Farmacologie
Geneesmiddelen:
Werking/ effect
Bijwerkingen/nevenwerkingen
Lichaamsvreemde stof eliminatie door lichaam
Moleculaire interactie met aangrijpingspunten in lichaam
9 Biochemische en fysiologische effecten
Farmacologie
= wetenschap die de wisselwerking tussen levende organismen en scheikundige stoffen
(GM) onderzoekt
Dierenexperimentele farmacologie
9 Wisselwerkingbij dieren
Klinische of humane farmacologie
9 Onderzoek gezonde en zieke mensen
beperkingen eigen methoden/technieken
Farmacotherapie
= behandeling van patiënten met geneesmiddelen
Farmacokinetiek
= wat het lichaam met het GM doet
Farmacodynamie
= wat het GM met het lichaam doet
Fasen na toedienen GM
Farmaceutische fase
9 Komt actieve stof beschikbaar voor patiënt?
9 Farmaceutische vorm moet juiste AS bevatten, stabiel zijn, werkzame
bestanddeel in vivo afgeven
Farmacokinetische fase
9 Bereikt het farmacon de plaats van werking?
9 Na AS in het lichaam van de patiënt is geraakt
vervoeren naar de werkzame plaats
‘first – pass’ – effect, membraanpassage, plasma – eiwitbinding,…
Farmacodynamische fase
9 Heeft het farmacon een farmacologische werking?
9 GM de plaats van werking bereikt heeft optreden farmacologisch effect
9 Verwacht een therapeutische effect
optreden van nevenwerkingen, blootstelling van lichaamsvreemde stof
Therapeutische fase
9 Leidt de farmacodynamische werking tot therapeutisch resultaat?
9 Soms meetbaar farmacologisch effect
maar leidt niet tot de gewenste therapeutische effect
Factoren die het farmaceutische effect (ook toxiciteit) bepalen:
, Toedieningswijze (+ farmaceutische vorm)
Dosis (of concentratie)
Tijdsduur en frequentie van toediening
Farmaceutische beschikbaarheid
Biologische beschikbaarheid
1 Ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen
Nieuwe en betere GM en behandelingsmethoden zijn noodzakkelijk
speurtocht blijft doorgaan
Voordat een GM op de markt komt veel onderzoek
Ontdekking en ontwikkeling van een nieuwe GM vraagt grote inspanning
(bio)chemie, farmacologie, galenica/farmacie, toxicologie, geneeskunde,…
Geneesmiddelen moeten aan hoge eisen voldoen:
Farmaceutische kwaliteit
Werkzaamheid
Veiligheid
1.1 Waar haalt de industrie deze nieuwe geneesmiddelen?
1.1.1 Natuurlijke bronnen (volksgeneeskunde, planten, dieren,…)
Verschillende soorten bronnen:
Planten
Dieren
Micro – organismen Voorbeeld:
Humaan bloed - Morfine: zaaddozen Papaver somniferum L.
- Atropine: Atropa belladonna L.
Planten
Bijdragen industrie:
9 Zuiveren, isoleren, standaardiseren en stabiliseren van actief bestanddeel
9 Na ophelderen van de chemische structuurformule
o Synthetiseren en variaties aanbrengen
o Betere werking en minder nevenwerkingen Voorbeeld hormonen:
(krachtige analgetica uit morfine) - Insuline, steroïden, polypeptiden
Dieren
Actieve bestanddelen geïsoleerd uit organen, gezuiverd, structuur opgehelderd,
moleculair gewijzigd (vb. hormonen) Voorbeeld bacteriën:
Ontstaan van hele reeks nieuwe GM - Botox ®: botulinetoxine A (spasmen)
- Lacteol ®: Lactobacillus acidophilusI (darmproblemen)
Micro – organismen
Industrie speelt een belangrijke rol: isoleren, zuiveren, verfijnen methoden,
structuurbepaling, aanbrengen van modificaties semi – synthetische penicillinen
(schimmels en bacteriën)
Humaan bloed Voorbeeld schimmels:
- Stollingsfactoren: behandeling hemofilie A en B - Penicillium: antibiotica
- 1.1.2 Toevallige
Immunoglobulinen: ontdekkingen, wijzeging van bestaande
- Enterol ®: Saccharomyces bouardii
molecuulstructuren
o Behandeling infecties (hepatitis B, tetanus, rabiës (diarree)
Penicilline (A.Flemings)
o immunisuppresiva bij transplantatie
zie artikel
- stamcellen
, 9 De schimmel bleek een remmende werking te hebben op de groei van een
bacteriën
9 Revolutie in de behandeling van infectieziekten
Coumarines: bloedverdunner
9 Afgeleid van dicoumarol komt voor in rotte klaver bloedingen in vee (USA)
Zidovudine
Minoxidil: bloedverlagende middel haargroeimiddel
Sulfonamiden: antibacteriële behandeling tyfus
