HANDBOEK JEUGDHULPVERLENING
&
ARTIKELEN
Inleiding Orthopedagogiek
Jaar: 2021-2022
Bachelor Pedagogische Wetenschappen, jaar 1
Samenvatting van de hoofdstukken 1 tot en met 10. Let op! Hoofdstuk 11 is niet
meegenomen, aangezien dit hoofdstuk voor de tentamens niet gelezen hoeft te
worden. Het college over hoofdstuk 11 is genoeg
De hoofdstukken staan op volgorde van de colleges.
,Table of Contents
Inleiding ............................................................................................................................ 3
Hoofdstuk 1 – Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele problemen .................... 3
Hoofdstuk 2 – Kinderen en jongeren met een leerstoornis .................................................. 7
Semrund-Clikeman (2010) ................................................................................................ 10
Hoofdstuk 4 – Kinderen en jongeren met autismespectrumstoornis ................................. 11
Hoofdstuk 8 – Zieke kinderen en jongeren........................................................................ 16
Hoofdstuk 3 – Kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking ............................ 20
Hoofdstuk 5 – Dove en slechthorende kinderen en jongeren ............................................ 25
Hoofdstuk 6 – Kinderen en jongeren met visuele beperkingen en doofblindheid .............. 28
Wolthuis (2019) ............................................................................................................... 34
Hoofdstuk 7 – Zieke kinderen en jongeren........................................................................ 36
Hoofdstuk 9 – Jeugdigen met delinquent gedrag ............................................................. 42
Hoofdstuk 10 – Minderjarige slachtoffers van mishandeling en verwaarlozing ................ 46
Fong (2010) ..................................................................................................................... 51
2
,Inleiding
Een problematische opvoedingssituatie kan worden gedefinieerd als een opvoedingssituatie
waarbij opvoeders en/of buitenstaanders menen dat de ontwikkeling van een kind of jongere
als gevolg van de opvoeding wordt geschaad en/of dat de opvoeding niet resulteert in het
bereiken van gewenste opvoedingsdoelen en dat wordt door de opvoeder en/of
buitenstaanders als een probleem ervaren.
Dit kan intern (opvoeder) en extern (buitenstaander) gedefinieerd worden.
Primaire opvoedingsproblemen: de opvoeder slaagt er moeilijk in om de pedagogische
vraag van het kind goed in te schatten of de opvoeding die het kind nodig heeft te realiseren.
Secundaire opvoedingsproblemen: de handelingsverlegenheid van de opvoeder is het
gevolg van kenmerken van het kind, de opvoeder of de context.
Hoofdstuk 1 – Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele
problemen
1.1 Inleiding
Kinderen met gedrags- en emotionele problemen staan sterk in de belangstelling.
1.2 Wat zijn gedrags- en emotionele problemen?
De term ‘kinderen met gedrags- en emotionele problemen’ wordt gebruikt als
overkoepelende term voor alle kinderen die zich zichtbaar ongewoon of abnormaal
gedragen of die zichtbaar ongewone of abnormale emoties vertonen.
- Maar ook kinderen met lichamelijke klachten die onvoldoende verklaard kunnen
worden door lichamelijke ziekte horen hieronder.
Onderscheid:
1. Gedragingen als reactie op nieuwe situaties
2. Gedragingen in bepaalde situaties/bij bepaalde personen
3. Gedragingen die leeftijds- of fasegebonden zijn
4. Ernstige problemen (langdurig of blijvend)
Aandachtspunten:
1. Ontwikkelingsperspectief à gedrag of emoties kunnen veranderen.
2. Continuümsgedachte à probleemgedragingen komen bij alle kinderen voor, het
verschil hangt af van ernst, intensiteit en chroniciteit.
3. Context à gedrag en emoties mogen niet los worden gezien van de situatie waarin
ze zich voordoen.
4. Informant à gedrag en emoties mogen ook niet los worden gezien van de
beoordelaar.
a. Ouders hebben soms onvoldoende inzicht in de ontwikkelingsfase van het
kind.
b. Of de ouders hebben het zelf heel lastig (depressie/huwelijksproblemen).
1.3 Classificatie van gedrags- en emotionele problemen
Classificatie = het ordenen en groeperen van gedragsproblemen op basis van gelijke
eigenschappen en onderlinge relaties.
- Gaat om bevorderen van communicatie tussen professionals en is dus niet hetzelfde
als diagnose.
Twee soorten classificatiesystemen:
1. Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen
3
, 2. Empirisch-statistische classificatiesystemen
Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen
Psychiatrische stoornissen worden als onafhankelijke en duidelijk afgelijnde ziekte-entiteiten
beschouwd.
- Voorbeeld is het DSM-systeem (denk aan ontwikkelingspsychologie) en de ICD:
beide bieden een uitgebreid overzicht van alle tot dusver in de westerse wereld
erkende klinische geestelijke gezondheidsstoornissen en aandoeningen die een
reden voor zorg kunnen zijn.
