Taal
De 9 taaldomeinen:
o Woordenschat
o Spreekvaardigheid (verbaal en non-verbaal, luisteren)
o Technisch lezen (van geschreven naar gesproken taal)
o Begrijpend lezen
o Stellen (verhaal schrijven)
o Spelling
o Jeugd literatuur
o Beginnende geletterdheid
o Taalbeschouwing (hoe je naar taal kijkt en het interpreteert, grammatica)
Aanvankelijk en technisch lezen
Hoofdstuk 1
Ondersteunende taalactiviteit: lezen is een ondersteunende taalactiviteit
wanneer het de doelstelling heeft om de leesvaardigheid van de leerlingen te
vergroten -> het onderwijs in lezen.
Functionele taalactiviteit: lezen is een functionele taalactiviteit wanneer de
leerlingen hun leesvaardigheid moeten toepassen -> bij vakken op school zoals
rekenen en geschiedenis, maar ook in het dagelijks leven.
Vormen/domeinen van het leesonderwijs:
o Technisch lezen- de vaardigheid om geschreven taal om te zetten in
gesproken taal.
Alfabetisch schriftsysteem: elke spraakklank wordt in principe
weergegeven door één teken.
Veel voorkomende problemen tijdens lezen en schrijven:
- Het herkennen van spraakklanken in een woord -> deur-neus. Zelfde
foneem, maar verschillende spraakklanken.
- Kinderen vinden het moeilijk om uit te maken welke letters samen één
grafeem vormen.
Grafeem: een letter of een lettercombinatie die een foneem weergeeft.
- De koppeling tussen grafemen en fonemen zijn niet eenduidig.
Sommige fonemen kunnen door meer dan één grafeem worden
weergegeven (s -> s of c) en omgekeerd kan een bepaald grafeem
verwijzen naar twee verschillende fonemen (D -> d of t).
Klankzuivere woorden: woorden waarbij de koppeling tussen foneem en
grafeem eenduidig is.
o Begrijpend en studerend lezen- begrijpend lezen is het achterhalen van de
betekenis van een tekst. Dit kan gaan om een los woord of een hele tekst.
Technisch lezen zit altijd wel gekoppeld aan begrijpend lezen.
Bij studerend lezen moet ook de lezer ook de inhoud van de tekst vast
kunnen leggen in bijvoorbeeld een schema of samenvatting. Dit kun je ook
zien als een toepassing van begrijpend lezen.
, o Belevend lezen- hierbij staat de emotionele betrokkenheid van de lezer bij
een tekst centraal. Dit wordt ook wel leesbevordering genoemd.
Fasen in het leesonderwijs
o Voorbereidend lezen, groep 1-2 - bevat alle activiteiten waarbij de kinderen
niet zelf lezen, mar die wel op de een of andere manier kinderen
voorbereiden op het lezen.
Tegenwoordig wordt de term beginnende geletterdheid meer gebruikt.
Hieronder verstaan we de spontane belangstelling van peuters en kleuters
voor het geschreven woord.
o Aanvankelijk lezen, eerste helft van groep 3- dit is de fase van het
leesonderwijs waarin de kinderen de foneem-grafeemkoppeling leren.
Kinderen houden zich voornamelijk bezig met het zich eigen maken van de
leestechniek.
o Voortgezet lezen, groep 4 t/m 8- als de kinderen alle letters kennen begint
het voortgezet lezen. Hierin kom je alle vormen van het leesonderwijs
tegen. Veel aandacht gaat naar het begrijpend lezen. Vaak heeft elke vorm
van het leesonderwijs zijn eigen methode maar er zijn ook methodes die
aandacht besteden aan alle drie de leesvormen.
Werkvormen leesonderwijs
o Stillezen- de kinderen lezen zachtjes voor zichzelf een tekst.
o Hardop lezen- hierbij ligt de nadruk vaak op de goede voordracht.
Groeperingsvormen leesonderwijs
o Klassikaal
o Groepen
o Individueel- bijvoorbeeld de leeskring. Eén kind leest een fragment van
een boek voor aan de rest van de klas. Het boek is zelf gekozen en het
kind maakt aan de klas duidelijk waarom hij dit boek zo leuk vindt.
o Tweetallen
o Kleine groepjes
o Niveaulezen
Visies op het leesonderwijs
De verschillende opvattingen van het leesonderwijs laten zich beschrijven met
behulp van tegenstellingen:
o Ondersteunend of functioneel
- Lezen als een ondersteunende taalactiviteit: er wordt veel geoefend
met leesstrategieën en de kinderen leren woorden snel te herkennen
- Lezen als een functionele taalactiviteit: de nadruk wordt gelegd op
situaties waarin het voorlezen van een tekst een duidelijke functie heeft
en voor kinderen betekenis vol is. Er zal meer nadruk gelegd worden op
bepaalde werkvormen.
o Methodisch of niet-methodisch
- Methodisch leesonderwijs: de meeste basisscholen maken gebruik van
een methode voor aanvankelijk lezen. Verschillen tussen methode zijn
niet erg groot.