9 Veroorzaakte hypoglycemie
9 Lichte wijziging in structuur hypoglycemiërende werking steeg
orale anti – diabetica (diabetes type II)
Tuberculostatica stemmingsverbetering anti – depressiva
Verkeerde vermoeden van oorzaak ziekte tot GM
Reumatoïde artritis (jaren ’40): infectieziekte
9 Combinatie van een sulfonamide en derivaat van salicylzuur
(infectie en ontstekingsverschijnselen)
9 Sulfasalazine: niet werkzaam tegen reumatoïde artritis
wel tegen colitis ulcerosa
Soms werkt men verder met stoffen die vroeger al gemaakt waren, maar waren toen toxisch
of ongewenste farmacologische neveneffecten
Eerste anthistaminica: te veel centrale sedatie
9 Nieuwe reeks die minder of geen sedatie geeft
9 Uit anti – histaminica nieuwe stoffen: tranquillizers en anti – depressiva
1.1.3 Random screening (‘HTS’)
Het onderzoek van verschillende soorten stoffen die min of meer toevallig beschikbaar zijn in
een “testbatterij” vaak duizenden
Testen op bepaalde eigenschappen:
Nagaan of ze bepaalde werking bezitten: antibacterieel/ antiviraal
Nagaan of ze affiniteit voor bepaalde receptoren bezitten
Uitgangsstof (‘lead’) om verwante chemische stoffen te synthetiseren met als doel:
9 Gewenste werking versterken
9 Ongewenste werking verzwakken/verwijderen
1.1.4 Rationeel ontwerp van GM
De vooruitgang van de biochemie nieuwe info over de structuur en metabolisme v/d cel
Nieuwe kennis opent perspectieven om in de normale of pathologische levensverrichtingen
in te grijpen
Men weet welk doelwit (meestal eiwit) moet beïnvloed worden om de
ziekte/aandoening te genezen
9 Remming enzym of blokkering/stimulering receptor
Geneesmiddelen:
Werking/ effect
Bijwerkingen/nevenwerkingen
Lichaamsvreemde stof eliminatie door lichaam
Moleculaire interactie met aangrijpingspunten in lichaam
9 Biochemische en fysiologische effecten
Farmacologie
= wetenschap die de wisselwerking tussen levende organismen en scheikundige stoffen
(GM) onderzoekt
Dierenexperimentele farmacologie
9 Wisselwerkingbij dieren
Klinische of humane farmacologie
9 Onderzoek gezonde en zieke mensen
beperkingen eigen methoden/technieken
Farmacotherapie
= behandeling van patiënten met geneesmiddelen
Farmacokinetiek
= wat het lichaam met het GM doet
Farmacodynamie
= wat het GM met het lichaam doet
Fasen na toedienen GM
Farmaceutische fase
9 Komt actieve stof beschikbaar voor patiënt?
9 Farmaceutische vorm moet juiste AS bevatten, stabiel zijn, werkzame
bestanddeel in vivo afgeven
Farmacokinetische fase
9 Bereikt het farmacon de plaats van werking?
9 Na AS in het lichaam van de patiënt is geraakt
vervoeren naar de werkzame plaats
‘first – pass’ – effect, membraanpassage, plasma – eiwitbinding,…
Farmacodynamische fase
9 Heeft het farmacon een farmacologische werking?
9 GM de plaats van werking bereikt heeft optreden farmacologisch effect
9 Verwacht een therapeutische effect
optreden van nevenwerkingen, blootstelling van lichaamsvreemde stof
Therapeutische fase
9 Leidt de farmacodynamische werking tot therapeutisch resultaat?
9 Soms meetbaar farmacologisch effect
maar leidt niet tot de gewenste therapeutische effect
Factoren die het farmaceutische effect (ook toxiciteit) bepalen:
, Toedieningswijze (+ farmaceutische vorm)
Dosis (of concentratie)
Tijdsduur en frequentie van toediening
Farmaceutische beschikbaarheid
Biologische beschikbaarheid
1 Ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen
Nieuwe en betere GM en behandelingsmethoden zijn noodzakkelijk
speurtocht blijft doorgaan
Voordat een GM op de markt komt veel onderzoek
Ontdekking en ontwikkeling van een nieuwe GM vraagt grote inspanning
(bio)chemie, farmacologie, galenica/farmacie, toxicologie, geneeskunde,…
Geneesmiddelen moeten aan hoge eisen voldoen:
Farmaceutische kwaliteit
Werkzaamheid
Veiligheid
1.1 Waar haalt de industrie deze nieuwe geneesmiddelen?
1.1.1 Natuurlijke bronnen (volksgeneeskunde, planten, dieren,…)
Verschillende soorten bronnen:
Planten
Dieren
Micro – organismen Voorbeeld:
Humaan bloed - Morfine: zaaddozen Papaver somniferum L.
