samenvatting Inleiding tot de filosofie

INLEIDING TOT DE FILOSOFIE

OVER HET GOEDE EN HET JUISTE

BEGRIPPENKADER

o WAARDEN: algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we
belangrijk vinden
o NORMEN: concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die ons
voorschrijven wat we moeten of mogen doen
o MORAAL: stelsel van normen en waarden, dat betrekking heeft op het
handelen van mensen
o MOREEL: iets dat te maken heeft met het goede handelen(1) / een oordeel
(2)  immoreel = ivm slecht handelen (1)  amoreel = iets zonder
normen (2)
o ETHIEK: studie van normen en waarden, die zich richt op de vraag welke
normen en waarden we kunnen rechtvaardigen, het systematisch nadenken
over de heersende moraal, streeft zoals andere wetenschappen naar een
vorm van objectieve geldigheid
• kernvraag: welke normen en waarden kunnen we met goede redenen
verdedigen?
•  ethiek is zelf normatief (= wat zich richt op wat zou moeten zijn en dat
ideaal tracht voor te schrijven): ze vormt een oordeel over de geldende
normen en waarden en geeft dus aan welke normen en waarden we
zouden moeten naleven
•  ethiek is niet beschrijvend/descriptief (= wat zich beperkt tot wat is en
die toestand tracht te beschrijven), zij stelt zich niet tevreden met het
beschrijven van de bestaande toestand en het aangeven van de oorzaken
daarvan


HET FUNDERINGSPROBLEEM

LOGISCHE KLOOF TUSSEN ZIJN EN BEHOREN (UIT FEITEN GEEN NORMEN)

Uit de constatering dat iets het geval is, volgt niet dat we iets moeten doen (of
nalaten); uit een feit kan niet zonder meer een norm worden afgeleid.

Niet geldig! Vlees eten veroorzaakt leed bij dieren = feit  we mogen geen
vlees eten (= norm)
WANT een correcte redenering om normen te rechtvaardigen bevat naast
feitelijke ook normatieve argumenten

Wel geldig!
a) vlees eten veroorzaakt leed bij dieren = feitelijk argument
b) we mogen geen leed veroorzaken bij dieren = normatief argument
 we mogen geen vlees eten = normatieve conclusie

,PROBLEEM: elke norm die we aannemen, moet opnieuw gefundeerd worden;
een ultieme fundering voor ethische stellingnamen is dus onmogelijk




TUSSEN OBJECTIVISME EN RELATIVISME

o OBJECTIVISME: de juistheid van algemene morele uitgangspunten kan
bewezen worden
o RELATIVISME: uiteindelijk zijn normen en waarden altijd relatief; het is
zinloos om ze te proberen te rechtvaardigen
o TUSSENWEG: het heeft zin om algemene morele uitgangspunten te
onderzoeken en na te gaan welke morele consequenties ze met zich
meebrengen

HET PROBLEEM VAN HET RELATVISME

WAT VOOR RELATIVISME?
 cultuurrelativisme  fundamentele verschillen tussen culturen
 subjectivisme  fundamentele verschillen tussen individuen
- vb. emotivisme = een moreel oordeel is slechts de uitdrukking van een
moreel gevoel

- Drie bezwaren tegen emotivisme:
1. De regel dat uit een gevoel van afkeer altijd een morele afkeuring
en uit een gevoel van waardering altijd een morele goedkeuring
volgt, gaat niet op
2. Dat we zoveel betekenis hechten aan een rechtvaardiging van onze
morele keuzes, is een teken dat de theorie van het emotivisme niet
klopt
3. De relatie van oorzaak en gevolg wordt in deze theorie omgekeerd:
morele gevoelens zijn niet de oorzaak, maar het gevolg van morele
opvattingen


VRIJHEID, AUTHENTICITEIT, GELUK

HET GOEDE LEVEN

 algemene uitdrukking van wat we in ons leven belangrijk vinden
 vandaar: bestanddelen van het goede leven
 uitwerking: drie centrale waarden

RECHTVAARDIGING?  redenen geven waarom we deze waarden zo belangrijk
vinden

VRIJHEID

, “two concepts of liberty” (boek van Isaiah Berlin)
1. negatieve vrijheid  er is principieel juridisch geen reden om te zeggen dat
één persoon minder vrij is dan de ander
2. positieve vrijheid  vrijheid is het krijgen van keuzemogelijkheden

vraag:
waarom is vrijheid zo’n centrale waarde?
 instrumentele waarde  vrijheid als instrument/middel om iets te kunnen doen
 intrinsieke waarde
- symbolische waarde (erkenning)
- expressieve waarde (zelfrealisering en verantwoordelijkheid)

AUTHENTICITEIT

“trouw zijn aan jezelf”  iedereen moet zijn ware identiteit zo goed mogelijk
tot uitdrukking proberen te brengen

vragen:
1. is dat altijd goed?
2. wat bedoelen we met ons ‘ware zelf’?

identiteit
 interne bron  luisteren naar jezelf??
 externe bron = keuzes die je maakt in de positieve vrijheid

GELUK

o geluk = geluksgevoel  een gevoel van blijdschap, diepe tevredenheid,
zelfs van extase
o vraag: is geluk (begrepen als geluksgevoel) het allerbelangrijkste in ons
leven?
o gedachte-experiment van Robert Nozick  we verlangen niet alleen naar
gevoelens of indrukken van geluk, maar willen ook dat die op de juiste wijze
verbonden zijn aan de realiteit


UTILITARISME VS ETHIEK VAN KANT

HET JUISTE LEVEN

o NORMEN
 concrete gedragsbepalingen
 vandaar: bestanddelen van het juiste leven
 uitwerking: twee theorieën
o RECHTVAARDIGING?  redenen geven voor de wijze waarop we zouden
moeten (of mogen) handelen in een specifieke situatie

UTILITARISME

Een vorm van consequentialisme (= gevolgenethiek)  het gaat niet om de
handeling zelf, maar om