- Het leeftijdsbereik van deze systemen is onbegrensd.
- Er worden criteria gesteld en wanneer aan een bepaald aantal voldaan wordt, kan de
stoornis aan een individu worden toegekend.
Kritiek: het lijkt te veel op een medisch model (waarbij de context niet wordt bekeken).
En: het is niet altijd duidelijk of de categorieën ook valide zijn in andere culturen.
Empirisch-statistische classificatiesystemen
Deze systemen steunen op uitkomsten van analyses op gegevens die verzameld zijn in
grote steekproeven van kinderen: is dus direct afgeleid uit de empirie.
- Voorbeeld is het ASEBA (veel gebruikt in Nederland en Vlaanderen): dit systeem
berust op gedragsvragenlijsten.
- Na analyse van de lijsten werden probleemgedragingen ondergebracht in 8
syndroomschalen:
o Teruggetrokken/depressief Internaliserend
o Lichamelijke klachten Internaliserend
o Angstig/depressief Internaliserend
o Sociale problemen Externaliserend
o Denkproblemen Externaliserend
o Aandachtsproblemen Externaliserend
o Normafwijkend gedrag Externaliserend
o Agressief gedrag Externaliserend
Elke schaal een normering: vanaf een bepaalde score spreekt men dan van ernstig
afwijkende problemen.
Kritiek: minder scherpe diagnosestelling door de comorbiditeit tussen de verschillende
schalen.
1.4 Epidemiologisch onderzoek naar gedrags- en emotionele problemen bij kinderen
en jongeren
Uitkomsten epidemiologisch onderzoek:
- Prevalentie (hoe vaak het voorkomt) van gedrags- en emotionele problemen ligt in de
populatie van nul- tot achttienjarigen hoog.
- Gedrags- en emotionele problemen van kinderen hangen nauw samen met
demografische variabelen (geslacht, leeftijd, SES).
o Prevalentiecijfers bij jongens hoger.
o Jongens meer externaliserende problemen, meisjes meer internaliserend.
o Leeftijdsverschillen vooral invloed op de aard van de gedragsproblemen
(jonge kinderen andere problemen dan oudere kinderen
o Prevalentie van probleemgedrag is hoger bij kinderen uit zwakkere sociale
milieus.
- De meeste gedragsproblemen van kinderen zijn vrij stabiel.
- Het is geen gegeven dat kinderen nu meer emotionele- en gedragsproblemen
hebben (wat in de media wel vaak zo wordt neergezet).
4
&
ARTIKELEN
Inleiding Orthopedagogiek
Jaar: 2021-2022
Bachelor Pedagogische Wetenschappen, jaar 1
Samenvatting van de hoofdstukken 1 tot en met 10. Let op! Hoofdstuk 11 is niet
meegenomen, aangezien dit hoofdstuk voor de tentamens niet gelezen hoeft te
worden. Het college over hoofdstuk 11 is genoeg
De hoofdstukken staan op volgorde van de colleges.
,Table of Contents
Inleiding ............................................................................................................................ 3
Hoofdstuk 1 – Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele problemen .................... 3
Hoofdstuk 2 – Kinderen en jongeren met een leerstoornis .................................................. 7
Semrund-Clikeman (2010) ................................................................................................ 10
Hoofdstuk 4 – Kinderen en jongeren met autismespectrumstoornis ................................. 11
Hoofdstuk 8 – Zieke kinderen en jongeren........................................................................ 16
Hoofdstuk 3 – Kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking ............................ 20
Hoofdstuk 5 – Dove en slechthorende kinderen en jongeren ............................................ 25
Hoofdstuk 6 – Kinderen en jongeren met visuele beperkingen en doofblindheid .............. 28
Wolthuis (2019) ............................................................................................................... 34
Hoofdstuk 7 – Zieke kinderen en jongeren........................................................................ 36
Hoofdstuk 9 – Jeugdigen met delinquent gedrag ............................................................. 42
Hoofdstuk 10 – Minderjarige slachtoffers van mishandeling en verwaarlozing ................ 46
Fong (2010) ..................................................................................................................... 51
2
,Inleiding
Een problematische opvoedingssituatie kan worden gedefinieerd als een opvoedingssituatie
waarbij opvoeders en/of buitenstaanders menen dat de ontwikkeling van een kind of jongere
als gevolg van de opvoeding wordt geschaad en/of dat de opvoeding niet resulteert in het
bereiken van gewenste opvoedingsdoelen en dat wordt door de opvoeder en/of
buitenstaanders als een probleem ervaren.
Dit kan intern (opvoeder) en extern (buitenstaander) gedefinieerd worden.
Primaire opvoedingsproblemen: de opvoeder slaagt er moeilijk in om de pedagogische
vraag van het kind goed in te schatten of de opvoeding die het kind nodig heeft te realiseren.
Secundaire opvoedingsproblemen: de handelingsverlegenheid van de opvoeder is het
gevolg van kenmerken van het kind, de opvoeder of de context.