- Atropine: Atropa belladonna L.
Planten
Bijdragen industrie:
9 Zuiveren, isoleren, standaardiseren en stabiliseren van actief bestanddeel
9 Na ophelderen van de chemische structuurformule
o Synthetiseren en variaties aanbrengen
o Betere werking en minder nevenwerkingen Voorbeeld hormonen:
(krachtige analgetica uit morfine) - Insuline, steroïden, polypeptiden
Dieren
Actieve bestanddelen geïsoleerd uit organen, gezuiverd, structuur opgehelderd,
moleculair gewijzigd (vb. hormonen) Voorbeeld bacteriën:
Ontstaan van hele reeks nieuwe GM - Botox ®: botulinetoxine A (spasmen)
- Lacteol ®: Lactobacillus acidophilusI (darmproblemen)
Micro – organismen
Industrie speelt een belangrijke rol: isoleren, zuiveren, verfijnen methoden,
structuurbepaling, aanbrengen van modificaties semi – synthetische penicillinen
(schimmels en bacteriën)
Humaan bloed Voorbeeld schimmels:
- Stollingsfactoren: behandeling hemofilie A en B - Penicillium: antibiotica
- 1.1.2 Toevallige
Immunoglobulinen: ontdekkingen, wijzeging van bestaande
- Enterol ®: Saccharomyces bouardii
molecuulstructuren
o Behandeling infecties (hepatitis B, tetanus, rabiës (diarree)
Penicilline (A.Flemings)
o immunisuppresiva bij transplantatie
zie artikel
- stamcellen
, 9 De schimmel bleek een remmende werking te hebben op de groei van een
bacteriën
9 Revolutie in de behandeling van infectieziekten
Coumarines: bloedverdunner
9 Afgeleid van dicoumarol komt voor in rotte klaver bloedingen in vee (USA)
Zidovudine
Minoxidil: bloedverlagende middel haargroeimiddel
Sulfonamiden: antibacteriële behandeling tyfus
9 Veroorzaakte hypoglycemie
9 Lichte wijziging in structuur hypoglycemiërende werking steeg
orale anti – diabetica (diabetes type II)
Tuberculostatica stemmingsverbetering anti – depressiva
Verkeerde vermoeden van oorzaak ziekte tot GM
Reumatoïde artritis (jaren ’40): infectieziekte
9 Combinatie van een sulfonamide en derivaat van salicylzuur
(infectie en ontstekingsverschijnselen)
9 Sulfasalazine: niet werkzaam tegen reumatoïde artritis
wel tegen colitis ulcerosa
Soms werkt men verder met stoffen die vroeger al gemaakt waren, maar waren toen toxisch
of ongewenste farmacologische neveneffecten
Eerste anthistaminica: te veel centrale sedatie
9 Nieuwe reeks die minder of geen sedatie geeft
9 Uit anti – histaminica nieuwe stoffen: tranquillizers en anti – depressiva
1.1.3 Random screening (‘HTS’)
Het onderzoek van verschillende soorten stoffen die min of meer toevallig beschikbaar zijn in
een “testbatterij” vaak duizenden
Testen op bepaalde eigenschappen:
Nagaan of ze bepaalde werking bezitten: antibacterieel/ antiviraal
Nagaan of ze affiniteit voor bepaalde receptoren bezitten
Uitgangsstof (‘lead’) om verwante chemische stoffen te synthetiseren met als doel:
9 Gewenste werking versterken
9 Ongewenste werking verzwakken/verwijderen
1.1.4 Rationeel ontwerp van GM
De vooruitgang van de biochemie nieuwe info over de structuur en metabolisme v/d cel
Nieuwe kennis opent perspectieven om in de normale of pathologische levensverrichtingen
in te grijpen
Men weet welk doelwit (meestal eiwit) moet beïnvloed worden om de
ziekte/aandoening te genezen
9 Remming enzym of blokkering/stimulering receptor