De 9 taaldomeinen:
o Woordenschat
o Spreekvaardigheid (verbaal en non-verbaal, luisteren)
o Technisch lezen (van geschreven naar gesproken taal)
o Begrijpend lezen
o Stellen (verhaal schrijven)
o Spelling
o Jeugd literatuur
o Beginnende geletterdheid
o Taalbeschouwing (hoe je naar taal kijkt en het interpreteert, grammatica)
Aanvankelijk en technisch lezen
Hoofdstuk 1
Ondersteunende taalactiviteit: lezen is een ondersteunende taalactiviteit
wanneer het de doelstelling heeft om de leesvaardigheid van de leerlingen te
vergroten -> het onderwijs in lezen.
Functionele taalactiviteit: lezen is een functionele taalactiviteit wanneer de
leerlingen hun leesvaardigheid moeten toepassen -> bij vakken op school zoals
rekenen en geschiedenis, maar ook in het dagelijks leven.
Vormen/domeinen van het leesonderwijs:
o Technisch lezen- de vaardigheid om geschreven taal om te zetten in
gesproken taal.
Alfabetisch schriftsysteem: elke spraakklank wordt in principe
weergegeven door één teken.
Veel voorkomende problemen tijdens lezen en schrijven:
- Het herkennen van spraakklanken in een woord -> deur-neus. Zelfde
foneem, maar verschillende spraakklanken.
- Kinderen vinden het moeilijk om uit te maken welke letters samen één
grafeem vormen.
Grafeem: een letter of een lettercombinatie die een foneem weergeeft.
- De koppeling tussen grafemen en fonemen zijn niet eenduidig.
Sommige fonemen kunnen door meer dan één grafeem worden
weergegeven (s -> s of c) en omgekeerd kan een bepaald grafeem
verwijzen naar twee verschillende fonemen (D -> d of t).
Klankzuivere woorden: woorden waarbij de koppeling tussen foneem en
grafeem eenduidig is.
o Begrijpend en studerend lezen- begrijpend lezen is het achterhalen van de
betekenis van een tekst. Dit kan gaan om een los woord of een hele tekst.
Technisch lezen zit altijd wel gekoppeld aan begrijpend lezen.
Bij studerend lezen moet ook de lezer ook de inhoud van de tekst vast
kunnen leggen in bijvoorbeeld een schema of samenvatting. Dit kun je ook
zien als een toepassing van begrijpend lezen.
, o Belevend lezen- hierbij staat de emotionele betrokkenheid van de lezer bij
een tekst centraal. Dit wordt ook wel leesbevordering genoemd.
Fasen in het leesonderwijs
o Voorbereidend lezen, groep 1-2 - bevat alle activiteiten waarbij de kinderen
niet zelf lezen, mar die wel op de een of andere manier kinderen
voorbereiden op het lezen.
Tegenwoordig wordt de term beginnende geletterdheid meer gebruikt.
Hieronder verstaan we de spontane belangstelling van peuters en kleuters
voor het geschreven woord.
o Aanvankelijk lezen, eerste helft van groep 3- dit is de fase van het
leesonderwijs waarin de kinderen de foneem-grafeemkoppeling leren.
Kinderen houden zich voornamelijk bezig met het zich eigen maken van de
leestechniek.
o Voortgezet lezen, groep 4 t/m 8- als de kinderen alle letters kennen begint
het voortgezet lezen. Hierin kom je alle vormen van het leesonderwijs
tegen. Veel aandacht gaat naar het begrijpend lezen. Vaak heeft elke vorm
van het leesonderwijs zijn eigen methode maar er zijn ook methodes die
aandacht besteden aan alle drie de leesvormen.
Werkvormen leesonderwijs
o Stillezen- de kinderen lezen zachtjes voor zichzelf een tekst.
o Hardop lezen- hierbij ligt de nadruk vaak op de goede voordracht.
Groeperingsvormen leesonderwijs
o Klassikaal
o Groepen
o Individueel- bijvoorbeeld de leeskring. Eén kind leest een fragment van
een boek voor aan de rest van de klas. Het boek is zelf gekozen en het
kind maakt aan de klas duidelijk waarom hij dit boek zo leuk vindt.
o Tweetallen
o Kleine groepjes
o Niveaulezen
Visies op het leesonderwijs
De verschillende opvattingen van het leesonderwijs laten zich beschrijven met
behulp van tegenstellingen:
o Ondersteunend of functioneel
- Lezen als een ondersteunende taalactiviteit: er wordt veel geoefend
met leesstrategieën en de kinderen leren woorden snel te herkennen
- Lezen als een functionele taalactiviteit: de nadruk wordt gelegd op
situaties waarin het voorlezen van een tekst een duidelijke functie heeft
en voor kinderen betekenis vol is. Er zal meer nadruk gelegd worden op
bepaalde werkvormen.
o Methodisch of niet-methodisch
- Methodisch leesonderwijs: de meeste basisscholen maken gebruik van
een methode voor aanvankelijk lezen. Verschillen tussen methode zijn
niet erg groot.
