samenvatting THV deel 1

TRANSCULTURELE
HULPVERLENING 2020-2021:
INTERCULTURELE CONTEXT
1. INLEIDING

1.1 WAAROM DIT OPLEIDINGSONDERDEEL

 ‘Alle mensen zijn anders, maar sommige mensen zijn meer anders dan anderen’ – George Orwell,
Animal farm


1.1.1 EEN PLURIFORME (ETNISCH-CULTUREEL DIVERSE) SAMENLEVING IS DE REALITEIT
 Diversiteit is kenmerk van onze leefwereld geworden
 Diversiteit van moderne SL heeft niet enkel betrekking op cultuur, etniciteit, sociale afkomst en
beroep, maar ook interesses, (vrije) tijdsbesteding, leefstijl en betrokkenheid
 Cultuur prominente marker van diversiteit
 Laatste decennia is door immigratie de etnisch-culturele diversiteit toegenomen  kunnen spreken
van ‘multiculturele SL’
o = SL met tal van verschillende (etnisch-culturele) groeperingen die ieder eigen culturele
achtergrond en leefwijze hebben
o Beeld immigratie is lange tijd bepaald door instroom allochtonen (vroegere gastarbeiders)
 In opeenvolgende golven kwamen aanvankelijk Polen, later Italianen, Grieken en
Portugezen
 Sinds jaren 60 werden Turken en Marokkanen aangetrokken
o Dekolonisatie bracht vele Congolezen en Rwandezen naar ons land
o Met migratie afgelopen jaren wordt ook etnisch-culturele diversiteit van allochtone bevolking
aanzienlijk groter
 Groep nieuwkomers omvat naast introuwers en arbeidsmigranten, vooral
vluchtelingen en asielzoekers afkomstig uit Oost-EU, Midden-Oosten en delen Zwart
Afrika
 Globalisering en mondialisering van media, vrije verkeer goederen, geld, mensen en transnationale
betrekkingen dragen bij tot verduurzaming culturele pluriformiteit binnen onze SL
 Verscheidenheid van onze SL is gegeven van alle tijden, maar heeft dus door globalisering en in
bijzonder toenemende migratie een etnisch-culturele dimensie bij gekregen

1.2 DE REALITEIT VAN ETNISCHE-CULTURELE DIVERSITEIT (MULTICULTURALITEIT) IS EEN
UITDAGING


1.2.1 SAMENLEVINGSPROBLEMEN
 Diversiteit/verscheidenheid leidt tot samenlevingsdebatten
 Maatschappelijke veranderingen zorgen ervoor dat verscheidenheid op heel wat vlakken zichtbaar
wordt ()

1.2.1.1 INDIVIDUALISERING



1

,  Wat:
o Individu en zijn behoeften meer centraal
o Culturele oriëntatie waarbij onafhankelijkheid, autonomie en zelfredzaamheid belangrijker
zijn dan groepsloyaliteit
o Westerse SL
 Voordelen:
o Autonome, vrije burgers die los van sociale druk hun eigen keuzes maken en
verantwoordelijkheden nemen
 Nadelen:
o Kan leiden tot ‘atomisering’ (= versplintering) van SL
o Leven is minder voorspelbaar
o Traditionele structuren bieden minder houvast
o Nieuwe geloofssystemen in huiskamers via internet en televisie
o Warm nest familie en dorpsgemeenschap maakt plaats voor stedelijke jungle
 Individualisering in westen gaat gepaard met culturele homogenisering over zaken als echtscheiding,
gelijkheid mannen/vrouwen, scheiding kerk en staat, homoseksualiteit, ongehuwd moederschap…
(zaken waarover meningen in veel andere landen veel dieper zijn verdeeld)

1.2.1.2 MODERNISERING
 Wat:
o Vermeerdering van sociale leefwerelden: werk, vrijetijd, religie, virtuele ruimte internet…
 Leefwereld = geheel betekenissen dat individu deelt met anderen
o Scheiding privédomein en publieke leven

1.2.1.3 GLOBALISERING
 Wat:
o Homogenisering v/d ‘globe’
 Voordelen:
o Kosmopolitisme en wereldburgerschap
 Nadelen:
o Geeft onzekerheid (vooral bij gevestigden) waardoor mensen houvast zoeken in eigen groep,
zich terugplooien en afsluiten voor diversiteit
 Groot deel mensen richt zich eerder naar binnen dan naar buiten
o Proces migratie en vestiging is van karakter veranderd
 Migranten profileren zich anders t.a.v. ontvangende SL: houden meer contact met
groepen in herkomstland en wijde diaspora mede dankzij nieuwe technologie
(internet)

1.2.1.4 MULTICULTURALISERING
 Wat:
o Interne globalisering = wereld dient zich, met al zijn rijkdom en problemen, aan binnen
grenzen van onze SL
 Voordelen:
o ?? (vroeger veel voordelen, nu voordelen in vraag en meer focus op nadelen)
 Nadelen:
o Culturele diversiteit leidt tot groepsprocessen
o Clash van culturen: sommige migrantengroepen anders gemoderniseerd: modernisering is
niet lineair


