevoren
o VB: verdragsrechtelijke regelingen inzake privaatrecht, strafrecht, belastingrecht
- Toestemming Ad Hoc
o Op het moment zelf

Extraterritoriale rechtsmacht: uitoefening
- Kan leiden tot extraterritoriale verantwoordelijkheid voor bescherming van de
mensenrechten
- Loizidou 1996 EHRM
o Mevrouw Loizidou kon in Cyprus niet bij haar bezittingen in het nieuwe Turkse deel.
Ze stelde zich teweer tegen Turkije. Turkije is partij bij het EVRM. Turkijke wierp
tegen dat het helemaal niks te maken heeft met de Turkse Republiek Noord-Cyprus
maar dat het gewoon Cyprus is. Hof: nee, die feitelijke aanwezigheid van militairen
maakt dat er sterke Turkse aanwezigheid is. Die moeten dus ook de mensenrechten
respecteren zoals Turkije dat ook moet doen
- Bankovic 2001 EHRM
o Er werd betoogd dat het feit dat er Nederlandse bommenwerpers boven burgers in
Belgrado hingen (die burgers zouden kunnen doden) dit gelijkgesteld moet worden