Hoofdstuk 1 – Kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele
problemen
1.1 Inleiding
Kinderen met gedrags- en emotionele problemen staan sterk in de belangstelling.
1.2 Wat zijn gedrags- en emotionele problemen?
De term ‘kinderen met gedrags- en emotionele problemen’ wordt gebruikt als
overkoepelende term voor alle kinderen die zich zichtbaar ongewoon of abnormaal
gedragen of die zichtbaar ongewone of abnormale emoties vertonen.
- Maar ook kinderen met lichamelijke klachten die onvoldoende verklaard kunnen
worden door lichamelijke ziekte horen hieronder.
Onderscheid:
1. Gedragingen als reactie op nieuwe situaties
2. Gedragingen in bepaalde situaties/bij bepaalde personen
3. Gedragingen die leeftijds- of fasegebonden zijn
4. Ernstige problemen (langdurig of blijvend)
Aandachtspunten:
1. Ontwikkelingsperspectief à gedrag of emoties kunnen veranderen.
2. Continuümsgedachte à probleemgedragingen komen bij alle kinderen voor, het
verschil hangt af van ernst, intensiteit en chroniciteit.
3. Context à gedrag en emoties mogen niet los worden gezien van de situatie waarin
ze zich voordoen.
4. Informant à gedrag en emoties mogen ook niet los worden gezien van de
beoordelaar.
a. Ouders hebben soms onvoldoende inzicht in de ontwikkelingsfase van het
kind.
b. Of de ouders hebben het zelf heel lastig (depressie/huwelijksproblemen).
1.3 Classificatie van gedrags- en emotionele problemen
Classificatie = het ordenen en groeperen van gedragsproblemen op basis van gelijke
eigenschappen en onderlinge relaties.
- Gaat om bevorderen van communicatie tussen professionals en is dus niet hetzelfde
als diagnose.
Twee soorten classificatiesystemen:
1. Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen
3
, 2. Empirisch-statistische classificatiesystemen
Klinisch-psychiatrische classificatiesystemen
Psychiatrische stoornissen worden als onafhankelijke en duidelijk afgelijnde ziekte-entiteiten
beschouwd.
- Voorbeeld is het DSM-systeem (denk aan ontwikkelingspsychologie) en de ICD:
beide bieden een uitgebreid overzicht van alle tot dusver in de westerse wereld
erkende klinische geestelijke gezondheidsstoornissen en aandoeningen die een
reden voor zorg kunnen zijn.
- Het leeftijdsbereik van deze systemen is onbegrensd.
- Er worden criteria gesteld en wanneer aan een bepaald aantal voldaan wordt, kan de
stoornis aan een individu worden toegekend.
Kritiek: het lijkt te veel op een medisch model (waarbij de context niet wordt bekeken).
En: het is niet altijd duidelijk of de categorieën ook valide zijn in andere culturen.
Empirisch-statistische classificatiesystemen
Deze systemen steunen op uitkomsten van analyses op gegevens die verzameld zijn in
grote steekproeven van kinderen: is dus direct afgeleid uit de empirie.
- Voorbeeld is het ASEBA (veel gebruikt in Nederland en Vlaanderen): dit systeem
berust op gedragsvragenlijsten.
- Na analyse van de lijsten werden probleemgedragingen ondergebracht in 8
syndroomschalen:
o Teruggetrokken/depressief Internaliserend
o Lichamelijke klachten Internaliserend
o Angstig/depressief Internaliserend
o Sociale problemen Externaliserend
o Denkproblemen Externaliserend
o Aandachtsproblemen Externaliserend
o Normafwijkend gedrag Externaliserend
o Agressief gedrag Externaliserend
Elke schaal een normering: vanaf een bepaalde score spreekt men dan van ernstig
afwijkende problemen.
Kritiek: minder scherpe diagnosestelling door de comorbiditeit tussen de verschillende
schalen.
1.4 Epidemiologisch onderzoek naar gedrags- en emotionele problemen bij kinderen
en jongeren
Uitkomsten epidemiologisch onderzoek:
- Prevalentie (hoe vaak het voorkomt) van gedrags- en emotionele problemen ligt in de
populatie van nul- tot achttienjarigen hoog.
- Gedrags- en emotionele problemen van kinderen hangen nauw samen met
demografische variabelen (geslacht, leeftijd, SES).
o Prevalentiecijfers bij jongens hoger.
o Jongens meer externaliserende problemen, meisjes meer internaliserend.
o Leeftijdsverschillen vooral invloed op de aard van de gedragsproblemen
(jonge kinderen andere problemen dan oudere kinderen
o Prevalentie van probleemgedrag is hoger bij kinderen uit zwakkere sociale
milieus.
- De meeste gedragsproblemen van kinderen zijn vrij stabiel.
- Het is geen gegeven dat kinderen nu meer emotionele- en gedragsproblemen
hebben (wat in de media wel vaak zo wordt neergezet).
4