2

, o Onbehagen over samen-leven verschillende groepen groeit





o Onvrede over multiculturele SL: kunnen of willen migranten zich wel aanpassen?
o Verharding migratie- en integratiedebat
o Culturele kwesties meer op voorgrond
o Idee ‘botsende beschavingen’: verschillende beschavingen zouden verschillende w&n
vertegenwoordigen die onmogelijk kunnen samenleven, krijgt meer aanhang
o  debat over integratie, tolerantie, aanpassing, assimilatie, discriminatie…
 Multicultureel debat:
o Oproep aan SL om zich te positioneren t.a.v. (cultureel) verschil
 ‘hoe willen we omgaan met elkaars verschillen en hoeveel + welk verschil kunnen we
of willen we aan?’
o  Leidt veelal tot verhitte discussies
 Bij thema’s als cultuur, ID, religie… voelen mensen zich aangesproken in hun diepste
‘zijn’, in erg persoonlijke gevoelens
 Grote gevoeligheden bij benadrukken en afwijzen van gebruiken ander
 Immigranten voelen zich op tal van manieren buitengesloten/gediscrimineerd <-->
bepaalde groepen Belgen reageren gekrenkt als migrantengroepen zich op sommige
punten niet aan Belgische gebruiken en waarden willen aanpassen
 Veel van onvrede gericht op islam
 Integratie Belgische moslims is grote publieke en pol. zorg geworden
 Interactie tussen ‘diverse’ mensen gaat vaak gepaard met veel
tegengestelde emoties
 Veel van gebruikte begrippen worden verkeerd begrepen
 Leren omgaan met culturele diversiteit is iets wat men op een of andere manier moet verwerven of
ontw.
o ‘of dit debat nu in alle hevigheid of in bedekte termen, openlijk of impliciet wordt gevoerd,
het zal ons nog lang bezighouden. We moeten niet verwachten dat onderlinge spanningen
domweg met verstrijken der jaren zullen verdwijnen. Mensen zijn van nature niet geneigd om
over voordelen en antipathieën heen te stappen. De ander accepteren is niet meer of minder
vanzelfsprekend dan hem afwijzen.’ – Amin Maalouf in boek ‘de ontregeling v/d wereld’
 Verscheidenheid aan culturele achtergronden + verschillen in hulpvragen en verwachtingen, zetten HV
voor nieuwe ideologische vragen + stellen extra eisen aan competenties van onze professionele
bachelors in ortho.
o Functioneren in diverse omgeving  skills om met verschillen om te gaan
o  interculturele/transculturele competentie ontw.

1.3 MEERVOUDIG KIJKEN NAAR VERSCHIL: DIVERSITEITSBENADERINGEN

 4 D’s: visie/benadering t.a.v. diverse groepen
o Deficit (gebrek)
o Difference (verschil)


3

, o Discrimination (discriminatie)
o Diversity (diversiteit)


1.3.1 DEFICITBENADERING: GEBREKMODEL: INHALEN VAN ACHTERSTANDEN
 Idee:
o Nieuwkomers/andersculturele Cen hebben gebreken, missen iets (w&n van organisatie niet
geïnternaliseerd, begrijpen omgangsvormen niet, onvoldoende VH…)
 Oplossing:
o Nieuwkomers veranderen om in dominante cultuur te passen
o Activiteiten:
 Vermeende achterstand inhalen door cursussen, voorlichting en bijscholing
 Kracht:
o Mensen kunnen groeien
 Kritiek:
o Nieuwkomers zijn probleemgroep
o G dominante groep niet bevraagd
o Structuur organisatie kan voor uitsluiting zorgen


1.3.2 DIFFERENTIATIEBENADERING: VERSCHILMODEL: OVERBRUGGEN VAN
CULTUURVERSCHILLEN
 Idee:
o Waarde van culturele verschillen (verschillen in taal, religie of w&n)
o Alle culturen zijn in deze visie gelijkwaardig
 Oplossing:
o Verschillen worden erkend en dienen overbrugd te worden door goede interculturele
communicatie, cultuurkennis en begrip voor de ander
 Kracht:
o Intentie van respect voor elkaar
o Vertrouwen dat spanningen verminderen door begrip door culturele context van ander
o Dialoog
 Kritiek:
o Cultuurrelativisme = gebrek kritisch inzicht en het ter discussie stellen van w&n die botsen
met universele rechten v/d mens
o Te veel nadruk op verschillen:
 Blind voor overeenkomsten tussen groepen
 Versterkt neiging om ‘ander’ als afwijkend/het probleem te zien
 Versterkt idee dat eigen manieren normaal zijn, en rest abnormaal
o Negeert machtsrelaties: communicatie verbeteren en informeren verandert
machtsverschillen tussen groepen niet


1.3.3 DISCRIMINATIEBENADERING: TEGEN GAAN VAN UITSLUITING EN PATERNALISME
 Idee:
o Machtsverschillen en dominante groep is het probleem
 Dominante groep discrimineert minderheid ter bescherming eigen belangen
 Toegang minderheid tot arbeidsmarkt, promoties… wordt verhinderd
 Minderheden worden gemarginaliseerd op werk en SL als geheel
 Oplossing:


4